Güisqui

Pa ver otros usos d'esti términu, Güisqui (dixebra).

Güisqui
Nome	Güisqui
Procedencia	República d'Irlanda y Escocia
Procedencia	República d'Irlanda y Escocia
Detalles
Más información
[editar datos en Wikidata]

El güisqui^[1] o whisky^[2] (del gaélicu escocés, uisge-beatha) ye una bébora alcohólico llograda pola destilación de la malta lleldada de ceberes como cebada, trigu, centenu y maíz, y el so posterior avieyamientu en barriles de madera, tradicionalmente de carbayu blancu. Esta bébora alcohólico comercializar con un conteníu alcohólico d'ente 40 y 62 % de volume. El términu güisqui o whiskey deriva del gaélicu escocés uisge beatha y del gaélicu irlandés uisce beathadh, que significa «agua de vida» (por casu, l'aquavit escandinavu comparte la mesma etimoloxía, pasando pol llatín aqva vitæ).

El primer escritu sobre'l güisqui data de 1405 n'Irlanda,^[3] onde yera destilado polos monxos. Tamién foi mentáu n'Escocia en 1496.^[4] Sicasí, creíase que'l güisqui yá esistía dende faía dellos cientos d'años, pero cuándo y ónde foi destilado per primer vegada ye desconocíu y, por cuenta de la poca documentación esistente, l'orixe de la bébora ye inciertu.

Historia del güisqui

Esiste'l camientu de que'l güisqui foi inventáu en China a finales del sieglu XIII, cola esperanza de producir una melecina que curara la peste bubónica.^{[ensin referencies]} La teunoloxía sería esportada a tol mundu y, colos años, los escoceses perfeccionaríen y refinaríen el procesu hasta'l puntu que lu conocemos güei cuando hai cientos de variedaes de güisqui disponibles. De toes formes, la cultura celta sabía cómo destilar cebada y centenu, y el beberaxu llográu yera consideráu un regalu de los sos dioses qu'alicaba a los muertos y calecía mientres el crudu iviernu. En realidá, en gaélicu, al güisqui llamar “Uisge Beatha” o “agua de vida”. Un escritu de 1494 (anque'l güisqui ye muncho más antiguu qu'eso) describi cómo foi destilado n'Escocia cuando'l flaire John Cor llogró aproximao 6 fanegas de malta, lo qu'equival a 1500 botelles. Primeramente distribuyóse a la población como una medicina y, ello ye que l'agua de vida” acutar pal rei Xacobu IV cuando foi a Inverness en setiembre de 1506; per otra parte, los primeros rexistros d'una destilería daten de 1690 cuando se mentó a la destilería Ferintoch de Forbes de Culloden.

Nos sieglos XVII y XVIII el güisqui baratu usar pa caltener los cuerpos destinaos a la diseición. El Parllamentu y la Ilesia queríen controlar los vezos de los bebedores y por cuenta de ello en 1579 promulgóse una llei que trató de erradicar la bébora mientres los domingos, pero en 1780 amontáronse los impuestos sobre'l vinu, polo que la popularidá y la demanda del güisqui aumentó. Mientres 1786 y 1788 impuestos adicionales cargar al preciu del güisqui escocés y, con ello, el negociu de los contrabandistes siguió y la so astucia yera enorme: por casu, Mark Eunson, miembru de la Ilesia Presbiteriana nes islles de Orkney (Órcades), guardar nel púlpitu. Finalmente, en 1823 el parllamentu aprobó una llei por aciu la cual diose llicencies a toles destileríes. Les destileríes llexítimes aumentaron y escontra 1860 el comerciu illegal amenorgar a un nivel insignificante y munchos contrabandistes tornaron a los sos trabayos ordinarios.

A mediaos del sieglu XIX los escoceses empezaron a entemecer el so güisqui de malta con güisqui de granu más llixeru y baratu. Foi Andrew Usher y Cía. quien en 1850 produció'l primera güisqui d'amiestu; ente que el güisqui americanu foi fundáu cola teunoloxía y el saber de los primeros colonos escoceses y anguaño hai destileríes alredor del mundu.

