Habeas corpus

El habeas corpus ye una institución xurídica qu'escuerre "evitar los arrestos y detenciones arbitraries" asegurando los derechos básicos de la persona, como son tar vivu y consciente, ser escucháu pola xusticia y poder saber de qué se-y acusa. Pa ello esiste la obligación de presentar a tou deteníu nun plazu preventivu determináu ante'l xuez d'instrucción, quien podría ordenar la llibertá inmediata del deteníu si nun atopara motivu suficiente d'arrestu.

Esti términu provién del llatín habeas corpus [ad subiiciendum] ‘que tengas [el to] cuerpu [pa esponer]’, "vas tener el to cuerpu llibre", siendo hábeās la segunda persona singular del presente de suxuntivu del verbu llatín habēre (‘tener’). O puede ser llamáu igualmente como "cuerpu presente" o "persona presente".

Tamién puede dicise que tutela los derechos fundamentales derivaos de la vida y la llibertá frente a cualquier actu o omisión de cualquier autoridá, funcionariu o persona que pueda frayar dichos derechos.

Antecedentes del habeas corpus

Antecedentes del habeas corpus retomar dende l'antigüedá, cuando una persona yera privada de la so llibertá ensin xustificación dalguna.

Orixe y oxetu d'esta institución

Anque'l habeas corpus como aición o remediu na forma y desenvolvimientu con qu'esiste güei como institución nun esistió en Roma, les pallabres llatines con que se-y denomina denotan que'l so orixe provién del Derechu Romanu. Na dómina de los Pretores y col nome de «Interdicto» yá yera designáu nes Pandectas sol títulu de Homine llibero exhibendo y los compiladores de dichu cuerpu llegal romanu trescribíen un comentariu del xurisconsultu Ulpiano, que dicía:

Esti remediu instituyóse pa protexer la llibertá personal con cuenta de que que nenguna persona llibre natural fora detenida.

La pallabra persona llibre incluyía a cualquier neñu o adultu, home o muyer, seya unu o sían dellos, que yeren sui iuris, deduciéndose d'equí qu'esti remediu yera pa devolver la condición de persona llibre a aquella a quien s'intentara convertir en esclavu ensin motivos llegales; esto ye, que con esti interdicto yá se devolvía la llibertá a aquellos a quien se-yos quitaba d'ella con una esclavitú illegal.

La so adopción n'Inglaterra

El primer documentu qu'establez la necesidá de xustificar la detención d'un súbditu -so les restricciones siguientes: por aciu un procesu públicu, controláu y solo por voluntá del Monarca- foi la Carta Magna, conocida como Magna Carta Libertatum, ellaborada dempués de tirantes y complicaes xuntes en Runnymede (Surrey) ente nobles normandos y la realeza inglesa. Dempués de munches lluches y discutinios, ente los nobles de la dómina, la Carta Magna foi finalmente sancionada pol rei Xuan I o Juan Ensin Tierra, en Londres el 15 de xunu de 1215.

El primer rexistru del usu d'esti recursu contra una autoridá establecida data de 1305 mientres el reináu d'Eduardu I d'Inglaterra, cuando s'esixó al rei que rindiera cuentes de la razón pola cual la llibertá d'un suxetu yera acutada onde quiera qu'esta restricción aplicárase.

Más tarde convertiríase na llei del Hábeas Corpus de 1640, anque nun sería hasta la llei del Hábeas Corpus de 1679 que s'establez los procedimientos correspondientes. La institución del Hábeas corpus taba concebida como una forma d'evitar agravios ya inxusticies cometíes polos señores feudales contra los sos súbditos o persones de clase social inferior.^[1]

La so adopción n'España

Ver tamién: Manifestación de persones

Apaez nel derechu históricu español como'l denomináu «recursu de manifestación de persones» del Reinu d'Aragón nel Fueru d'Aragón de 1428, y nes referencies que sobre presuntos supuestos de detenciones illegales contener nel Fueru de Vizcaya de 1527.

