Phnom Penh

Phnom Penh ភ្នំពេញ
Kaart	Seël
	Vlag
Land	Kambodja
Provinsie	Phnom Penh
Koördinate	11°33′N 104°55′O / 11.550°N 104.917°O / 11.550; 104.917
Stigting	1372
Oppervlakte:
- Totaal	290 vk km
Hoogte bo seevlak	11,89 m
Bevolking:
- Totaal (2009)	2 000 64
- Bevolkingsdigtheid	6 896,8/vk km
Tydsone	UTC +7
Burgemeester	Keb Chutema
Amptelike webwerf	phnompenh.gov.kh

Phnom Penh (Khmer: ភ្នំពេញ, [pʰnum peɲ]; ook Phnum Pénh) is die hoofstad van Kambodja. Phnom Penh het 1,3 miljoen inwoners (1 Januarie 2005) en is in die suidweste van die land aan die Tonle Sap, 'n sytak van die Mekong, geleë. Die stad is die setel van 'n universiteit en 'n technikon. Die stad het 'n internasionale lughawe en 'n hawe. Die stad is ook vir kleiner seeskepe bereikbaar deur middel van die Mekong. Phnom Penh is by verre die mees beduidende ekonomiese sentrum van die land.

Geskiedenis

Pawiljoen van 'n Paleis in Phnom Penh

Phnom Penh, geleë by die saamvloei van die Mekong (van regs-bo) en die Tonle Sap (van links-onder)

Koninklike Paleis

Wat Phnom

Sentraalmark

Straattoneel in Phnom Penh

Die stad se naam is afkomstig van Wat Phnom Daun Penh (Heuweltempel), wat in 1373 op 'n 27 meter hoë kunsheuwel opgerig is om vyf standbeelde van Boeddha te huisves.

In 1434 verskuif die laaste heerser van Angkor Wat sy huis na Lovek in die omliggende omgewing van die huidige Phnom Penh, nadat Angkor in 1431 deur Ayutthaya, die koninkryk van die Thai, verower is en die lewensnoodsaaklike besproeiingstelsel vernietig is. In die 17de eeu word Lovek weer verlaat. Eers in 1866 verplaas koning Norodom I onder druk van die Franse sy regeringsetel van Udon na Phnom Penh. In 1867 word die stad ook die setel van die Franse koloniale bestuur. Die Franse beplan en bou die stad van nuuts af op. Om die moerasgebiede in die huidige stadsgebied droog te kon lê, word 'n kanaalstelsel geskep. Sedert 1933 verbind 'n spoorlyn Phnom Penh met die hawestad Kompong Som, die huidige Sihanoukville.

Die stedelike bevolking van Phnom Penh het voor die verkryging van die politieke onafhanklikheid van Kambodja 1953 uit 'n derde elk van Viëtnamese, Han-Chinese en Khmer bestaan. Eers van die tweede helfte van die 1950er jare het die demografiese verhouding duidelik ten gunste van die Khmer begin swaai. Vandag is die Viëtnamese en Chinese 'n klein onderdeel van die stad se bevolking maar speel die invloedryke minderhede 'n belangrike rol in die ekonomiese lewe van die stad.

Indo-Chinaoorlog

Tydens die tweede Indo-Chinaoorlog is Phnom Penh meermale deur Vietcongeenhede aangeval. Teen die agtergrond van swaar bombardering deur die Amerikaanse Lugmag (1969–1972) en die militêre onderonsies tussen regeringsmagte van generaal Lon Nol en die Khmer Rouge vlug tienduisende kleinboergesinne uit die platteland na die stad wat die bevolking teen die begin van 1975 tot sowat twee miljoen laat groei.

