Lluis Felipe I de Francia (en francés: Louis-Philippe Ier de France) (París, 6 d'ochobre de 1773-Claremont, Surrey, Inglaterra; 26 d'agostu de 1850) foi'l postreru rei de Francia, reinando col títulu de "Rei de los franceses" (Roi des français) ente 1830 y 1848, llevando implícitu con ello'l títulu de copríncipe d'Andorra.
Foi fíu del duque Lluis Felipe II d'Orleans, primu de Lluis XVI moteyáu "Felipe Igualdá" (Philippe Égalité). Mientres la Revolución francesa, Lluis Felipe foi conocíu como'l "Ciudadanu Chartres" ( por causa del so títulu de Duque de Chartres) o "Igualdad hijo" (Égalité fils). Foi duque de Valois hasta 1785, duque de Chartres de 1773 a 1793 y, tres la muerte del so padre, duque d'Orleans col nome de Lluis Felipe III d'Orleans de 1793 a 1830.
Xubió al tronu en xunetu de 1830 por causa de la revolución qu'obligó a abdicar a Carlos X, y empecipió un reináu de corte lliberal que la historiografía conoció como la Monarquía de Xunetu (Monarchie de Juillet), pola mor del mes en que foi proclamáu. El so gobiernu carauterizar pol ascensu de la burguesía como clase dominante, pola rápida industrialización del país y pol surdimientu del proletariáu.
Lluis Felipe I recibió dellos llamatos mientres el so reináu como: Rei Ciudadanu (Roi Citoyen), Rei de los banqueros (Roi des banquiers) o Rei de les barricaes (Roi des barricades), esti postreru por causa de que xubió al tronu y foi derrocáu d'él al traviés de dos revueltes populares, la Revolución de 1830 y la Revolución de 1848, respeutivamente.
Lluis Felipe I yera'l fíu primoxénitu del duque Lluis Felipe II d'Orleans, descendiente del rei Lluis XIII, y de Lluisa María Adelaida de Borbón, tamién descendiente del rei Lluis XIV de Francia. Dende la so nacencia tuvo'l tratu de La so Alteza Serenísima, el duque de Valois, hasta la muerte del so güelu Lluis Felipe I d'Orleans en 1785 cuando adoptó'l títulu de duque de Chartres.
En 1781, el so padre confió la so educación a la que fuera'l so amante y que yá yera preceptora de les sos fíes, Félicité de Genlis, muyer ilustrada y escritora, qu'impunxo un estilu pedagóxicu fuerte, nel qu'ocupaba un llugar preferente l'estudiu d'otros idiomes, llegando Lluis Felipe a apoderar la conversación n'alemán, inglés, italianu y español. Madame de Genlis diría del futuru rei: «Yera príncipe, fixi d'él un home; yera cabileñu, fixi d'él un home arteru; yera aburríu, fíxi-y un home atentu; yera cobarde, fíxi-y un home bravu; yera mezquino, nun pudi faer d'él un home arrogante. Lliberal, tou lo que se quiera; arrogante, non».[9]
En 1789, col españíu de la Revolución francesa empecipióse la so formación política. Al igual que'l so padre, foi un firme defensor de la Revolución. En xunu de 1791, incorporar col grau de coronel al decimocuartu reximientu de dragones. Tres l'españíu de la guerra en 1792, foi xubíu a teniente xeneral, participando col exércitu francés del Norte, comandado por Charles François Dumouriez, na batalla de Valmy y na batalla de Jemappes. N'abril de 1793, tres el guillotinamiento de Lluis XVI, el xeneral Dumouriez pasar a les files enemigues, acompañándolo Lluis Felipe, que permanecería nel exiliu mientres el restu del periodu republicanu y el gobiernu de Napoleón, hasta 1815.
