Bacalar
 Bacalar | |
|---|---|
 | |
| Alministración | |
| País |  Méxicu |
| Estáu federáu | Quintana Roo (es)  |
| Conceyu | Bacalar |
| Tipu d'entidá | llocalidá de Méxicu[1] |
| Nome oficial | Bacalar (es)[1] |
| Nome llocal | Bacalar (es)[1] |
| Códigu postal |
77930–77935 |
| Xeografía | |
| Coordenaes | 18°40′34″N 88°23′22″W / 18.6761467°N 88.3893528°O |
  Bacalar Bacalar (Méxicu) | |
| Altitú | 11 m[2] |
| Demografía | |
| Población | 12 527 hab. (2020) |
| Porcentaxe | 100% de Bacalar |
| Más información | |
| Fundación | 1545 |
| Prefixu telefónicu |
983 |
| Estaya horaria | UTC−05:00 |
| bacalar.gob.mx | |
 | |
Bacalar (maya: Bakhalal, 'Cerca o arrodiáu de carrizos' ) ye una población del estáu mexicanu de Quintana Roo, asitiada nel sur del so territoriu a unos 40 km al norte de la capital, Chetumal.
Dende'l 2 de febreru de 2011 ye cabecera del conceyu de Bacalar.[3]
Bacalar alcuéntrase asitiada na ribera de la Llaguna de Bacalar, la más importante de les llagunes del sur quintanarroense y de gran curiosu turísticu.
Toponimia
[editar | editar la fonte]El so nome provién del maya Sian Ka'an Bakhalal. Sian Kaán traduzse como nacencia del cielu y bak halal quier dicir "corralada o arrodiáu de carrizos"
Historia
[editar | editar la fonte]Dómina maya
[editar | editar la fonte]Ente los años 415 a 435 d. C, provenientes del sur, los mayes fundaron lo que güei ye Bacalar col nome de Sian Ka'an Bakhalal, permaneciendo nel llugar cerca de 60 años. Envalórase que nel añu 495, los itzaés abandonen el llugar.
Alredor de 1461, dempués del esmembramientu de la denomada lliga de Mayapán, estableciéronse los cacicazgos na península de Yucatán. Nel territoriu de lo qu'anguaño ye Quintana Roo, atopáronse los kuxkabales (cacicazgos) d'Ekab, Tazes, Uaymil y parcialmente el de Chactemal, de Cochuah, el de Cupul y el de Chikinchel. Bakhalal yera'l puntu más importante del cacicazgo d'Uaymil. Nos alboreceres del sieglu XVI aportaron los españoles, qu'atoparon a los mayes neses condiciones de fragmentación política y alministrativa y pocu dempués conquistaron la rexón.[4]
Conquista española y colonia
[editar | editar la fonte]Los primeros contactos de los conquistadores fueron en 1531 cuando Francisco de Montejo (padre ó "l'adelantráu) asignó la conquista de la zona a Alonso Dávila quién llegó a Tulum y Bakhalal fundando una población a la que llamó Villa Real, pero tuvo qu'abandonala polos ataques sorpresivos de los mayes.
En 1543 Francisco de Montejo y Lleón "el Mozu" (fíu de "l'adelantráu"), asignó nuevamente la xera de someter la zona de Bacalar a Gaspar Pacheco y el so fíu Melchor, los españoles sometieron a un bon númberu d'indíxenas, y en 1544 Melchor Pacheco estableció una población d'españoles, dándo-y el nome de Salamanca de Bacalar, sicasí polo alloñao de la población y les escases comunicaciones cola capital provincial, nesi momentu, Mérida, Yucatán siempres fixeron difícil el poblamientu de Bacalar.
Na dómina colonial en 1630, l'asentamientu más importante de la mariña oriental de la península de Yucatán yera Bacalar, con una trentena de pobladores yera'l puntu entemediu na ruta escontra les alloñaes provincies de Guatemala y Hondures, mientres el sieglu XVII, Bacalar yera atacada constantemente por pirates que llegaben al traviés de canales pa desembarcar a la llaguna.