Procesu d'ellaboración del güisqui

El procesu de destilación consiste n'entemecer agua con cebada y dexalo lleldar y añejar a lo menos dos años. El primer pasu ye'l malteado de la cebada; pa ello, remuéyase y esmuzse delles vegaes a una temperatura averada de 13° mientres unos trés díes. Depués ye treslladada a tambores o recipientes industriales de gran capacidá onde se dexa granar, gracies a el mugor llográu, mientres seis díes. Al granar el cebera, l'almidón de la cebada convertir en azucre (d'onde depués se sacará parte del alcohol na destilación). Una vegada granada, la cebada ensugar en fornos por aciu el fumu de turba (carbón vexetal qu'amás-y da arume a la malta), dichu procesu dura tres díes y suel ser a una temperatura de 70°. La cebada granada toma color escuru, típicu del caramelizado por aición del calor, y ye cuando podemos falar de la malta como tal.

De siguío la malta seca y tostada ye molida y entemezse con agua caliente nun tanque. El mostiu, o amiestu, llográu ye similar al d'una cerveza turbio, al que se-y llama wort, y nesi momentu añader los lleldos, que van faer posible la fermentadura. Esti mostiu pasar a cubes onde se va dexar lleldar tres díes a 33°. D'ende pásase a la destilación: El wash (wort lleldáu) se destila dos veces, n'alambiques pot still y spirit still. De la primer destilación en pot still vamos llograr un llamáu low wine de 25-30°, y al destilarse per segunda vegada, vamos llograr un güisqui de 60°-70°.

D'últimes llegamos al avieyamientu. Cada tipu de güisqui utiliza un tipu de madera nel barril, tamién ye la destilería quien decide si utilizar barriles nuevos, o non, quemaos o non, etc. Nel casu de los whiskies de malta, los barriles han de ser de carbayu y qu'enantes contuvieren vinos de Xerez o Bourbon. La edá varia dependiendo de la denominación, destilería y propósitu. La madera del barril apurre arume, taninos y sabor, como nel casu de los vinos, y na mayoría de casos, regúlase'l color del productu por aciu adición de carambelu. Una vegada llistu'l productu, vamos poder comercializalo como tal, realizar amiestos pa llograr blendeds, etc.

Tipos de güisqui

Los distintos tipos de güisqui caracterícense principalmente pelos años que permanecieron nel barril o si esti antes contuviera vinu de Porto, xerez o bourbon, pero sobremanera suelen categorizarse según la so composición de la siguiente manera:

• Güisqui de malta: ellaboráu principalmente de cebada malteada, ye tradicionalmente destilado n'alambiques de cobre con forma de cebolla. Dependiendo del orixe de la malta, estos de la mesma denominar:
  • Single Malt: ye un güisqui ellaboráu puramente con cebada malteada nuna única destilería. De normal el nome del güisqui coincide col nome de la destilería y, sacantes que tea descritu como single cask, tratar d'un amiestu de distintos barriles que garanticen la homoxeneidá del productu. Cuando un güisqui ye bien popular dacuando comercialízase una versión ensin esleir y, por tanto, con más graduación alcohólica que se denomina Cask strength (lliteralmente fuercia de barrica).
  • Vatted malt: ye un amiestu de whiskies de distintes destileríes pero solu de malta. Si un güisqui ye etiquetáu solamente como "malt" ye casi seguro que va ser un vatted malt. Dacuando tamién se-y conoz como pure malt cuando una mesma empresa utiliza güisqui de distintes destileríes de la so propiedá pa soportar la demanda d'un productu sol mesmu nome.
• Güisqui de granu: fechu a partir de cebada ensin maltear, maíz y otru tipu de ceberes, siendo tamién posible'l malteado. Suelse destilar n'alambique de destilación continua o columnes de destilación (Coffey stills).
• Blended Güisqui o güisqui entemecíu: ye un amiestu de los dos anteriores. Cola proliferación de les columnes de destilación, dellos comerciantes n'Escocia empezaron a entemecer el so güisqui de malta más nueva y fuerte con whiskies nidios de granu (de normal de maíz) pa llograr un productu calidable aceptable a un preciu más algamadizu. Col tiempu, dalgunos d'estos comerciantes consiguieron establecer los sos productos nel mercáu aumentando la calidá pa ufiertar productos que pudieren competir colos whiskies de malta.