Bien xurídicu que tutela

El habeas corpus, nel derechu comparáu, tutela dos derechos fundamentales: la llibertá individual relativa a la so llibertá de movimientu y, por tanto, a nun ser oxetu de detenciones arbitraries, y el derechu a la integridá personal, a nun ser oxetu de daños na so persona, como mancadures, tortura o muerte. Nesi sentíu, tien como propósitu'l reponer les coses al estáu anterior a la privación, perturbación o amenaza de dichos derechos, polo cual tien un calter sumariu (urxente) y potencialmente eventual, en tantu autorízase desque apaez posible una violación eventual a estos derechos, pa evitar que la violación tórnese irreparable. Lóxicamente, de tornase irreparable la violación, l'aición de garantía pierde'l so oxetu (sustraición de la materia)

El habeas corpus mundial

Diverses organizaciones promueven ente los sos principios el derechu d'aportar al habeas corpus mundial (establecimientu d'una xurisdicción que tomaría toles naciones y tol territoriu del planeta tierra) como parte fundamental de los derechos humanos. Coles mesmes, sobre la realidá de les diverses llexislaciones nacionales y alcuerdos internacionales esistentes, estes organizaciones promueven l'aplicación del habeas corpus a los deteníos ensin motivación llegal.

Ente eses organizaciones atópase Amnistía Internacional y Human Rights Watch.^[2] Ente los sos promotores ta l'abogáu Luis Kutner, creador del movimientu por un habeas corpus mundial "World Hábeas Corpus".

Pa la efectividá d'un habeas corpus mundial ye imprescindible la esistencia d'un tribunal internacional que vele pol so cumplimientu y garantice los derechos ante les detenciones illegales y tortures.

Regulación por países

Arxentina

Nesti país, l'aición de habeas corpus tien reconocencia constitucional esplícitu dende la reforma a la Constitución de 1994. Magar, enantes, yá gociaba d'efectiva vixencia na práutica jurisprudencial, nel so artículu 43 (últimu párrafu) la Constitución de la Nación Arxentina^[3] espresa: "Cuando'l derechu mancáu, acutáu, alteriáu o amenaciáu fora la llibertá física, o en casu d'agravamientu illexítimu na forma o condiciones de detención, o nel de desapaición forzada de persones, l'aición de habeas corpus va poder ser interpuesta pol afeutáu o por cualesquier nel so favor y el xuez va resolver de momentu, entá mientres la vixencia del estáu de sitiu". (Ta claro qu'esti testu ye dafechu anacrónicu y cítase namái por motivos históricos).

Bolivia

La finalidá cola que nació'l habeas corpus en Bolivia, se adscribe dientro de los fines qu'escorrió esta garantía dende les sos primeres articulaciones xurídiques, hasta la so configuración moderna: dotar a la persona humana d'un mediu de defensa curtiu y sumariu, destináu a caltener o recuperar la so llibertá, cuando la mesma haber sío indebida o arbitrariamente frayada, como alternativa a los procedimientos ordinarios carauterizaos pola morosidá nel so trámite y resolución.

Esta aición tutelar instituyida en resguardu de los derechos a la llibertá física y a la llibertá de locomoción, nun puede ser dirixida en contra de particulares, sinón namái en contra de funcionarios y/o autoridaes públiques.

Al igual qu'asocede col Amparu Constitucional, esiste un álgido alderique al respeutive de la naturaleza xurídica del habeas corpus (agora denomináu na Constitución del 9 de febreru de 2010 como Aición de Llibertá) en sentíu de determinar si en Bolivia configúrase como un xuiciu, un recursu, una aición, un derechu, un procesu o un procedimientu. Al respeutu ye posible indicar que:

• Nel art. 18 de la Constitución de 1967 configurábase como un recursu constitucional, posición que se ve fortalecida col criteriu jurisprudencial del Tribunal Constitucional, nel sentíu de que'l habeas corpus namái revisaba l'actuación de les autoridaes públiques, y non asina, la de los particulares.