Hasta 1639 los mayes de Quintana Roo nun fueren totalmente conquistaos, replegándoseo escontra la selva (foi l'antecedente que llevó a la Guerra de Castes nel sieglu XIX fundando la ciudá de Chan Santa Cruz en 1850, capital del pueblu maya, güei Felipe Carrillo Puerto en Quintana Roo, so la proteición inglesa, con quien comerciaban, hasta 1893). En 1640 el pirata escocés Peter Wallace establecer al sur del actual estáu de Quintana Roo, y dedicóse a la esplotación del palu de tinte, dando orixe al primer asentamientu inglés al sur del ríu Fondu y que foi l'orixe de lo que güei ye Belize. En 1652 Bacalar foi afarada pol cubanu Diego'l Mulatu, que favoreció l'abandonu cuasi total de la mariña oriental. Los ataques de pirates ingleses, franceses y holandeses siguieron mientres el sieglu XVIII una y bones estos queríen controlar el tráficu del palu de tinte, per otra parte siguíen los ataques de mayes rebalbes. Esto fizo que se tomara la decisión de fortificar la ciudá y alzóse el fuerte de San Felipe de Bacalar a veres de la llaguna termináu en 1729. Convertíu nun llugar seguru, Bacalar espolletó y esportaba caoba, palu de tinte, azucre, delles frutes, y ganaos caprino y porcín. Anguaño'l fuerte de San Felipe alluga un muséu.
Guerra de castes
[editar | editar la fonte]Escontra 1848 la población de Bacalar yera d'unes 5000 persones, esi mesmu añu españó na península de Yucatán la llamada Guerra de Castes, pola cual los mayes remontar contra'l gobiernu mexicanu, unu de los sos primeru oxetivos foi Bacalar, foi atacada y esfarrapada, los líderes mayes yeren José Venancio Pec, Jacinto Pat y Cecilio Chi, los habitantes que pudieron sobrevivir fuxeron a la colonia inglesa de Hondures Británica y Bacalar quedó despoblada hasta que foi vuelta reconquistar por una columna militar mexicana al mandu del Contralmirante Ángel Ortiz Monasterio en 1902.
Foi Othón P. Blanco que con un llabor pacificador llogró averase a los mayes y face-yos reconocer el gobiernu de la república.
Actualidá
[editar | editar la fonte]Dende'l so repoblamientu, el desarrollu de Bacalar siguió hasta l'actualidá, nel Conteo de Población y Vivienda de 2005, lleváu a cabu pol INEGI, dio como resultáu una población de 9833 habitantes, Bacalar ye amás centru de desarrollu pa munches otres comunidaes asitiaes na so contorna y cercaníes.
El 26 de xunu de 2007, por alcuerdu del cabildru de Othón P. Blanco, Bacalar foi alzada a la categoría de ciudá;[5] y el 2 de febreru de 2011 por decretu del Congresu de Quintana Roo foi constituyida en cabecera del nuevu conceyu de Bacalar.[3]
Llocalización y demografía
[editar | editar la fonte]| Población de Bacalar[6] | |
| Añu | Población |
| 1910 | 156 |
| 1921 | 28 |
| 1930 | 4 |
| 1940 | 619 |
| 1950 | 744 |
| 1960 | 939 |
| 1970 | 2,121 |
| 1980 | 4,590 |
| 1990 | 6,923 |
| 1995 | 8,787 |
| 2000 | 9,239 |
| 2005 | 9,833 |
Bacalar ta asitiada nel sur del estáu de Quintana Roo nes coordenaes xeográfiques 18°40′37″N 88°23′43″W / 18.67694°N 88.39528°O y a una altitú de 10 metros sobre'l nivel del mar, atopar a una distancia averada de 45 quilómetros al norte de la ciudá de Chetumal cola que xune la Carretera Federal 307 qu'ente Bacalar y Chetumal ye una autopista de cuatro carriles, escontra'l norte la mesma carretera xunir coles ciudaes de Felipe Carrillo Puerto, Playa del Carmen y Cancún; Bacalar atopar xunto a la llaguna que-y da nome, la Llaguna de Bacalar.
