Max Planck

Max Planck
Max Planck in 1933
Geboortenaam Max Karl Ernst Ludwig Planck
Gebore 23 April 1858
Kiel, Hertogdom Holstein
Oorlede 4 Oktober 1947 (op 89)
Göttingen, Nedersakse, Duitsland
Nasionaliteit Duits
Vakgebied Fisika
Instelling(s) Universiteit van Kiel
Universiteit van Berlyn
Universiteit van Göttingen
Kaiser-Wilhelm-Genootskap
Alma mater Ludwig Maximilian Universiteit van München
Doktorale promotor(s) Alexander von Brill
Doktorale student(e) Gustav Ludwig Hertz
Erich Kretschmann
Walther Meissner
Walter Schottky
Max von Laue
Max Abraham
Moritz Schlick
Walther Bothe
Julius Edgar Lilienfeld
Bekend vir Planck se konstante
Planck se hipotese
Planck se wet
Toekennings Nobelprys vir fisika (1918)
Handtekening
notas Hy is die vader van Erwin Planck wat in 1945 deur die Gestapo tereggestel is vir sy aandeel in die Komplot van 20 Julie 1944

Max Planck (23 April 1858, Kiel – 4 Oktober 1947, Göttingen) was 'n teoretiese fisikus. Hy was een van die mees invloedryke fisici van die twintigste eeu. In sy leeftyd het hy intensief meegewerk aan die ontwikkeling van termodinamika.

Uitgebeeld op die 2DM-munt

Lewensgeskiedenis

[wysig | wysig bron]
Max Planck as student (1878)

Max Karl Ludwig Planck is op 23 April 1858 gebore in Kiel. Sy pa was 'n bekende juris en professor in die regte. Beide sy oupas was ook hoogleraars. Op sestienjarige ouderdom begin hy fisika bestudeer aan die Universiteit van München.

Op een-en-twintigjarige leeftyd behaal hy sy doktorsgraad summa cum laude. Daarna word hy hoogleraar aan verskeie Duitse universiteite: die universiteite van München, Kiel en Berlyn.

Tussen 1912 en 1943 was hy verbonde aan die Pruisiese Akademie vir die Wetenskap. Hy was ook tussen 1930 en 1937 president van die Kaiser Wilhelm Gesellschaft, die belangrikste navorsingsliggaam in Duitsland. Na die Tweede Wêreldoorlog is die Kaiser Wilhelm Gesellschaft herdoop na die Max Planck-instituut.

Planck was twee keer getroud, in 1885 met Marie Merck (wat in 1909 oorlede is) en daarna met Marga von Hösslin, Marie se niggie. Van sy vyf kinders het drie vroeg gesterf. Een van sy twee oorblywende seuns is tydens die Tweede Wêreldoorlog tereggestel vir sy aandeel aan 'n onsuksesvolle sluipmoordpoging op Adolf Hitler.

Max Planck het self gely as gevolg van sy anti-Nazi-sentimente en die dood van sy seun het hom geknak. Twee jaar na sy seun se dood is hy op 3 Oktober 1947 in Göttingen oorlede.

Wetenskaplike bydraes

[wysig | wysig bron]

Sy doktorale proefskrif in 1879 het gehandel oor beginsels van die warmteleer, en sy definisies en afleidings is algemeen aanvaar. Belangrik is ook sy korrespondensie met Ludwig Boltzmann oor die statistiese interpretasie van die tweede wet van die termodinamika. Uit sy teoretiese studie van die ewewig tussen die straling in 'n hol ruimte en die energie deur die ruimte ingesluit, vind Planck 'n vergelyking wat die eksperimentele resultate presies beskryf. Sy studie van straling het daarop gedui dat die omsetting van meganiese energie in stralingsenergie nie kontinu geskied nie, maar in die vorm van sogenaamde energiepakkies of kwanta. In 1900 stel hy die kwantumteorie van straling op en voer 'n nuwe natuurkundige konstante in, "Planck se konstante".

Einstein het in 1905 aangetoon dat Planck se konstante nie slegs by omsetting betrokke is nie, maar oor die hele gebied waarby straling ter sprake is. Hierna het die belangrikheid van dié konstante ook nog baie duidelik geblyk by die verklaring van spesifieke hittekapasiteite van materie, by die stabiliteit van elektronbane in atome en by die tweeledige golf- en deeltjiegeaardheid van lig.

Die konstante speel 'n fundamentele rol in die hele kwantummeganika, veral by Werner Heisenberg se onsekerheidsbeginsel. In 1918 ontvang hy die Nobelprys vir fisika vir sy kwantumteorie.[1]

Omtrent sy aanname van die kwanta, sy grootste deurbraak, het hy die volgende geskryf:[2]

Kortliks opgesom kan my optrede as 'n daad van pure radeloosheid beskryf word. Ek het van nature 'n vreedsame inklinasie en verwerp alle vergesogte avonture. Maar ek het toe al ses jaar lank sonder welslae met die probleem van die ewewig tussen bestraling en materie geworstel, en ek het geweet dat dit 'n probleem van fundamentele belang in fisika was; Ook het ek die formule geken wat die energieverspreiding in die normale spektrum uitdruk. ’n Teoretiese interpretasie moes dus tot elke prys gevind word, hoe hoog ook al. Dit was vir my duidelik dat die klassieke fisika geen oplossing vir hierdie probleem kon bied nie, aangesien dit sou beteken dat alle energie uiteindelik van materie na straling oorgedra word... As uitweg het ek 'n benadering gevolg wat die twee wette van termodinamika sou handhaaf. Hierdie twee wette, lyk dit my, moet onder alle omstandighede eerbiedig word. Wat die orige betref was ek bereid om elkeen van my vorige standpunte oor fisiese wette prys te gee.

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ "The Nobel Prize in Physics 1918" (in Engels). Nobelprize.org. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 17 Junie 2018. Besoek op 8 Oktober 2017.
  2. ↑ M. Planck in The Genesis of Quantum Theory, A. Hermann (1971)

Bronne

[wysig | wysig bron]
  • (en) Heilbron, J. L. The Dilemmas of an Upright Man: Max Planck and the Fortunes of German Science (Harvard, 2000) ISBN 0-674-00439-6
  • (en) Rosenthal-Schneider, Ilse Reality and Scientific Truth: Discussions with Einstein, von Laue, and Planck (Wayne State University, 1980) ISBN 0-8143-1650-6
  • (en) Clifford A. Pickover, Archimedes to Hawking: Laws of Science and the Great Minds Behind Them, Oxford University Press, 2008, ISBN 978-0195336115

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]