• Otros opónense a considerar al habeas corpus como un recursu”, pos indiquen qu'un recursu” puede ser remanáu pol suxetu procesal que, al interior d'un xuiciu, siéntese mancáu por una midida xudicial; ente que el habeas corpus ye una aición que non siempres procede al interior d'un procesu xudicial o alministrativu.

• Per otra parte, esisten quien sostienen que ye un derechu” que tien tou ciudadanu deteníu o presu, por que'l xuez o tribunal competente resuelva si la so privación de llibertá ye o non illegal.

• La Corte Interamericana de Derechos Humanos, na Opinión Consultiva 8/87 de fecha 30 de xineru de 1987, indicó que: “El hábeas corpus ye'l so sentíu clásicu, reguláu polos ordenamientos americanos, tutela de manera direuta la llibertá personal o física contra detenciones arbitraries, per mediu del mandatu xudicial empobináu a les autoridaes correspondientes, con cuenta de que se lleve al deteníu a la presencia del xuez por que esti pueda esaminar la llegalidá de la privación y nel so casu, decretar la so llibertá”, y continua indicando que d'un analís del amparu y del habeas corpus tiense que: “puede afirmase que l'Amparu ye'l xéneru y el hábeas corpus unu de los sos aspeutos específicos, n'efeutu, acordies colos principios básicos de dambes garantíes recoyíos pola convención según colos diversos matices establecíos nos ordenamientos de los Estaos partes, reparar qu'en dellos supuestos el hábeas corpus regular de manera autónoma cola cuenta de protexer esencialmente la llibertá personal de los deteníos o d'aquellos que s'atopen amenaciaos de ser quitaos de la so llibertá, pero n'otres ocasiones el Hábeas Corpus ye denomináu “amparu de la llibertá” o forma parte integrante del amparu”.

• La nueva Constitución Política del Estáu boliviana de 2009 camuda'l nome del Recursu de Hábeas Corpus pol de “Aición de Llibertá” dentándose asina'l términu “aición” procesal entendida básicamente como'l derechu de too ciudadanu d'allegar a un órganu xurisdiccional en defensa de los sos derechos fundamentales que protexe l'aición de llibertá (la llibertá de locomoción, la vida, la salú ya integridá personal).

• Pal Constitucionalista bolivianu Boris Wilson Arias López, nel so llibru Amparo Constitucional y Hábeas Corpus, la figura xurídica del habeas corpus ye sui generis, por cuenta de que nun esiste nengún otru comparanza col que-y la pueda comparar, razón pola cual, nun ye posible catalogalo dientro d'una institución o xéneru mayor.

Chile

La Constitución de 1828 establecía nel so artículu 104 una aición popular pa protexer la llibertá y seguridá personal.

La Constitución de 1833 consagró formalmente'l habeas corpus señalando nel artículu 143 que "Tou individuu que se topara presu o deteníu illegalmente por faltase a lo dispuesto nos artículos 135, 137, 138 y 139, va poder asoceder por sigo o cualesquier al so nome, a la maxistratura que señale la llei, reclamando que se guarden les formes llegales. Esta maxistratura va decretar que'l reu seya traíu a la so presencia, y el so decretu va ser precisamente obedecíu polos encargaos de les cárceles o llugares de detención. Instruyida de los antecedentes, va faer que se reparen los defectos llegales y va poner al reu a disposición del xuez competente, procediendo en tou, curtiu y sumariamente, corrixendo por sigo, o dando cuenta a quien correspuenda correxir los abusos". Cola Llei d'Organización y Atribuciones de los Tribunales de 1875 establecióse la maxistratura competente: la Corte d'Apelaciones respeutiva. Nel Códigu de Procedimientu Penal en 1906 contemplóse una regulación del "procedimientu d'amparu".

