Salvatierra de Esca

Salvatierra de Esca
Alministración
País	España
Autonomía	Aragón
Provincia	provincia de Zaragoza
Tipu d'entidá	conceyu d'España
Nome oficial	Salvatierra de Esca (es)[1]
Códigu postal	50684
Xeografía
Coordenaes	42°40′05″N 1°00′14″W / 42.668°N 1.0038°O / 42.668; -1.0038
Salvatierra de Esca Salvatierra de Esca (España)
Superficie	81.240616 km²
Altitú	582 m[2]
Llenda con	Fago ^(es) , Canal de Berdún, Sigüés ^(es) , Castillonuevo, Navascués ^(es) , Burgui y Garde ^(es)
Demografía
Población	204 hab. (2023) - 93 homes (2019) - 106 muyeres (2019)
Porcentaxe	0.02% de provincia de Zaragoza
Densidá	2,51 hab/km²
Más información
Estaya horaria	UTC+01:00

Salvatierra de Esca en 2006.

Salvatierra de Esca (Salvatierra d'Esca n'aragonés) ye un conceyu español de la provincia de Zaragoza, perteneciente a la contorna de la Jacetania, na comunidá autónoma d'Aragón. Pertenez al partíu xudicial d'Ejea de los Caballeros. La so población ye de 235 habitantes (INE 2010).

Dende'l puntu de vista eclesiásticu, la so parroquia forma parte de la diócesis de Jaca que, de la mesma, pertenez a l'archidiócesis de Pamplona.

El so términu municipal, per otra parte, inclúi la llocalidá de Lorbés, qu'ocupa'l sector oriental de dichu términu.

Tien asina la paradoxa de que pertenez xudicial y provincialmente a la provincia de Zaragoza, al empar que dende'l puntu de vista comarcal la so dependencia ye con una cabecera de contorna de la provincia d'Huesca, ente que eclesiásticamente nun depende n'última instancia de la comunidá autónoma d'Aragón sinón de la de Navarra.

Xeografía

Salvatierra de Esca ye'l conceyu de la provincia de Zaragoza asitiáu más al norte de la mesma, tando anguaño adscritu a la contorna de la Jacetania, al igual qu'otros pueblos de la provincia de Zaragoza que les sos comunicaciones son más fáciles con Jaca que con Ejea.

Atopar nel tramu final del ríu Esca, que desagua de la mesma nel ríu Aragón, procedente del Pirinéu y travesando el so términu de norte a sur, xusto a lo cabero del banzáu de Yesa.

De la mesma, ye'l puntu de camín pa la salida del valle del Roncal, qu'ocupa'l valle del ríu Esca, formando parte del territoriu de Navarra. Dixebrar de territoriu navarru la llamada Foz de Salvatierra, un estrechu escobiu escaváu pel ríu.

Otros cursos d'agua del so términu son el regueru de la Garona, procedente del oeste, que naz ente la sierra de Leyre y la sierra de Illón, y el ribayu de Gabarre, procedente del este.

El so términu municipal llinda pel norte col de Burgui (en Navarra) pel este colos de Fago y Canal de Berdún, pel sur col de Sigüés y pel oeste col de Castillonuevo, igualmente en Navarra.

Anque bona parte del so términu municipal ye llanu, destaquen escontra'l sur los altores de la Sierra de Orba, que'l so pico de más altor, l'Orba, tien 1236 m. El so sector norte ye igualmente montascosu, destacando'l picu de la Virxe de la Peña, con 1291 m, y la Punta de Salarina, con 1044 m.

Política llocal

Últimos alcaldes de Salvatierra de Esca

Periodu	Alcalde	Partíu
1979-1983	Martín Laplaza Loriente[3]	UCD
1983-1987
1987-1991
1991-1995
1995-1999	Valerio Bescós Navarro
1999-2003	José Manuel Samitier Hualde
2003-2007
2007-2011
2011-2015	María Pilar Zubiria Lorente	PSOE
2015-2019	Mariluz Montesín Chimeno[4]	CHA

Resultaos eleutorales

Eleiciones municipales[5]
Partíu	2003	2007	2011	2015
CHA	1	1		4
PSOE	1	1	4	1
IX			1
PP	-		-	-
PAR	5	5
Total	7	7	5	5

Comunicaciones

Salvatierra de Esca atópase travesada pela carretera A-137, que dende la N-240 nel tramu ente Berdún y Liédena xube escontra'l norte siguiendo'l cursu del ríu Esca dende la cola del banzáu de Yesa, pasando por Sigüés. Dende Salvatierra la carretera sigue escontra'l Pirinéu pol valle del Roncal, enfusando en Navarra pola Foz de Salvatierra pa dirixise escontra Burgui, Roncal, Urzainqui y Isaba, onde remata.

