Jean-Bertrand Aristide

Jean-Bertrand Aristide
presidente d'Haití 7 febreru 2001 - 29 febreru 2004 ← René Préval - Boniface Alexandre → presidente d'Haití 12 ochobre 1994 - 7 febreru 1996 ← Émile Jonassaint - René Préval → presidente d'Haití 1993 - 1994 ← Marc Bazin - Émile Jonassaint → presidente d'Haití 7 febreru 1991 - 29 setiembre 1991 ← Ertha Pascal-Trouillot - Raoul Cédras →
Vida
Nacimientu	Port-Salut ^(es) , 15 de xunetu de 1953[1] (71 años)
Nacionalidá	Haití
Familia
Casáu con	Mildred Trouillot ^(es)
Estudios
Estudios	Colegio Notre Dame ^(es) Universidá de Sudáfrica
Llingües falaes	francés[2]
Oficiu	políticu, sacerdote católicu
Creencies
Relixón	Ilesia Católica
Orde relixosa	Salesianos de Don Bosco ^(es)
Partíu políticu	Familia Lavalas ^(es) (dende 31 xineru 2003)
IMDb	nm0034910

Jean-Bertrand Aristide (15 de xunetu de 1953, Port-Salut ^(es) ) ye un políticu y sacerdote salesianu haitianu, voceru de la teoloxía de la lliberación. Foi presidente constitucional d'Haití en 1991, ente 1994 y 1996, y ente 2001 y 2004, siendo'l primeru en ser escoyíu democráticamente na historia de la república.

Primeros años

Aristide nació en Port-Salut. Asistió a una escuela salesiana en Puertu Príncipe y al Colexu de Notre Dame, d'onde se graduó en 1974. Darréu fixo un cursu de noviciáu en La Vega (República Dominicana), antes de retornar a Haití pa estudiar filosofía nel Gran Seminariu de Notre Dame y psicoloxía na Universidá d'Haití. Una vegada concluyíos los sos estudios en 1979, viaxó a Europa y estudió n'Italia, dempués en Canadá ya Israel. Aristide volvió a Haití en 1983 pa ser ordenáu sacerdote salesianu. Apodera dellos idiomes amás de les sos llingües maternes francés y creole, como español, inglés ya italianu.

Aristide foi fechu cura d'una pequeña parroquia en Puertu Príncipe y más grande d'unu de los barrios miseria de La Saline, onde se fixo conocer col llamatu creole de "Titide" o "Titid" (pequeñu Aristide). Aristide convertir nuna figura líder de l'ala más radical de la ilesia católica n'Haití, dando sermones en radios católiques nacionales. Nuna entrevista en xineru de 1988, Aristide dixo:

L'imperialismu estauxunidense sofitó al gobiernu d'Haití. Les eleiciones nun son la salida, les eleiciones son una manera d'aquellos nel poder pa controlar al pueblu. La solución ye la revolución, primero nel espíritu del Evanxeliu; Jesús nun podía aceptar que'l pueblu pasara fame. Ye un conflictu ente clases, ente ricos y probes. El mio trabayu ye de predicar y entamar.

Aristide

En 1988, Aristide foi espulsáu de la orde salesiana. Los salesianos indicaron que les actividaes polítiques del cura «afalaben al odiu y la violencia» y nun correspondíen al so rol de clérigu. La so nueva condición de llaicu aumentó'l so activismu político. Antes opunxérase al dictador Jean-Claude Duvalier (o Bébé Doc) y dempués del so derrocamientu oponer a los gobiernos militares posteriores, qu'establecieren una suerte de "neoduvalierismo". Aristide sufrió dellos intentos d'asesinatos por escuadrones de la muerte patrocinaos pol réxime imperante ―lideráu en 1988 pol militar Henri Namphy―. Aristide llogró sobrevivir a tolos atentaos, ya inclusive unu d'ellos valió-y el derrocamientu al propiu dictador Henri Namphy.