La Constitución de 1925 reconocía esta aición nel artículu 16, reproduciendo con llixeros cambeos la regulación proveniente de la Constitución de 1833. En 1932 complementóse la reglamentación del so procedimientu por aciu un autu alcordáu de la Corte Suprema. Dende aquella dómina'l habeas corpus ye conocíu en Chile como "recursu d'amparu". El Códigu Orgánicu de Tribunales de 1943 estableció que'l "amparu" sería conocíu en primer instancia pola Corte d'Apelaciones respeutiva y, en segunda instancia, pola Corte Suprema.

La Constitución de 1980 contempló'l habeas corpus nel artículu 21, como un recursu proteutor de la llibertá personal y la seguridá individual (ampliar a esta postrera). Consagra, amás del tradicional "amparu represivu" o "correutivu", la figura denomada "amparu preventivu" (ante perturbación o amenaza a la llibertá personal y la seguridá individual). Per otru llau, esti testu constitucional contempla, nel artículu 20, el llamáu recursu de proteición (amparo en derechu comparáu).

Nel Códigu Procesal Penal del 2000 contemplóse, al empar, una "amparo ante'l xuez de garantía", de calter correutivu y n'única instancia.

Colombia

Presente na Constitución Política Colombiana, el habeas corpus tien el doble calter de derechu fundamental y d'aición, pola cual cualquier persona privada de la llibertá que considere tase lo illegalmente, puede allegar ante cualesquier Xuez de la República, por qu'en el términu de 36 hores, pronúnciese sobre la llegalidá de dicha restricción y arriendes d'ello, ordene la inmediata llibertá del reteníu, o, considerar afecha a dereches.^[4]

Magar ser consideráu como derechu fundamental, al esistir la correlativa aición, esta mueve a l'aición de tutela, al tener un términu inferior pal so resolución, dáu'l máximu interés en xuegu. Atópase regulada na Llei 1095 de 2006. Tamién ye'l derechu que tien toa persona privada de la llibertá a solicitar la revisión xudicial del encarcelamientu y la cesación inmediata cuando esti fuera illegal.

Según la Corte Interamericana de Derechos Humanos, en concordanza col artículu 93 de la Constitución Política de 1991, esti derechu fai parte de los trés derechos fundamentales que nun pueden ser llindaos n'Estáu d'Esceición. Esto ye, tutelar, el habeas corpus y el debíu procesu; entendiendo por esti postreru la garantía y la proteición xudicial.

Costa Rica

El casu de Costa Rica, que ye bien interesante. N'efeutu, magar esistía'l habeas corpus dende tiempu tras, al sancionase en 1989 la Llei de Xurisdicción Constitucional y crease dientro de la Corte Suprema una Sala Constitucional verdaderamente autónoma, creó un órganu especial dientro del Poder Xudicial, pero con carauterístiques allegaes al denomináu "modelu concentráu". La Sala Constitucional interpretando en forma estensiva la llei de la materia, actuó non yá na llibertá personal y el so defensa, sinón que llegó inclusive hasta intervenir en procesos penales en cursu pa enmendar yerros o marcar pautes de conducta a la maxistratura, considerando que'l habeas corpus procede en cualquier procedimientu penal cuando nun se respeta'l debíu procesu, entendiendo por tal al xuez regular, el derechu de defensa, el principiu d'inocencia, l'in dubio pro reo, la llibre actuación de les pruebes, la doble instancia, el derechu a la sentencia xusta, la eficacia de la sentencia, etc. (cf. Daniel González Álvarez, Xusticia constitucional y debíu procesu en "Ciencies Penales", San José, marzu de 1994 Nᵘ8; Gilberth Armijo Sancho, El control constitucional nel procesu penal, Editec Editores, San José 1992). Diendo más allá, Rubén Hernández señala dos casos nos cualos la Sala Constitucional anuló dos sentencies penales firmes (cf. R. Hernández Valle, Derechu procesal constitucional, Edit. Juricentro, San José 1995, páx. 155). Los defensores d'esta irrupción de les aiciones de habeas corpus dientro d'un procesu penal en cursu ya inclusive p'alteriar una sentencia pasada n'autoridá de cosa xulgada, aducieron que nun se trataba d'una incursión de la Sala Constitucional nes sales, cortes o xulgaos penales, sinón d'una incursión de la Constitución en defensa de los derechos humanos, desconocíos pol ordenamientu procesal penal costarricense, del cual dan dellos exemplos. Almitiendo qu'esi ordenamientu procesal penal fuera represivu y non garantista (sicasí ser un país de gran tradición democrática) y que la xurisprudencia de la Sala Constitucional contribuyera a enmendar esos estremos, ye induldable que como práutica habitual ye gafida y namái puede esplicase como un proceder transitoriu y, seya que non, de calter escepcional, que tendría de ser minuciosamente reglamentado. Por eso ye que col nuevu Códigu Procesal Penal de 1996, modernu y garantista, la situación camudó notablemente (cf. Gilbert Armijo S., Javier Llobet R. y Juan Marcos Rivero S., Nuevu procesu penal y constitución IJSA, San José 1998).

