Aarau

Aarau
	Wappe vo Aarau
Basisdate
Staat:	Schwiiz
Kanton:	Aargau (AG)
Bezirk:	Aarau
BFS-Nr.:	4001
Poschtleitzahl:	5000
UN/LOCODE:	CH AAR
Koordinate:	645779 / 249468Koordinate: 47° 23′ 40″ N, 8° 2′ 42″ O; CH1903: 645779 / 249468
Höchi:	381 m ü. M.
Flächi:	12,34 km²
Iiwohner:	21'807 (31. Dezämber 2022)
Stadtpräsident:	Hanspeter Hilfiker (FDP)
Website:	www.aarau.ch
	Altstadt vo Weschte Altstadt vo Weschte
Charte
	Charte vo Aarau

Dialäkt: Aargauerdüütsch

Aarau esch d Hauptschtadt vom Kanton Aargau und syt 2024 au d zweitgröschti Gmeind im Kanton. S het über 21’000 Iiwohner (Stand 2023) und liit am rächte Ufer vo dr Aare, grad södlich vom Jura. D Schtadt isch e wichtige Mitted schwiizerischi Region, und esch 39 Kilometer vo Basel, 38 Kilometer vo Züri ond 67 Kilometer vo Bärn entfernt (vu Luftlinie usegsee).

Gschecht

Wäret de Helvetik esch Aarau för es paar Mönet d Hauptschtadt vo de Schwiiz gsi, de Tetel het si aber leider bald weder verlore. D Schtadt liit ofemene Fels ade Aare, südlech vom Jura. D Altschtadt esch sehr schön. Vor allem d Gebel send berüemt, veli send konschtvoll bemolt. Em Schtadtbeld schtäche vor allem d Schtadtchele, de Torm Rohre (Rothus), de Obertortorm ond s AEW Hochhus is Aug. Es betzeli osserhalb vode Altschtadt liit s Schlössli. Es esch öppe om 1200 pout woorde ond esch för d Bewachig vode Aarebrogg gsii. Dor d Altschtadt flüüsst de Schtadtbach. Früener het er d Energii för Möline, Saagine ond anders Gwärb gleferet. Er esch aber scho sed Jorzäänte zueteckt. Vo de Bachschtroossmöndig aa bachufwärts esch er aber no offe. 1367 esch z Aarau e Gloggegüüsserei pout woorde, wos höt no get. Si heisst höt H. Rüetschi AG ond güüsst als einzigi e de Schwiiz no Cheleglogge. Vo 1904 bes 1981 het Aarau au e Glüeberefabrek ghaa.

Feschtbrüüch z Aarau

Di zwöi wechtigschte Fescht z Aarau send de Mäjezoog ond de Bachfeschet. Mäjezoog heissts wäge de Bluemeschtrüss (Mäje) wo d Chend am Omzoog träged. Eimool em Joor het ame de Schtadtbach potzt wäärde müesse. Vorhär het me ne leergfeschet ond Füürli lo abeschwömme. Dezu het me gsonge:

Füürio, de Bach brönnt!
D Soorer händ ne aazöndt.
D Aarauer händ ne glösche.
D Chüttiger, d Chüttiger
riite of de Frösche!

Schuele

Aarau het alli Schuele vo der Primaarschuel öber Sekondaarschuel ond Bezerksschuel bes zo de Gümnaasie. Es het en alti ond e nöji Kanti (Kantoonsschuel).

Wiiter gets de o.a. au no es KV, en Bruefsschuel ond zwöi Ableger vo de FHNW (Pädagogik sowie Konscht ond Gschtaltig).

Sport

De FC Aarau isch 1902 gründet worde und spilt i de Challenge League, de zweithöchschte Schwizer Fuessball-Liga.

Berüemti Lüüt vo Aarau

Maximilian Oskar Bircher-Benner, de Erfender vom Birchermüesli
Regula Frei-Stolba, Althistorikerin

Literatur

Heinrich Boos: Urkundenbuch der Stadt Aarau. Mit einer historischen Einleitung, Register und Glossar, sowie einer historischen Karte. Verlag Sauerländer, Aarau 1880.
Alfred Lüthi: Aarau In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz..
Alfred Lüthi, Georg Boner, Margareta Edlin, Martin Pestalozzi: Geschichte der Stadt Aarau. Verlag Sauerländer, Aarau 1978, ISBN 3-7941-1445-0.
Irma Noseda, Christoph Schläppi: Aarau Stadt Architektur – Stadtentwicklung in zehn Schritten 1240–2001. AT-Verlag, Aarau 2001, ISBN 3-85502-700-5.
Michael Stettler: Die Kunstdenkmäler des Kantons Aargau. Band I: Die Bezirke Aarau, Kulm, Zofingen. Hrsg.: Gesellschaft für Schweizerische Kunstgeschichte. Birkhäuser Verlag, Basel 1948. DNB 366495623

Weblink

Commons: Aarau – Sammlig vo Multimediadateie

Offizöji Website vo de Stadt Aarau

Fuessnote

↑ Ständige Wohnbevölkerung nach Staatsangehörigkeitskategorie, Geschlecht und Gemeinde, definitive Jahresergebnisse, 2022. Bei späteren Gemeindefusionen Einwohnerzahlen aufgrund Stand 2022 zusammengefasst. Abruf am 5. September 2023

[1] Ständige Wohnbevölkerung nach Staatsangehörigkeitskategorie, Geschlecht und Gemeinde, definitive Jahresergebnisse, 2022. Bei späteren Gemeindefusionen Einwohnerzahlen aufgrund Stand 2022 zusammengefasst. Abruf am 5. September 2023

[1]