Los whiskies nun maurecen na botella, solo nel barril, polo que la edá d'un güisqui ye'l tiempu ente destilación y embotellamientu. Esto reflexa la interaición ente'l barril y el güisqui, camudando la so composición química y el so sabor. Los whiskies que tuvieron munchos años en botella suelen tener más valor, anque nun son más "vieyos" nin necesariamente "meyores" qu'un güisqui apocayá maurecíu en barrica por un tiempu similar.

Güisqui escocés

Artículu principal: Güisqui escocés

Los whiskies escoceses son, polo xeneral, destilados dos veces ya inclusive dalgunos hasta tres veces. Ye un güisqui destilado y añejado puramente n'Escocia y ye la de más sonadía nel mundu. Tien De faese conforme a los estándares de la Orde del Güisqui Escocés de 1990 (del Reinu Xuníu) que clarifica l'acta homónima de 1988, y qu'ordena que'l beberaxu tien de ser procesáu nuna destilería escocesa con agua y cebada malteada con un grau de 94.8° d'alcohol por volume, tien d'avieyar en barriques de carbayu qu'antes abellugaren bourbon con una capacidá non cimera a 700 llitros y por non menos de trés años n'Escocia, y nun puede contener otres sustancies añadíes que nun sían agua o carambelu como colorante nin pueden ser embotellados con menos de 40 graos d'alcohol por volume.

Whiskey irlandés

Artículu principal: Whiskey irlandés

Los irlandeses llamar whiskey con "y" (como los estauxunidenses). Ye un güisqui ellaboráu a base de cebada y caracterízase pol so triple destilación,^[5] que lo fai nidiu y delicáu. El consumu del whiskey irlandés realízase mayoritariamente dientro del país de producción, esportando solamente un 25 % de les esistencies, anque nestos últimos años aumentaron notablemente diches esportaciones.

El procedimientu d'ellaboración ye similar al de los whiskies escoceses: tres la seleición de les ceberes, realízase l'amiestu propio de cada destilería, darréu llávense y remuéyense pa sometelos a la so guañada, procesu nel que se tresforma'l almidón de les ceberes n'azucres solubles. Darréu muélense los granos (sacante los que primeramente tengan que ser malteados) y, en realizando'l fervinchu o empastado, dar# en la fermentadura del líquidu llográu mientres aproximao 72 hores. Llográu'l vinu, realícense tres destilaciones al cabu de les cualos sométese a avieyamientu en cubes de carbayu (d'antiguo tuvieron de contener vinu de Xerez); esti periodu tien de durar un mínimu de siete años, esto ye, cuatro más que n'Escocia.

Güisqui canadiense

Artículu principal: Güisqui canadiense

El güisqui canadiense ye de normal más nidiu y llixeru qu'otros estilos de güisqui. Otra carauterística común ye'l so usu de centenu malteado, qu'apurre más sabor y suavidá. Por llei,^[6] esti güisqui tien de ser producíu en Canadá, y ta fabricáu con maíz, centenu, y ye destilado n'alambiques que dexen un gran control del productu. Ye avieyáu en barriles de carbayu en siendo esleíu n'agua p'amenorgar el grau alcohólicu, mientres trés años a lo menos, anque de normal suelen superalos en demasía. Los términos Canadian Güisqui, Canadian Rye Güisqui y Rye Güisqui son llegalmente indistinguibles en Canadá y non denotan nenguna proporción particular de centenu o otru granu usáu na producción.