Ecuador

La Nueva Constitución de la República del Ecuador publicada nel Rexistru Oficial Númberu 449 de 20 d'ochobre de 2008, nel Art. 89 de la Seición 3a. del Capítulu III del Títulu II, establez:

"Aición de hábeas corpus

Art. 89.- L'aición de hábeas corpus tien por oxetu recuperar la llibertá de quien s'atope quitáu d'ella de forma illegal, arbitraria o illexítima, por orde d'autoridá pública o de cualquier persona, según protexer la vida y la integridá física de les persones privaes de llibertá. 65 Darréu d'interpuesta l'aición, la xueza o xuez va convocar a una audiencia que tendrá de realizase nos venticuatro hores siguientes, na que se va deber presentar la orde de detención coles formalidaes de llei y les xustificaciones de fechu y de derechu que sofiten la midida. La xueza o xuez va ordenar la comparecencia de la persona privada de llibertá, de l'autoridá a que la so orde atopar la persona detenida, de la defensora o defensor públicu y de quien la haya dispuestu o provocáu, según el casu. De ser necesariu, l'audiencia va realizar nel llugar onde asoceda la privación de llibertá. La xueza o xuez va resolver dientro de los venticuatro hores siguientes a la finalización de l'audiencia. En casu de privación illexítima o arbitraria, va disponese la llibertá. La resolución qu'ordene la llibertá va cumplir de forma inmediata.

En casu de verificase cualquier forma de tortura, tratu inhumanu, cruel o degradante va disponese la llibertá de la víctima, la so atención integral y especializao, y la imposición de midíes alternatives a la privación de la llibertá cuando fuera aplicable.

Cuando la orde de privación de la llibertá fuera dispuesta nun procesu penal, el recursu interpondráse ante la Corte Provincial de Xusticia."^[5]

España

Ver tamién: Manifestación de persones

Na historia xurídica española figura nel denomináu recursu de manifestación de persones del Reinu d'Aragón (1428) y nes Constituciones de 1837,1869 y 1876. En 1526 el Fueru Nuevu del Señoríu de Vizcaya establez el habeas corpus nel so territoriu.

El art. 17.4 de la Constitución española de 1978 señala que «La llei va regular un procedimientu de "hábeas corpus" pa producir la inmediata puesta a disposición xudicial de toa persona detenida illegalmente. Coles mesmes, por llei va determinase'l plazu máximu de duración de la prisión provisional.»

Na actualidá'l procedimientu de habeas corpus atópase reguláu nel ordenamientu xurídicu español pola Llei Orgánica 6/1984 de 24 de mayu, na que se desenvuelve la garantía constitucional que dexa a tou aquel que s'atope deteníu o priváu de llibertá solicite ser puestu de momentu a disposición xudicial. El art. 1 de la L.O. 6/1984 de 24 de mayu considera persones deteníes illegalmente:^[6]

• Les que lo dir por una autoridá, axente de la mesma, funcionariu públicu o particular, ensin qu'alleguen los supuestos llegales, o ensin cumplise les formalidaes preveníes y requisitos esixíos poles Lleis.
• Les que tean ilícitamente internaes en cualquier establecimientu o llugar.
• Les que lo tuvieren por plazu cimeru al señaláu nes Lleis si, trescurríu'l mesmu, nun fueren puestes en llibertá o apurríes al Xuez más próximu al llugar de la detención.
• Les privaes de llibertá a quien nun-yos sían respetaos los derechos que la Constitución y les Lleis Procesales garanticen a toa persona detenida.