Khmer Rouges-Heerskappy: 1975–1978

Op 17 April 1975 word Phnom Penh deur die Khmer Rouge verower. Die ontruim die hele stad se bevolking onmiddellik na die platteland. Daarvoor word daar verskillende oënskynlike redes aangegee: enersyds was daar die logistiese probleem om die bevolking van lewensmiddele te voorsien. Phnom Penh is in die laaste maande van die magsoorname deur die Khmer Rouge deur 'n Amerikaanse lugbrug van lewensmiddele, medisyne, en brandstof verskaf. Andersyds het die Khmer Rouge hulle die politieke doel gestel om, in aansluiting van die Ryk van Angkor 'n kommunistiese boerestaat te skep: Stede is in die idelogiese denke van die Khmer Rouge as teenrevolusionêr gesien en moes daarom vernietig word. 'n Groot deel van die bevolking van Phnom Penh kom in die kommunes wat op landbouarbeid geskoei is om van honger, uitputting, siekte (malaria) en teregstelling om.

Stadsontwikkeling sedert 1979

Na die uitsetting van die Khmer Rouge deur Viëtnamese magte in Januarie 1979 begin die stad stadigaan weer herstel van die terreurbewind van Pol Pot. Vir baie jare in die 1980's het hawelose Kambodjane hulle koeie, varke en hoenders in die strate van die stad aangehou.

Vandag vertoon Phnom Penh volgens Kambodjaanse standaarde as 'n moderne stad van ongeveer 1,5 miljoen inwoners. Inkopie geleenthede is byna grensloos en die lyk amper asof elke inwoner 'n winkel of stalletjie het of byna enige ander diens aanbied. Daarbenewens is daar ook 'n verskeidenheid van markte met 'n wye reeks ware en die Sorya-winkelsentrum, wat met sy moderne, en ook volgens westerse standaarde luukse inrigting, in skerp kontras met die armoede in die stad en die res van die land.

In algehele teenstelling met die polsende miljoene-groot metropole van die land se buurlande (Bangkok, Ho Chi Minh-stad) beskik Phnom Penh nog oor baie boomryke lanings (Frangipani) en rustige systrate. Nogtans het verkeer- en omgewingsprobleme begin toeneem.

Besienswaardighede

• Foreign Correspondent's Club of Cambodia (FCCC).
• Killing Fields, massagraf uit die tyd van die Khmer Rouge.
• Koningspaleis met troonsaal en silwer pagode.
• Le Royal, voormalige koloniale hotel.
• Nasionale Museum, wat Khmer-Kuns uitstal.
• Russiese Mark (Phsar Toul Tom Poung).
• Tonle Sap-Promenade, Samevloei van die Mekong en Tonle Sap.
• Tuol-Sleng-Museum, martelgevangenis van die Khmer Rouge.
• Onafhanklikheidsmonument
• Wat Botum, een van vyf oorspronklike Wats wat in 1422 deur Koning Ponhea opgerig is.
• Wat Langka, wat ook uit 1422 dateer.
• Wat Ounalom, huisves tot 1999 die Boeddhistiese Instituut.
• Wat Phnom, geestelike Sentrum van Phnom Penh op 'n 27 m hoë kunsheuwel.
• Sentraalmark (Phsar Thmei), 'n unieke Art-Décogebou.

Mense van die stad

• Norodom Ranariddh, Politikus
• Norodom Sihamoni, Koning van Kambodja sedert 2004
• Norodom Sihanouk, Koning van Kambodja tot 2004
• Rithy Panh, Dokumentêre filmregisseur
• Sam Rainsy, Politikus
• Tioulong Saumura, Politikus

Bronne

• Atelier Parisien d'Urbanisme: Phnom Penh – Développement urbain et patrimoine. Saint-Ouen 1997.
• Richard Werly: Eternal portrait of a timeless city. 1998, ISBN 962-7996-20-3.
• Michel Igout (Text), Serge Dubuisson (Photos): Phnom Penh then and now. White Lotus, Bangkok 2001, ISBN 974-8495-84-1

Eksterne skakels

Wikimedia Commons bevat media in verband met Phnom Penh.

Toerisme-inligting oor Phnom Penh op Wikivoyage

• (en) "Phnom Penh". Encyclopædia Britannica. Besoek op 22 Desember 2019.
• Phnom Penh vir besoekers
• Fotoversameling en reisverhaal oor Phnom Penh Geargiveer 10 Februarie 2007 op Wayback Machine Cambodia Pages
• Foreign Correspondent's Club of Cambodia (FCCC)