Richard Burton

Richard Burton
'n Beeld van die betrokke persoonlikheid.
Burton in 1953 in The Robe.
Geboortenaam Richard Walter Jenkins
Geboorte (1925-11-10)10 November 1925
Sterfte 5 Augustus 1984 (op 58)
Aktiewe jare 1944–1984

Richard Burton CBE (10 November 1925 – 5 Augustus 1984) was ’n Walliese akteur van die verhoog en rolprente[1] wat bekend was vir sy soetvloeiende baritonstem en toneelspeltalent.[2][3]

Hy is sewe keer vir ’n Oscar benoem, maar het nooit een gewen nie. Hy het wel Bafta-, Golden Globe- en Tony-pryse vir beste akteur ingepalm. In die middel 1960's was hy onder die sterre wat die gewildste by die loket was,[4] en teen die laat 1960's was hy een die bes betaalde akteurs in die wêreld.[5]

Burton se naam word steeds hoofsaaklik verbind aan dié van sy tweede vrou, die aktrise Elizabeth Taylor. Die paar se onstuimige verhouding was selde uit die nuus.[6]

Loopbaan

[wysig | wysig bron]
Omstreeks 1962 saam met Julie Andrews in die musiekspel Camelot.
Saam met Roddy McDowall in Camelot.

In die 1940's en vroeë 1950's het Burton in Brittanje op die verhoog en in rolprente verskyn. Voor sy diensplig in die Britse lugmag was hy professor Higgins in ’n YMCA-produksie van die toneelstuk Pygmalion. Hy het sy professionele toneelspeldebuut in Liverpool en Londen gemaak in ’n opvoering van Druid's Rest, maar sy loopbaan is in 1944 onderbreek toe hy lugmag toe is.[7] Hy het vroeg al die gewoonte gehad om ’n sak met romans, biografieë, woordeboeke en ’n versamelde werke van Shakespeare saam met hom te dra. Hy kon, as iemand vir hom ’n reël uit Shakespeare aanhaal, uit sy kop die volgende paar minute se reëls opsê.[8] Taal was sy groot liefde en hy het jare later, voor ’n huilerige Elizabeth Taylor, gesê: "Taal is die enigste ding in die lewe. Nie liefde nie. Niks anders nie."[7]

Burton het hom in dié tyd gevestig as ’n formidabele akteur van Shakespeare-stukke, met veral ’n indrukwekkende vertoning van Hamlet in 1964, en die resensent en dramaturg Kenneth Tynan het hom "die natuurlike opvolger van Olivier" genoem. As ’n alkoholis[3] het Burton egter nooit aan dié verwagting voldoen nie.[9] Hy het resensente en sy kollegas bly teleurstel en die reputasie gekry van ’n groot tragiese deugniet.[3][10]

Rolprente

[wysig | wysig bron]

In 1952 het Burton sy eerste rol in Hollywood gekry: die hoofrol in My Cousin Rachel teenoor Olivia de Havilland.[11] In dié tyd het die rolprentateljees gesukkel om te keer dat gehore deur televisie weggelok word en het hulle nuwe akteurs en tegnieke gesoek. Die prent was ’n groot sukses en het hom gevestig as ’n Hollywood-hoofrolspeler. Hy is ook vir sy eerste Oscar benoem en het die Golden Globe vir nuwe ster van die jaar gewen. Hy was daarna in The Desert Rats (1953).

Die volgende jaar het hy ’n sensasie veroorsaak in The Robe, die eerste prent wat die wyedoekproses CinemaScope gebruik het, en daarvoor het hy nog ’n Oscar-benoeming gekry. Sy volgende prente soos Prince of Players (1955), The Rains of Ranchipur (1955) en Alexander the Great (1956) was nie ’n sukses nie en Burton het nie met sy spel beïndruk nie.[11]

Elizabeth Taylor in die rolprent Cleopatra (1963).

Nadat hy koning Arthur in die musiekspel Camelot gespeel het, is hy die rol van Mark Antony aangebied in die rolprent Cleopatra (1963). Dit was destyds die duurste prent wat nog gemaak is.[11] Dit was die begin van Burton se loopbaan as ’n groot ster. Tydens die verfilming het Burton op Elizabeth Taylor verlief geraak terwyl sy nog met die sanger Eddie Fisher getroud was. Albei moes eers skei en hulle het daarna, in 1964, getrou. Op hul eerste ontmoeting het Burton vir Taylor gesê: "Het iemand al vir jou gesê jy is ’n baie mooi meisie?" Taylor sou later onthou sy het gedink: "Oy gevalt, hier is hierdie groot minnaar, die groot intellektueel van Wallis, en hy kom met so ’n sêding vorendag."[11] In hul eerste tonele saam was hy bewerig en het hy sy reëls vergeet, en sy het hom kalmeer en gehelp. Eindelik het die twee sterre se privaat lewe baie bygedra om publisiteit vir die prent te kry, en dit was die begin van talle flieks saam. Die prent het genoeg geïn om die groot vervaardigingskoste te dek.