L'artículu 3 de la citada Llei determina quién tán llexitimaos pa solicitar el procedimientu, que son:

• El deteníu, el so cónyuge, descendientes, ascendientes y hermanos.
• El Defensor del Pueblu.
• El Ministeriu Fiscal.

El Xuez d'Instrucción competente puede empecipiar d'oficiu (empezar) el procesu.

La solicitú hai de cursase ante'l Xulgáu d'Instrucción de guardia del llugar onde se topar quitáu de llibertá, onde fuera deteníu o bien del llugar onde se tuviera última noticia del so paradoriu. El Xuez competente va adoptar les resoluciones oportunos pa conocer de momentu l'estáu del priváu de llibertá, axenciando pa ello de l'autoridá curia del deteníu tola información necesaria. Nel plazu de 24 hores desque s'alcuerde la incoación del procedimientu por aciu autu, el Xuez va oyer tanto al priváu de llibertá, como al Ministeriu Fiscal, como al qu'ordenó la detención y el responsable de la custodia del mesmu, resolviendo lo que proceda sobre la llegalidá o illegalidá de la privación de llibertá y ordenando, en cada casu, la continuación de la detención o la inmediata puesta en llibertá del deteníu.

Les Sentencies 172 y 173 del Tribunal Constitucional de 1998, consideren que l'abogáu del deteníu podría solicitar el habeas corpus en nome del deteníu, siempres que fuera apoderáu, tácita o espresamente con esi envís.

Méxicu

Nel Derechu Mexicanu se instituyó nel añu de 1840, na llamada Constitución Yucateca, pol abogáu Manuel Crescencio Rejón, una institución xurídica que controlara l'exerciciu del poder públicu, protexendo los derechos del individuu frente a aquel, en forma bien similar a dereches de hábeas corpus estauxunidense, al que se-y denominó xuiciu d'amparu, figura que prevalez na llexislación mexicana actual.

Paraguay

La Constitución paraguaya de 1992 na so Art. 133, consecuente cola evolución del habeas corpus que non solamente constitúi na actualidá un mecanismu xudicial reparador de les privaciones llegales de la llibertá, sinón tamién d'otros tipos d'amenaces a la mesma, como'l siguimientu, vixilancia o otros tipos de restricciones a la llibertá ambulatoria, reconoció siguientes modalidaes:

• Habeas corpus preventivu: Ye l'aición que tien por finalidá evitar les detenciones illegales o cualesquier otra modalidá de restricción illegal a la llibertá física.
• Habeas corpus reparador: Ye'l habeas corpus tradicional o clásicu que supón la esistencia d'una persona privada de la so llibertá corporal y que se deduz pa faer cesar la detención illegal.
• habeas corpus xenéricu: en virtú del cual podrán demandase rectificación de circunstancies que, nun tando contemplaes nos dos casos anteriores, acuten la llibertá o amenacien la seguridá personal. Coles mesmes, esta garantía va poder interponese en casos de violencia física, psíquica o moral qu'agraven les condiciones de persones llegalmente privaes de la so llibertá.^[7]

Perú

Na llexislación peruana, la primer remisión al habeas corpus que s'atopa remite a les Cortes de Cádiz de 1812 a onde allegaron representantes peruanos. En felicidaes cortes un representante de Guatemala presentó un proyeutu de llei na que se solicitaba que se consagre pal imperiu español un mecanismu equivalente al habeas corpus inglés. Dicha llei nunca se llegó a promulgar y dicha iniciativa nun foi introducida na Constitución Española.