Whiskey estauxunidense

El güisqui estauxunidense tien de ser ellaboráu, según la llei nacional, a base de maíz a lo menos nuna concentración cimera al 51 %, y xeneralmente al 70 %, anque delles destileríes lleguen a utilizar un 80-85 % de maíz nel amiestu. Otros ingredientes añadíos son típicamente trigu, centenu o cebada malteada. Al igual que'l Whiskey Irlandés, añader la lletra "y" a la pallabra güisqui, al puntu de que solamente una destilería n'Estaos Xuníos llama güisqui al so whiskey (Makers Mark). Los más comunes son:

• Bourbon whiskey: Esti whiskey tien de tener un mínimu de 51 % de maíz y ser destilado y avieyáu en Kentucky por que la denominación Bourbon apaeza na etiqueta. El bourbon, de toes formes, pue ser ellaboráu de forma llegal en cualesquier parte del territoriu d'Estaos Xuníos y, poro, la producción llegal nun ta acutada a la zona o la contorna de Kentucky a pesar de que la bébora ta bien acomuñada coles comunidaes destileras d'esta zona del país.
• Rye whiskey: tien de tener un mínimu de 51 % de centenu.
• Corn whiskey: tien de tener un mínimu de 80 % de maíz.

Estos tipos de güisqui nun tienen de ser destilados a más de 80 % d'alcohol por volume y tienen d'avieyar en barriles nuevos de carbayu carbonizaos, sacante'l corn whiskey que nun tien de ser avieyáu, pero de faese, van usase nuevos o usaos barriles de carbayu. L'avieyamientu del corn whiskey suel ser de dellos meses.Si l'avieyamientu d'estos tipos de güisqui algama los dos años o más, al güisqui va se-y adicionalmente designada'l calificativu "straight", como por casu straight rye whiskey. Los whiskeys estauxunidenses entemecíos combinen los "straight whiskey" con whiskies non avieyaos, amás de sabores y colores.

Non definíu pola llei pero bien importante nel mercáu ye'l Tennessee whiskey, siendo Jack Daniel's la marca más conocida. El métodu de destilación ye idénticu al del bourbon en práuticamente tou, pero la diferencia más notable ye que'l Tennessee whiskey ye peneráu en carbón de pládanu sacarín, dándo-y un sabor y arume únicu.

Güisqui galés

Nel añu 2000, la Destilería Penderyn empezó la producción en Gales del single malt güisqui. Les primeres botelles poner en vienta'l 1 de marzu de 2004, el Día de San David (en memoria del patrón de Gales). Anguaño ye vendíu en tol mundu. La destilería Penderyn utiliza un métodu de destilación únicu, con un alambique creao y patentao por David Faraday, descendiente direutu del físicu británicu sir Michael Faraday.

Güisqui xaponés

Botella de güisqui xaponés

Artículu principal: Güisqui xaponés

El modelu del güisqui xaponés ye'l single malt escocés, anque haya exemplos de whiskies xaponeses entemecíos (blended). El sistema de producción ye práuticamente idénticu al de los escoceses: el güisqui de malta ye destilado dos veces nel pot still a partir d'una base de cebada malteada, y el güisqui de granu en coffey still. Hai de solliñar que casi'l 15 % del güisqui de malta emplegáu polos xaponeses ye importáu d'Escocia.

Güisqui indiu

El güisqui indiu ye una bébora alcohólico etiquetada como güisqui na India. La mayoría del güisqui indiu ye destilado de melazas lleldaes, polo que ye consideráu una especie de ron fuera del subcontinente indiu.^[7] El 90 % del güisqui consumíu na India vien de melazas, anque'l país empezara la destilación de güisqui de malta y otros granos.^[8]

Otros whiskies europeos

Tanto en Francia (Armorik) como n'Alemaña (Slyrs), los whiskies tán destilados usando téuniques similares a les de los escoceses. Manx Spirit de la Islla de Man ye, como dalgún güisqui de Virxinia n'Estaos Xuníos, destilado n'otru llugar y re-destilado nel so país d'orixe. N'Inglaterra, una nueva destilería (St. George's Distillery) empezó a operar a finales de 2006.