Presidencia

A pesar de que s'oponía al fraudulento sistema eleutoral haitianu, decidió llanzase como candidatu presidencial, dempués de que delles organizaciones internacionales patrocinaron los comicios y ufiertaron garantíes pa poner fin a la dictadura d'Haití establecida ininterrumpidamente dende la mesma independencia del país. Aristide llogró ganar contundentemente con más del 60% de los votos.

La so presidencia empezó con respigos. El 7 de xineru de 1991 (un mes antes de la invistidura), Roger Lafontant ―ex-ministru de Defensa del dictador Duvalier―, intentó encabezar un golpe militar, que foi encaloráu.

El nuevu presidente asumió'l 7 de febreru de 1991. Yera'l primer presidente escoyíu democráticamente na historia del país más humildáu d'América. Nun llogró acallantar el malestar nel Exércitu y el 30 de setiembre de 1991 ―siete meses dempués d'aportar al poder― foi derrocáu por un grupu de militares encabezaos pol xeneral Raoul Cédras y sosteníos económicamente pola embaxada d'Estaos Xuníos. Aristide se exilió entós en Venezuela y depués en Washington DC (Estaos Xuníos).^[3]

El xeneral Raoul Cédras estableció una ferrial dictadura militar. La comunidá internacional realizó un boicó contra'l so réxime. Considerando que'l comunismu acababa de cayer y terminara la Guerra Fría, el gobiernu d'Estaos Xuníos vio innecesariu siguir soportando dictadures. Poro, tres intenses xestiones internacionales, Aristide volvió a Haití n'ochobre de 1994 ―trés años dempués del golpe d'Estáu―, acompañáu d'una tropa multinacional encabezada per Estaos Xuníos, retomó'l poder y remató el so periodu presidencial.^[3]

Un añu más tarde, Aristide eslleió l'Exércitu y formó un cuerpu de policía, que cuntaba con 5000 miembros. N'avientu de 1995, René Préval ―amigu y collaborador de Aristide― ganó les eleiciones y asocedió-y na presidencia. La oposición, que s'atopaba en situación d'inferioridá, decidió boicotiar les eleiciones presidenciales de payares de 2000, pa resta-yos llexitimidá. La comunidá internacional suspendió la mayor parte de la so ayuda y préstamos, colo que fundió al país na indigencia y el caos.^[4]

Tercer presidencia

Na so tercer presidencia de 2001 a 2004 (la so segunda presidencia dende'l puntu de vista constitucional), Aristide siguió'l so xiru escontra la esquierda. Restableció les rellaciones diplomátiques col gobiernu socialista de Cuba y averóse a la Venezuela de Hugo Chávez^{[ensin referencies]}. Esto aumentó l'antipatía de la embaxada d'Estaos Xuníos n'Haití y de Otto Reich (secretariu p'Asuntos Llatinoamericanos d'Haití)^{[ensin referencies]}.

La OEA (Organización d'Estaos Americanos) unviara 23 misiones a Haití pa mediar na crisis y llograr l'aplicación de la Resolvimientu 822 qu'establecía, ente otres midíes, la formación d'un conseyu eleutoral, nel que taríen representaes toles fuercies polítiques y que tendría de preparar eleiciones llibres y democrátiques. La oposición refugó dialogar con Aristide, asegurando que nun se daben les circunstancies de «tresparencia y llibertá» que podríen faer posible les eleiciones.

En payares de 2003 la Conferencia Episcopal haitiana tamién propunxo un alcuerdu que buscaba terminar la crisis política que carecía'l país dende diba trés años. El compromisu propuestu pola Ilesia establecía la creación d'un conseyu de nueve miembros, representativos de los distintos sectores de la sociedá y de la oposición, pa trabayar xunto al xefe d'Estáu. La propuesta foi aceptada pol presidente Aristide y refugada pola oposición, qu'aportunaba en que'l camín del diálogu taba escosu. «Aristide nun dio pruebes de que quier axustar y la negociación nun correspuende a lo que la población espera», declaró'l líder opositor Gerard Pierre-Charles.