Una vegada declarada la independencia de Perú, la Constitución de 1860 consagró la disposición de que naide va poder ser arrestáu ensin mandatu escritu del xuez, sacante flagrante delitu, teniendo de ser puestu dientro de les 24 hores a disposición del xulgáu que correspuende.

El 21 d'ochobre de 1897 promulgóse una llei que buscaba reglamentar la citada disposición constitucional. Esta norma acueye'l habeas corpus d'alcuerdu al modelu inglés. En 1916 foi promulgada la Llei Nᵘ2223 que señala que tolos derechos reconocíos pola Constitución del Estáu (1867) van dar llugar a recursos destináu a amparar a los habitante de la República. A estos recursos son aplicables los dispositivos de la llei de habeas corpus.

La Constitución de 1920 foi'l primer testu constitucional que consagro'l habeas corpus señalándolo como recursu y el Códigu de Procedimientos en Materia Criminal d'esi mesmu añu lo reglamentó. Darréu la Constitución de 1933 amplió l'ámbitu d'aplicación del habeas corpus a tolos derechos constitucionales, dando llugar al hábeas corpus civil. La so reglamentación dar nel Códigu de Procedimientos Penales de 1940. Darréu'l Decretu Llei Nᵘ17083 estableció la pautes procesales mesmes del habeas corpus civil.

La Constitución de 1979 introdució l'Aición d'Amparo polo que'l habeas corpus civil escareció d'efeutu y el habeas corpus acutóse, nuevamente, a tutelar los derechos relativos a la llibertá y la integridá física de les persones. Estes garantíes constitucionales fueron regulaes pola Llei Nª 23506.

Constitución Política de 1993 y el Códigu Procesal Constitucional promulgáu nel 2004. Esti últimu cuerpu llexislativu inclúi la posibilidá d'interponer esta aición de garantía contra resoluciones xudiciales firmes.

República Dominicana

La Llei 5353 de hábeas corpus del 22 d'ochobre de 1914 establez nel so artículu 1 lo siguiente:

"Tol que por cualesquier causa fuera quitáu de la so llibertá na República Dominicana tien derechu, seya a pidimientu so o de cualesquier persona, sacante cuando fuera deteníu por sentencia de Xuez o Tribunal competente, a un mandamientu de hábeas corpus col fin de pescudar cualos son les causes de la prisión o privación de la so llibertá y por que nos casos previstos devuélvase-y ésta.

El mandamientu de hábeas corpus va poder ser riquíu, expedíu y apurríu cualquier día; pero'l casu nun va ser vistu sinón en día arteru o habilitáu especialmente al efeuto.

En casu d'enfermedá comprobada o por cualesquier otru motivu xustificáu, l'audiencia va ser celebrada ensin la presencia del impetrante, que va faese representar ensin necesidá d'un poder, por un abogáu o por cualesquier defensor que postule nel so nome."

Anguaño la Llei 5353 de hábeas corpus del 22 d'ochobre de 1914, foi derogada pol Nuevu Códigu Procesal Penal Dominicanu (Llei 76-02), rixéndose d'esta miente pol Títulu VII del CPP, nos artículos 381 hasta'l 392. Sicasí esta derogación entra en contradicción cola constitución aprobada en 2010, yá que somete'l habeas corpus a requisitos de admisibilidad que la constitución nun aprove.

Uruguái

El recursu de habeas corpus atópase reguláu na Constitución de 1967, que nel so artículu 17 esprésase asina:

"En casu de prisión indebida'l comenenciudu o cualquier persona va poder interponer ante'l Xuez competente'l recursu de 'hábeas corpus', con cuenta de que l'autoridá aprehensora esplique y xustifique de momentu'l motivu llegal de la aprehensión, tándose a lo que decida'l Xuez indicáu".

Nel casu de que correspuenda'l recursu de habeas corpus, según la Llei 16.011,^[8] nun va corresponder el recursu d'amparu.