Hai igualmente una carretera llocal, la CV-692, que parte escontra l'oeste hasta la llende de Navarra, onde se convierte na NA-2200, pasando por Castillonuevo pa llegar a Bigüézal.

Pa terminar, una pista, la CV-917, dirixir dende Salvatierra escontra l'este, siguiendo'l ribayu de Gabarre, pa rematar nel nucleu de Lorbés, anque un ramal de la mesma xira escontra'l norte, enfusando nel términu de Fago pa rematar cerca de la nacencia del ribayu del Sacal, afluente del ríu Aragón.

Demografía

El conceyu de Salvatierra de Esca cunta con 215 habitantes según el censu de población de 2011 del INE.

Gráfica d'evolución demográfica de Salvatierra de Esca[6] ente 1842 y 2011

Población de derechu (Ente'l Censu de 1981 y l'anterior, crez el términu del conceyu porque incorpora a Lorbés.      Población de fechu (1857-1860)

Monumentos

Salvatierra cuenta con grandes obres importantes na actualidá, anque por desgracia, non bien conocíes. Ente elles destaquen el monesteriu benedictín de Santa María de Fonfría o Fuenfría que data del añu 860 y qu'anguaño ye'l monesteriu más antiguu d'Aragón, anque lamentablemente ta en ruines.

Tamién destaca'l Dolmen de Larra, asitiáu nes cercaníes de la plana de Sasi nel monte Virxe de la Peña, el saltu d'agua de la Garona y el cascu urbanu declaráu Conxuntu Históricu-Artísticu. Tamién cunta col muséu etnolóxicu Santa Ana que se llegó a formar gracies a les donaciones de los salvaterranos y salvaterranas que collaboraron ufiertando diversos oxetos.

Amás, Salvatierra cuenta con 3 ilesies.

La ilesia parroquial d'El Salvador d'estilu tardogótico, con una torre almenada, cripta románica, un impresionante retablu barrocu, sillería del coru de piedra llabrada y unu de los órganos más antiguos del Pirinéu, del añu 1618, acabante restaurar.

La ilesia del sieglu XVIII dedicada a la Virxe del Pilar.

Y la ermita de la Virxe de la Peña nel cume del monte del mesmu nome a 1294 m d'altitú, onde se realicen romeríes compartíes coles llocalidaes vecines navarres de Burgui y Castillonuevo.

A lo último, cunta con dos precioses foces, la denomada foz de “Burgui” y la de “Sigües”. Anque reciban los nomes d'estos pueblos ye importante saber que dambes pertenecen a Salvatierra y que se-yos bautizó con estos nomes pol simple fechu de que pa poder estremales utilizóse como referencia los pueblos colos que mugaban.

Referencies

1. Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
2. Afirmao en: Gran Enciclopedia Aragonesa. ID Gran Enciclopedia Aragonesa: 11221. Data de consulta: 16 ochobre 2016. Llingua de la obra o nome: castellanu. Data d'espublización: 1977.
3. Ministeriu de Facienda y Alministraciones Públiques (Gobiernu d'España). «Treinta aniversario de las primeras elecciones municipales de la democracia». Archiváu dende l'orixinal, el 6 de marzu de 2014. Consultáu'l 6 de marzu de 2014.
4. «Alcaldes de tolos conceyos de la provincia de Zaragoza». Heraldo.es. 14 de xunu de 2015. https://www.heraldo.es/noticias/aragon/zaragoza_provincia/2015/06/14/todos_los_alcaldes_provincia_zaragoza_366885_1101025.html. 
5. Gobierno d'Aragón. «Archivo Eleutoral d'Aragón». Consultáu'l 13 d'agostu de 2012.
6. Institutu Nacional d'Estadística (INE) España (ed.): «Alteraciones de los conceyos nos Censos de Población dende 1842. Salvatierra de Esca». Consultáu'l 14 d'abril de 2014.

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Salvatierra de Esca.

Ver tamién

• Llista de conceyos de la provincia de Zaragoza