N'España, nel conceyu segovianu de Palazuelos de Eresma, esiste una destilería propiedá de la empresa Destilería y Crianza del Güisqui, S.A, dende la que se destila y comercializa el güisqui DYC. La empresa crear en 1959 por Nicomedes García y empezó a comercializar la so güisqui nel mercáu nacional en 1963.

Nomes y ortografía

Créese que la pallabra whiskey foi acuñada polos soldaos del rei Enrique II, quien invadió Irlanda nel sieglu XII, polo qu'aparentemente surdió de la pronunciación de les pallabres natales irlandeses uisce beatha, que significa "agua de vida". Col pasu de los años, la pronunciación camudó de whishkeyba a güisqui.

Mientres cierta dómina, tou güisqui yera nomáu ensin la 'y' suplementaria, polo que se-y conocía como güisqui. En redol a 1870, la reputación del güisqui escocés yera bien probe, polo que les destileríes escoceses anubrieron el mercáu col llanzamientu de bébores espirituosas más barates producíes usando l'alambique Coffey still. Les destileríes irlandés y americanu adoptaron la 'y', llamándo-y whiskey, estremando asina'l so productu de mayor calidá.^[9] Anguaño, güisqui (plural whiskies) ye usáu xeneralmente pa referise a los whiskies destilados n'Escocia, País de Gales, Xapón y Canadá, ente que whiskey usar n'Estaos Xuníos ya Irlanda. Inclusive anque en 1968 la direutiva de la Oficina d'Alcohol, Tabacu y Armes de Fueu especificó güisqui como la manera correuta de nomar la bébora n'Estaos Xuníos, la mayoría de productores estauxunidenses inda utilicen la ortografía histórica. Esceiciones como Early Times, Maker's Mark y George Dickel son indicativos d'heriedu escocés.

A finales de la dómina victoriana, el güisqui irlandés yera'l más selectu del mundu y de los whiskies irlandeses, el güisqui de Dublín foi reconocíu como unu de los meyores. Pa estremar el de Dublín colos demás whiskies, les destileríes dublinesas utilizaron la ortografía whiskey, siendo asonsañaes darréu por otres destileríes. El postreru güisqui irlandés foi Paddy, qu'adoptó la 'y' en 1966.

N'otros países, el términu embrivíu Scotch ye usáu pa referise a los whiskies escoceses, ente qu'en dellos países llatinoamericanos, el nome de whiskey ye usáu polos fotógrafos como señal por que se sonría, sustituyendo al inglés cheese o al español "pataca".

Referencies

1. Esti términu apaez nel Diccionariu de l'Academia de la Llingua Asturiana. Ver: güisqui
2. Esti términu apaez nel Diccionariu de l'Academia de la Llingua Asturiana. Ver: whisky
3. «Who invented güisqui - the Scots or the Irish?». Consultáu'l 16/04/08.
4. «History of Scotch Güisqui». Consultáu'l 16/04/08.
5. https://web.archive.org/web/20100505062751/http://www.encyclopedia.com/doc/1G1-12549581.html Differences between Scotch and Irish whiskey
6. «Food and Drugs Act, Food and Drug Regulations (C.R.C., c. 870)». Archiváu dende l'orixinal, el 29 de payares de 2015. Consultáu'l 16/04/08.
7. Paul Peachey (3 de marzu de 2006). «Battle for the world's largest güisqui market -- India». South Africa Mail & Guardian. Consultáu'l 16/04/08.
8. «Amrut Distilleries». Consultáu'l 16/04/08.
9. Magee, Malachy (1980). Irish Whiskey - A 1000 year tradition. O'Brien press, páx. 144. ISBN 0-86278-228-7.

Enllaces esternos

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Güisqui.

Artículu de traducción automática a partir de "Whisky" que necesita revisión. Quita l'avisu cuando tea correxíu.