Pa la mesma fecha (payares de 2003), militantes de la oposición ocuparon de volao la sede de la OEA (en Puertu Príncipe) y pidieron el fin de les misiones de la OEA n'Haití y la so salida del país.^[5][3] Por esti llevantamientu, a finales de payares de 2003 foi encarceláu l'empresariu André Andy Apaid Junior.

Apaid convertir n'unu de los principales voceros d'una coalición d'opositores conocida como'l "Grupu de los 184" o Converxencia Democrática.^[3][6] El grupu nun tenía un líder claru. Esta coalición protagonizó un boicó al Congresu y negóse a participar en nenguna iniciativa gubernamental. Empezaron asina a primir bien duramente pa la dismisión de Aristide.^[6] Negar a participar nel procesu eleutoral que tenía de tener llugar a fines de 2004 a menos de que Aristide dimitiera.

El 2 de xineru de 2004, la Converxencia Democrática presentó a la sociedá haitiana y a la comunidá internacional un plan pa la formación d'un Gobiernu de transición qu'evitara'l procesu eleutoral (nel que nun teníen nenguna posibilidá de ganar), y encamentaron a que Aristide abandonara'l poder nel más curtiu plazu. Nuna conferencia de prensa celebrada nel Hotel El Ranchu, cola presencia de periodistes de diversos países, l'industrial André Andy Apaid Junior, líder de la oposición, manifestó que'l plan consistía en destituyir a Aristide y escoyer a unu de los nueve xueces de la Suprema Corte de Xusticia por que presidiera el Gobiernu. Esi nuevu presidente escoyería un primer ministru so consulta cola sociedá civil, pero ensin eleiciones democrátiques abiertes.^[7]

Nesi tiempu yá surdieren dos grupos armaos opositores:

• el Frente de Resistencia de Artibonito, que orixinalmente yera unu de los grupos que sofitaben a Aristide, y se autodenominaba Exércitu Caníbal. Cuando'l so xefe, Amiot Métayer, foi asesináu, el grupu camudó'l so nome y pasóse a la oposición.^[6][7]
• el Nuevu Exércitu, encabezáu por Guy Philippe y conformáu por antiguos miembros de peaes y militares destituyíos.

Los grupos armaos tomaron importantes ciudaes del país: Gonaïves (5 de febreru de 2004) y Cap-Haïtien (11 de febreru de 2004), a pesar de la dura represión per parte de la Policía Nacional (ver Masacre de la Scierie).

El 29 de febreru de 2004 Aristide foi derrocáu. Foi reemplazáu por Boniface Alexandre. Este solicitó a Naciones Xuníes la so intervención cola unviada d'una FMP (Fuercia Multinacional Provisional) integrada principalmente por efectivos d'Estaos Xuníos, Francia, Canadá y Chile. A partir de xunu d'esi añu foi establecida la MINUSTAH (Misión de Estabilización de les Naciones Xuníes n'Haití) compuesta por naciones de toles rexones del globu y con una importante participación de países llatinoamericanos como l'Arxentina y el Brasil.

Sobre la salida de Aristide esiste un gran discutiniu, una y bones los partíos opositores ―que na última eleición sumaren 8,31% de los votos― afirmaben qu'él arrenunciara al so cargu por cuenta de les manifestaciones en contra del gobiernu, qu'obligaron al so arrenunciu. La oposición acusaba a Aristide de nun tener «disposición pa dialogar». A ello amestaben la so presunta responsabilidá en financiar grupos armaos nes barriaes populares (chiméres) y n'utilizar a la Policía Nacional d'Haití pa reprimir tomar de ciudaes realizada pola oposición.