In 1964 was Burton weer suksesvol in Tennessee Williams se The Night of the Iguana. Op 15 Maart 1964 is Burton ondanks teenstand van sy familie in Montreal met Taylor getroud.

Van Burton en Taylor se ander prente saam was The Sandpiper (1965), wat swak ontvang is, en die suksesvolle Who's Afraid of Virginia Woolf? (1966). Albei het Oscar-benoemings gekry vir hul vertolking van die egpaar George en Martha, maar net Taylor het gewen. Later sou die paartjie sê die rolprent het sy tol op hul verhouding geëis, en Taylor was "moeg om Martha te speel" in die regte lewe.[7]

Hul lewendige spel in Shakespeare se The Taming of the Shrew (1967), was weer ’n sukses. Hul latere prente, The Comedians (1967), Boom! (1968) en Doctor Faustus (1967, met Burton as regisseur), het egter misluk. Nog ’n mislukking was die 1969-prent Staircase, waarin Burton en Rex Harrison die rolle van ’n bakleiende homoseksuele paartjie vertolk. Sy salaris vir die prent het hom egter die bes betaalde akteur in die wêreld gemaak.[12]

Later in sy lewe saam met die regisseur William Kronick.

Hy het eindelik ’n kommersiële lokettreffer gemaak saam met Clint Eastwood: die 1968-prent Where Eagles Dare.[13] Sy laaste prent van die dekade, Anne of the Thousand Days (1969), was ’n kommersiële teleurstelling wat ook nie goeie resensies gekry het nie.

Weens sy en Taylor se uitspattige leefwyse en sy groot uitgebreide familie en ander wat hy onderhou het (in ’n stadium 42 mense), het Burton later in middelmatige prente gespeel om geld te maak, en dit het sy loopbaan geskaad. Prente in dié tyd sluit in Bluebeard (1972), Hammersmith Is Out (1972), The Klansman (1974) en Exorcist II: The Heretic (1977). Hy het nog een sukses in die 1970's gehad: Equus, die rolprentweergawe van die toneelstuk, waarvoor hy ’n Golden Globe gewen en ’n Oscar-benoeming gekry het.

In 1978 het nog ’n lokettreffer, The Wild Geese, gevolg. Sy laaste rolprentrol was in Nineteen Eighty-Four, waarvoor hy vir sy spel geprys is. Ten tyde van sy dood het hy gewerk aan Wild Geese II, wat eindelik in 1985 uitgereik is.

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ Doodsberig Variety, 8 Augustus 1984
  2. ↑ Clarke, Gerald (20 Augustus 1984). "Show Business: The Mellifluous Prince of Disorder". Time Magazine. 124 (8). Besoek op 30 September 2013.{{cite journal}}: AS1-onderhoud: url-status (link)
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Dowd, Maureen (6 Augustus 1984). "Richard Burton, 58, is Dead; Rakish Stage and Screen Star". New York Times (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 26 Oktober 2001. Besoek op 20 Mei 2014.
  4. ↑ "Quigley's Top Ten Box-Office Champions (1932-Present)". Tony Barnes Journal. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 3 Oktober 2013. Besoek op 29 September 2013.
  5. ↑ "Biography for Richard Burton (I)" (in Engels). Internet Movie Datbase. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 30 Maart 2016. Besoek op 29 September 2013.
  6. ↑ "Richard Burton: Life, 1957-1970" (in Engels). The Official Richard Burton Website. 2012. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 7 Desember 2019. Besoek op 20 Mei 2014.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 Bragg, Melvyn (1988). Richard Burton: A Life. Boston, Massachusetts: Little Brown and Co. ISBN 978-0446359382.
  8. ↑ Segal, Lionel (26 Maart 2011). "The witness to the wedding". Montreal Gazette. Besoek op 26 Maart 2011.[dooie skakel]
  9. ↑ Kalfatovic, Mary C. (2005). American National Biography: Supplement 2. New York, NY: Oxford University Press. p. 64. ISBN 978-0195222029.
  10. ↑ Sellers, Robert (2009). Hellraisers: The Life and Inebriated Times of Richard Burton, Richard Harris, Peter O'Toole, and Oliver Reed. New York, NY: Thomas Dunne Books. p. 145. ISBN 0312553994.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 Alpert, Hollis (1986). Burton. New York: G. P. Putnam's Sons. ISBN 0-399-13093-4.
  12. ↑ Miller, Frank. "Staircase". Turner Classic Movies. Besoek op 29 September 2013.[dooie skakel]
  13. ↑ Kashner, Sam; Schoenberger, Nancy (Julie 2010). "A Love Too Big To Last" (in Engels). Vanity Fair. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 19 Julie 2014. Besoek op 24 Maart 2011.{{cite news}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link)

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]