Roeholla Chomeini

Roeholla Chomeini
1ste Opperleier van die Islamitiese Republiek van Iran
Ampstermyn 3 Desember 1979 – 3 Junie 1989
Opgevolg deur	Ali Khamenei
Persoonlike besonderhede
Gebore	29 September 1943 Khomein, Iran
Sterf	3 Junie 1989 Teheran
Eggenoot/-note	Khadijeh Saqafi (1929–1989)
Religie	Sjiisme
Handtekening

Roeholla Mostafawi Moesawi Chomeini (Persies: سید روح‌اللّه مصطفوی موسوی خمینی, [ruːholˈlɑːhe muːsæˈviːje xomeiˈniː]; * 24 September 1902; † 3 Junie 1989), in westerse lande bekend as die ajatolla Chomeini, was 'n Irannese godsdienstige leier en politikus. As leier van die Irannese Rewolusie het hy in 1979 die westers-georiënteerde wêreldlike bewind van Mohammad Reza Pahlavi, die laaste sjah uit die Pahlavi-dinastie, omvergewerp en deur 'n teokraties-republikeinse regeringstelsel vervang.

Ná die rewolusie het hy as die nuutgestigte Islamitiese Republiek van Iran se Opperleier gefungeer, 'n politieke amp wat aan hom volgens die bepalings van die nuwe Irannese grondwet die hoogste politieke en godsdienstige gesag in die land verleen het en wat hy tot en met sy afsterwe in 1989 beklee het.

In die Twaalfer-Sjiisme, die Islamitiese staatsgodsdiens van Iran, was Chomeini 'n marja of "bron van hoogste godsdienstige gesag" en skrywer van meer as veertig religieuse boeke, alhoewel hy veral danksy sy politieke aktiwiteite en weerstand teen die sjah-bewind bekendheid verwerf het. As politieke opponent het Chomeini meer as vyftien jaar as banneling in die buiteland deurgebring, aanvanklik in Irak en daarna vir 'n kort tyd in Frankryk.

In die Usuli-teorie van Sjiisme word 'n besondere rol aan Islamitiese regsgeleerdes toegeken, die velayat-e faqih of politieke, morele en godsdienstige wagtersrol waarvolgens geestelikes geraadpleeg moet word voordat belangrike besluite geneem kan word. Chomeini het hierdie beginsel en instelling in sy werke en preke verder ontwikkel om 'n Islamitiese regeringstelsel met godsdienstige persoonlikhede as politieke leiers in te sluit. Hierdie konsep, wat eers ná die Irannese Rewolusie aan die wye publiek bekend gestel is, is in die Irannese grondwet veranker nadat dit deur kiesers in 'n nasionale referendum goedgekeur is. Dié stemming was egter nie geheim nie, en daar was geen alternatief tot 'n Islamitiese republik op die stembrief nie.

In die weste, maar ook in Irannese opposisiekringe het Chomeini 'n omstrede persoonlikheid gebly, onder meer vanweë sy optrede teen opposisiegroepe, duisende teregstellings en sy aanvanklike weiering om, ná jare van bloedige gevegte sonder militêre vordering, 'n wapenstilstand in die oorlog teen Irak te verklaar. Sy internasionale invloed en sy ongekende gewildheid as charismatiese leierfiguur van Iran was egter merkwaardig genoeg om deur die Amerikaanse nuustydskrif Time in 1979 as "Man van die Jaar" benoem te word.

Chomeini het die titel die "Groot Ajatolla" gehad en amptelik sowel in Iran as by aanhangers in die buiteland as "imam" bekend gestaan.

Hy het op die streng uitvoering van Islamitiese wette aangedring en die Islamitiese regering tot sy dood in 1989 gelei.^[1] Hy is in die Praalgraf van die Ajatolla Chomeini begrawe.

Verwysings

1. HAT Taal-en-feitegids, Pearson, Desember 2013, ISBN 978-1-77578-243-8