Los resultaos del Conteo de Población y Vivienda realizáu en 2005 pol Institutu Nacional d'Estadística y Xeografía indiquen que Bacalar tien un total de 9833 habitantes, siendo 4783 homes y 5050 muyeres.[6]
Turismu
[editar | editar la fonte]
Anguaño Bacalar ye una población dedicada fundamentalmente al turismu, que se desenvuelve ente la llaguna na que s'atopa asitiada y los cercanos sitios arqueolóxicos mayes y la ciudá de Chetumal.
El principal curiosu turísticu de la ciudá ye la Llaguna, a que les sos vera atopar un balneariu nel cual puede practicase natación, amás ufierta palapas pa comer, escursiones en bote pola llaguna y otros servicios. El muséu de la Guerra de Castes allugáu nel antiguu fuerte de San Felipe amuesa armes y oxetos de los fundadores de Bacalar y de la llucha ente ellos y los grupos mayes, según del ataque de pirates que sufrió la ciudá. Otru de los principales curiosos de la ciudá ye'l Cenote Azul, allugáu cuatro quilómetros al sur de la ciudá, ye famosu pola tresparencia de les sos agües, que dexen reparar perfectamente dende la superficie hasta una fondura de más 30 metros, a les veres del cenote alcuéntrase un restorán.
El 2 d'ochobre de 2007 el gobernador del estáu Félix González Canto y la Secretaria de Turismu del estáu Gabriela Rodríguez Gálvez informaron que Bacalar foi declaráu “Pueblu Máxicu” pola Secretaría de Turismu, lo que da accesu a un programa federal de recursos pa infraestructura y promoción turística internacional pa esta ciudá del sur de Quintana Roo.[7]
Galería
[editar | editar la fonte]-
Llaguna de Bacalar -
Fuerte de San Felipe
Hermanancies
[editar | editar la fonte]La ciudá de Bacalar ta hermaniada con 8 ciudaes alredor del mundu[8]
Méxicu Campeche[8]- Méxicu Veracruz[8]
Estaos Xuníos d'América San Agustín[8]- Méxicu Chetumal (2013)
Belize Benque Viejo del Carmen (2013)- Belize San Narciso (2013)
- Belize Belize (2013)
- Belize San Pedro (2013)[9]
Ver tamién
[editar | editar la fonte]Referencies
[editar | editar la fonte]Notes
[editar | editar la fonte]- ↑ 1,0 1,1 1,2 Afirmao en: Institutu Nacional d'Estadística y Xeografía.
- ↑ «Institutu Nacional d'Estadística y Xeografía».
- ↑ 3,0 3,1 Silvia Hernández (2 de febreru de 2011). Bacalar, el décimu conceyu de Q. Roo. El Universal. Archivado del original el 2013-06-08. https://web.archive.org/web/20130608081228/http://www.eluniversal.com.mx/notas/742032.html. Consultáu'l 5 de febreru de 2011.
- ↑ «Enciclopedia de los conceyos de Quintana Roo "Hestoria"» (1890). Consultáu'l 3 de mayu de 2008.
- ↑ H. Conceyu de Othón P. Blanco. «¡Bacalar, nueva ciudá!». Consultáu'l 2007.
- ↑ 6,0 6,1 Institutu Nacional d'Estadística y Xeografía. «Archivo históricu de llocalidaes». Archiváu dende l'orixinal, el 2009-02-06. Consultáu'l 17 d'avientu de 2008 de 2008.
- ↑ Secretaría de Turismu. «Pueblo Máxicos, Llocalidaes incoporadas». Archiváu dende l'orixinal, el 2009-02-05. Consultáu'l 2007.
- ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 «Bacalar, sede de luxu». Consultáu'l 25 d'agostu de 2014.
- ↑ «Archived copy». Archiváu dende l'orixinal, el 2022-10-16.
Fuentes
[editar | editar la fonte]- Careaga, Lorena (1997). Quintana Roo: Monografía estatal. Ciudá de Méxicu: Comisión Nacional de los Llibros de Testu Gratuitos. ISBN 968-29-6119-X.
Enllaces esternos
[editar | editar la fonte]
Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Bacalar.- Páxina del Conceyu