N'Uruguái entender a habeas corpus nun sentíu ampliu y non solo'l perxudicáu puede presentar el recursu sinón un familiar, amigu, etc. Y non solo entiéndese pa casos de prisión, aplicar a cualquier tipu de privación de llibertá per parte del estáu. Haise reglamentado pola Llei 16.893.^[9]

N'ochobre de 2010 el Senáu uruguayu reglamentó nuevamente'l habeas corpus, recoyendo l'espíritu de la Constitución de 1918.^[10] Esto ye, ameyorando les garantíes y el respetu a los derechos humanos.

Venezuela

Al respeutu, la Constitución de la República Bolivariana de Venezuela nel so artículu 27, contempla un procedimientu d'amparu'l cual va ser especial y expedito:

Artículu 27. Toa persona tien derechu a ser amparada polos tribunales nel gocie y exerciciu de los derechos y garantíes constitucionales, entá d'aquellos inherentes a la persona que nun figuren espresamente nesta Constitución o nos preseos internacionales sobre derechos humanos.

El procedimientu de l'aición d'amparu constitucional va ser oral, públicu, curtiu, gratuitu y non suxetu a formalidá, y l'autoridá xudicial competente va tener potestá pa restablecer darréu la situación xurídica infringida o la situación que más s'asemeye a ella. Tou tiempu va ser arteru y el tribunal tramitar con preferencia a cualesquier otru asuntu.

L'aición d'amparu a la llibertá o seguridá va poder ser interpuesta por cualesquier persona, y el deteníu o detenida va ser puestu o puesta so la custodia del tribunal de manera inmediata, ensin dilación dalguna.

L'exerciciu d'esti derechu nun puede ser afeutáu, de nenguna manera, pola declaración del estáu d'esceición o de la restricción de garantíes constitucionales.

La Sala Constitucional del Tribunal Supremu de Xusticia señaló en Sentencia Nᵘ113 del 17 de marzu de 2000 lo siguiente: "... el Hábeas Corpus concíbese como una verdadera garantía contra arrestos y detenciones arbitraries... ". Cuando trescurriera'l ralu pa presentar al deteníu ante'l Xulgáu de Control tien d'alcordase'l mandamientu de habeas corpus, yá que el Ministeriu Públicu nun empecipió l'averiguación penal respeutiva ante los tribunales. L'oxetivu ye poner a la persona que foi detenida de forma illegal a la disposición del tribunal, polo que'l Xuez Constitucional decide sobre la llexitimidá d'esa privación de llibertá en particular. L'Amparu Constitucional na modalidá de habeas corpus procede ante la detención illexítima o pola violación del derechu a la llibertá que garrasti a tou ciudadanu.

Ver tamién

• Manifestación de persones
• Hábeas data
• Recursu d'amparu
• Llinguaxe alministrativu
• Luis Kutner
• Convención Europea de Derechos Humanos
• Precrimen

Bibliografía

• LOPRESTI, Roberto P. (1998). Constitución Arxentina Comentada. Buenos Aires: Unilat. ISBN 987-96049-3-8. [1]
• SAGÜES, Néstor P. (1998). Hábeas Corpus. 3ª Edición. Buenos Aires: Editorial Astrea. ISBN 950-508-276-2.

Referencies

1. Hábeas corpus
2. «Human Rights Watch - Protecting Hábeas Corpus». Archiváu dende l'orixinal, el 2010-05-28.
3. normes nacionales/ley/Ley23.098_Procedimientu_de_Habeas_Corpus.doc Procedimiendo de hábeas corpus n'Arxentina
4. Constitución Política de Colombia, Artículu 30
5. Constitución política de la República del Ecuador - Cap. 3; Sec. Tercera; Art. 89
6. Llei Orgánica 6/1984
7. Constitución de la República del Paraguay de 1992
8. Ley 16.011
9. Ley 16.893
10. Senáu uruguayu reglamenta "habeas corpus"

Enllaces esternos

• Hábeas corpus
• Human Rights Watch (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
• World Organization for Human Rights -EE.XX.-
• [2] Archiváu 2008-05-15 en Wayback Machine
• [3]
• Habeas Corpus n'España (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).