Nos sos primeros momentos nel exiliu tuvo que sobrevivir con pocos recursos económicos, una y bones la fortuna familiar fuera prindada en Francia, y ensin revelar la so identidá por medrana a ser descubiertu. En payares 1793, en contactando cola so hermana Adelaida y con Madame de Genlis, exerz como profesor nuna pequeña escuela de Reichenau, un pueblu nel Altu Rin, frente a Suiza. Ellí caltién una rellación amorosa con Marianne Banzori, la cocinera del colexu, cola que tuvo un fíu y tien conocencia de que'l so padre foi guillotinado.
En 1795 realizó un viaxe per Escandinavia y darréu aportó a viaxar a Estaos Xuníos en cuenta de la lliberación de los sos hermanos, Antoniu Felipe y Lluis Carlos, que permanecíen presos. Nesti país pasó trés años. De primeres coló a Filadelfia, onde s'axuntó colos sos hermanos, yá lliberaos. Darréu moró en Nueva York y Boston, onde trabayó como profesor de francés, agospiándose nel mesmu edificiu de lo que güei ye'l restorán más antiguu de la ciudá, el Union Oyster House. En 1797 visitó Cabu Cod, coincidiendo cola separación de la ciudá de Eastman en dos conceyos, unu de los cualos tomó'l nome d'Orleans, posiblemente nel so honor. Tamién se cree que conoció a Isaac Snow, d'Orleans, quien escapara d'una barcaza prisión inglesa escontra Francia mientres la Guerra de la independencia estauxunidense.
En 1797, mientres permanecía en Boston, Lluis Felipe conoció'l golpe d'Estáu del 18 de fructidor y l'exiliu de la so madre n'España, polo que decidió volver a Europa xunto colos sos hermanos. Viaxaron hasta Nueva Orleans, entamando navegar hasta L'Habana y dende ellí hasta España, pero los sos planes viéronse alteriaos pola guerra ente España y Gran Bretaña. Cuando llegaron a L'Habana, en siendo interceptaos por una nave británica, los trés hermanos tuvieron que permanecer más d'un añu na islla ensin atopar pasaxe en nengún barcu, pa terminar siendo espulsaos poles autoridaes españoles. Viaxaron entós, vía Les Bahames, hasta Nueva Escocia, onde fueron recibíos pol duque de Kent, fíu del rei Xurde III. Darréu viaxaron hasta Inglaterra, onde llegaron en xineru de 1800.
En 1808, el duque d'Orleans desembarcó en Palermo, onde estableciera la so corte'l rei Fernandu I de les Dos Sicilies ante la presión de les fuercies napoleóniques. L'exércitu francés había tomáu Nápoles y Napoleón declarara la estinción de la dinastía borbónico y establecío a Xosé I Bonaparte como nuevu monarca. En Palermo, Lluis Felipe conoz a la que sería la so esposa, la princesa María Amelia de Borbón-Dos Sicilies, fía del rei Fernando, cola que contraería matrimoniu'l 25 de payares en 1809. El matrimoniu tuvo diez fíos:[9]
En 1814, tres la cayida de Napoleón y la restauración de la monarquía sol gobiernu del rei Lluis XVIII, Lluis Felipe vuelve a Francia.
A diferencia de la del so antecesor, Carlos X, el so monarquía foi constitucional, y recibió (siquier mientres se sostuvo) el sofitu social de la burguesía y el beneficiu d'un ciclu económicu espansivu, mientres el que Francia aportó dafechu a la Revolución Industrial (la dómina del «enrichissez-vous»), colo que les diferencies sociales ente la burguesía y el proletariáu apináronse. Suel recibir el nome de Monarquía de Xunetu, pel mes de la revolución que la xubió al tronu. Por tal motivu, les monarquíes europees -y motejaron como Rei de les barricaes. Les barricaes de 1848 estremáron-y del poder, dando pasu a la Segunda República.
En 1837, bloquió'l [ríu de la Plata], afectando a Arxentina y Uruguái. En 1838, los sos barcos llegaron a Veracruz, Méxicu , bloquiaron el puertu ya intervinieron nel país, nel episodiu históricu que se conoz como Guerra de los pasteles.