Depués del golpe d'Estáu, Aristide foi acoyíu na República Centroafricana. El 31 de mayu establecer en Sudáfrica.

El 31 de xineru de 2011 ―siete años dempués del golpe― el gobiernu haitianu abrió la puerta pal posible regresu de Aristide a Haití.

El 18 de marzu de 2011 Aristide tornó a Haití.

Acusaciones de violación a los derechos humanos

La ONG Human Rights Watch ―una organización non gubernamental rellacionada col Departamentu d'Estáu de los Estaos Xuníos― acusó a la policía haitiana y a los partidarios políticos del presidente Aristide de realizar ataques contra los mítines de la oposición. Tamién dixeron que l'apaición de grupos de mercenarios qu'intentaben derrocar a Aristide demostraba «el fracasu de les instituciones y de los procedimientos democráticos del país».^[8] Sicasí, un estudiu detalláu sobre los mercenarios paramilitares atopó qu'estos grupos recibieron el sofitu vital d'un puñáu d'empresarios haitianos, del Gobiernu de la República Dominicana y de la intelixencia estauxunidense. La policía haitiana, carente de personal, tuvo dificultaes pa defendese de los ataques tresfronterizos empobinaos polos mercenarios paramilitares exmiembros del exércitu haitianu.^[9]

Human Rights Watch espublizó un video d'un discursu de Aristide del 27 d'agostu de 1991, que tuvo llugar xustu dempués de qu'oficiales del exércitu haitianu y mercenarios de los escuadrones de la muerte trataron d'asesinalo, onde diz:

Nun duldar en da-y lo que se merez. ¡Qué formosa ferramienta! ¡Qué bellu preséu! Ye formosu, sí ye formosu, ye llindu, ye guapu, tien un bon golor, onde quiera que vaigas quies golifar esi arume».^[10]

Human Rights afirmó que Aristide taba suxiriendo que los sos siguidores practicaren el collar haitianu» a los activistes de la oposición: asitiar un neumáticu papáu en gasolina alredor del pescuezu d'una persona y quemar viva, lo que produciría un golor prestoso a Aristide. [89]

Sicasí la cita completa presentaba otru contestu, falába-yos a los haitianos qu'agora queríen utilizar la Constitución nacional pa empoderarse contra los terroristes paramilitares:

El 291 [artículu de la Constitución que prohibe a los Tontons Macoutes ―miembros de la organización terrorista de la familia Duvalier, que dende 1958 torturaron, asesinaron y sumieron a unos 150 000 civiles― participar de la vida política mientres diez años] diz: los macoutes nun tán nel xuegu. Nun duldar en da-yos lo que se merecen. Si dalgunu escapa de la Penitenciaría Nacional, nun duldar en da-y lo que se merez. Y si prindes a un falsu lavalasiano [siguidores del partíu del presidente, Fanmi Lavalas], ¡nun duldar! Nun duldar en da-y lo que se merez. Yá que la llei del país diz que los macoutes nun tán nel xuegu, lo que los pase va ser lo que se merecen, porque vinieron buscar problemes. Cola to ferramienta na mano, colos tos preseos na mano, cola to Constitución na mano, nun duldar en da-yos lo que se merecen. Coles tos ferramientes na mano, cola to llana [paleta d'arbañil] na mano, cola to llapiceru na mano, cola to Constitución na mano, nun duldar en da-yos lo que se merecen.

Jean-Bertrand Aristide^[10][11]

A pesar d'estes acusaciones de Human Rights Watch sobre abusos de Aristide contra los derechos humanos, la Misión Civil Internacional de la OEA y de la ONX n'Haití ―conocida pola sigla francesa MICIVIH―, atopó que la situación de los derechos humanos n'Haití ameyoró dramáticamente tres el regresu de Aristide al poder en 1994.^[12] La ONG Amnistía Internacional informó de que, tres la partida de Aristide en 2004, Haití «empezó a baxar a una grave crisis humanitaria y de derechos humanos».^[13] Los corresponsales de la BBC afirmaron que Aristide ye vistu como un defensor de los probes, y sigue siendo popular pa les mayoríes n'Haití.^[14] Pal añu 2012, Aristide tenía'l sofitu más grande que cualesquier otra figura política nel país, y considérase que ye l'únicu líder políticu popular y democráticamente escoyíu qu'Haití tuviera dalguna vegada.^[15]

Ver tamién

• Intervención militar d'Haití en 2004
• Historia d'Haití

Referencies

1. Afirmao en: Gemeinsame Normdatei. Data de consulta: 27 abril 2014. Llingua de la obra o nome: alemán. Autor: Biblioteca Nacional d'Alemaña.
2. Biblioteca Nacional de Francia. «autoridaes BNF» (francés). Consultáu'l 10 ochobre 2015.
3. «Aristide, de deseyáu a desfamáu presidente en 10 años», artículu nel diariu El Mundo (Madrid) del 29 de febreru de 2004.
4. (en francés) Retour sur la chute du président haïtien. Monde diplomatique. 2004-09-01. https://www.monde-diplomatique.fr/2004/09/LEMOINE/11435. Consultáu'l 2018-09-06. 
5. «Violentes protestes n'Haití», artículu nel diariu La Nación (Buenos Aires) del 9 de xineru de 2004.
6. «Claves: Haití dempués de Aristide», artículu nel sitiu web de la BBC (Londres) del 29 de febreru de 2004.
7. «Presenten plan pa gobierno transición n'Haití», artículu nel sitiu web Güei, del 3 de xineru de 2004.
8. «Haiti: Aristide should uphold rule of law» (Aristide tien de respetar l'estáu de derechu'), artículu del 13 de febreru de 2004 nel sitiu web de Human Rights Watch (Washington).
9. Sprague, Jeb: «Paramilitarism and the assault on democracy in Haiti», artículu n'inglés, ensin fecha, publicáu na revista Monthly Review (Nueva York), favorable al presidente Aristide.
10. «President Aristide's speech of September 27 1991, translated by "Haiti Observateur"» (‘discursu del presidente Aristide del 27 de setiembre de 1991, traducíu pol Observador d'Haití'), artículu n'inglés publicáu nel sitiu web Hartford HWP.
11. Lisa Pease (2010): «America's sad history with Haiti, part 2», artículu del 1 de febreru de 2010 nel sitiu web Consortium News.
12. «Three years of defending human rights», artículu publicáu nel sitiu web de les Naciones Xuníes, setiembre de 1995.
13. «Haiti Human Rights», artículu publicáu nel sitiu web Amnesty USA.
14. «UN troops esvalixe Haiti protesters supporting Aristide» (‘soldaos de la ONX esvalixen a los manifestantes que sofiten a Aristide'), artículu d'agostu de 2014 nel sitiu web BBC News (Londres).
15. [ «America's subversion of Haiti's democracy continues»] (‘sigue la subversión d'Estaos Xuníos contra la democracia n'Haití'), artículu del 13 de marzu de 2012, n'inglés, publicáu nel diariu The Guardian (Londres).

Enllaces esternos

• (n'español) Biografía estensa de Jean-Bertrand Aristide nel sitiu web de la fundación CIDOB.
• (n'inglés) Jean-Bertrand Aristide, cronoloxía nel sitiu web Cooperative Research.

Predecesor: Ertha Pascal-Trouillot	Presidentes d'Haití 1991	Socesor: Raoul Cédras
Predecesor: Marc Bazin	Presidentes d'Haití 1993–1994	Socesor: Émile Jonassaint
Predecesor: Émile Jonassaint	Presidentes d'Haití 1994–1996	Socesor: René Préval
Predecesor: René Préval	Presidentes d'Haití 2001–2004	Socesor: Boniface Alexandre