Al frente del gobiernu, amosóse reserváu y prudente y manifestó un gran apegu pol poder. Cuntaba col sofitu social de la burguesía y el beneficiu d'un ciclu económicu espansivu. Sicasí, adulces sofitóse nel partíu de la resistencia monárquica y, a partir de 1840, en Guizot. En política esterior, empezó per averar se a Gran Bretaña, debíu a la medrana que tenía que los insulares empecipiaren cualquier tipu de conflictu. Por ello robló la primera Entente Cordiale» (1840-1846), que ponía fin a la rivalidá francu-británica nel Mediterraneu y n'España. Lluis Felipe empecipió entós un acercamientu a Viena por que'l so reináu fuera meyor valoráu pelos países autoritarios.
En 1846 Lluis Felipe supuestamente formó parte d'una tentativa monarquista nel país suramericanu d'Ecuador. Según Franciscu Michelena y Rojas, embaxador ecuatorianu en Londres, los planes de crear un Reinu d'Ecuador que trazara'l ex-presidente d'esi país, Xuan Xosé Flores, tendríen ecu nes principales cortes europees con pretensiones n'América. Michelena acusaba principalmente a Francia de ximelgase en distintes formes pa establecer la so dominación, ufiertando los sos príncipes so aliances de familia, o'l so protectoráu, tratando d'influyir nos gobiernos contra los intereses nacionales y humildando los sos nóveles nacionalidaes; y pallo el dineru necesario pa la espedición prevendría del mesmu rei Lluis Felipe.[10][11]
Per otra parte Manuel Moreno, embaxador arxentín en Londres, abarruntaba tamién de la intervención francesa n'Ecuador, pos creía que la candidatura al tronu ecuatorianu que-y ufiertaren a Agustín Muñoz y Borbón, tercer fíu del segundu matrimoniu de la reina María Cristina de Borbón-Dos Sicilies, nun yera sinón aparente y provisional, y que no fondero tou taba dirixíu pol monarca francés p'acabar cola otra parte del Tratáu d'Utrecht, y atraer col tiempu a la Casa d'Orleans escontra Hispanoamérica. Moreno basaba la so hipótesis nel casoriu d'Antoniu d'Orleans, duque de Montpensier y novenu fíu del rei francés, cola infanta española Lluisa Fernanda de Borbón, tamién fía de la mentada María Cristina y hermana de Sabela II, en que'l so beneficiu sería en realidá la futura monarquía que pretendíen instaurar n'América dende Ecuador.[10][11][12] Finalmente, y por distintos motivos, estos planes de Flores nun se llegaron a concretar nunca.
Los últimos meses del so reináu carauterizar pola crisis xeneral qu'azotaba'l país. Yera una crisis financiera, económica, política y moral, que se vio apinada pola imprudencia del propiu rei, quien nun supo ver el peligru que corría la so dinastía so la política ultraconservadora de Guizot. Cola so abdicación, Lluis Felipe afirmó que la coleición aconceyada por él na Galerie Espagnole del Louvre hasta 1848, yera la so coleición d'arte y por tanto tenía de considerase como una posesión personal, una reclamación que-y dexó disponer d'ella n'última instancia. La coleición foi vendida nuna puya en 1853.[13]
Predecesor: Lluis Felipe II Xosé d'Orleans |
Duque d'Orleans 1793-1830 |
Socesor: Fernando Felipe d'Orleans |
Predecesor: Carlos X (como Rei de Francia y de Navarra) |
Llugarteniente Xeneral del Reinu 1830 |
Socesor: Él mesmu (como Rei de los franceses) |
Predecesor: Él mesmu (como Llugarteniente Xeneral del Reinu) |
Rei de los franceses 1830-1848[14] |
Socesor: Jacques-Charles Dupont de l'Eure (Presidente del Conseyu de Ministros del Gobiernu Provisional de la República) |