Uncastillo | |||||
---|---|---|---|---|---|
| |||||
Alministración | |||||
País | España | ||||
Autonomía | Aragón | ||||
Provincia | provincia de Zaragoza | ||||
Tipu d'entidá | conceyu d'Aragón | ||||
Alcaldesa de Uncastillo (es) | Gemma de Uña Tarrago | ||||
Nome oficial | Uncastillo (es)[1] | ||||
Códigu postal |
50678 | ||||
Xeografía | |||||
Coordenaes | 42°21′38″N 1°07′52″W / 42.3605°N 1.131°O | ||||
Superficie | 230.865907 km² | ||||
Altitú | 601 m | ||||
Llenda con |
Sádaba, Layana (es) , Castiliscar (es) , Sos d'o Rei Catolico, Petilla de Aragón (es) , Isuerre, Lobera de Onsella (es) , Luesia y Biota (es)
| ||||
Demografía | |||||
Población |
625 hab. (2023) - 301 homes (2019) - 335 muyeres (2019) | ||||
Porcentaxe | 0.06% de provincia de Zaragoza | ||||
Densidá | 2,71 hab/km² | ||||
Más información | |||||
Estaya horaria | UTC+01:00 | ||||
Llocalidaes hermaniaes | Morlaàs | ||||
uncastillo.es | |||||
Uncastillo (Uncastiello n'aragonés) ye un conceyu español de la provincia de Zaragoza perteneciente a la contorna de les Cinco Villes y al partíu xudicial d'Ejea de los Caballeros, comunidá autónoma d'Aragón.
En 1966 foi declarada Conxuntu Históricu-Artísticu y alluga unu de los más importantes conxuntos monumentales d'Aragón.
El términu municipal de Uncastillo atiesta pel norte colos de Sos del Rei Católicu, Petilla d'Aragón (un exclave de Navarra dientro d'Aragón), Isuerre y Llobera de Onsella; pel este, con Luesia y Biota; pel sur, con Biota, Sádaba y Layana; y pel oeste, con Sádaba, Castiliscar y Sos del Rei Católicu.
La mayor parte del so términu pertenez a la cuenca del ríu Riguel, afluente del ríu Arba de Luesia, al traviés de diversos ribayos, ente los que destaquen el Ribayu de les Anas, el Ribayu de la Petilla o'l Ribayu de Baztanes: sicasí, una pequeña porción al nordeste del términu (na zona del castiellu de Sibirana) desagua direutamente nel ríu Arba de Luesia, al igual qu'una parte del este del so términu, destacando n'especial el Ribayu de Olid.
El términu ye montascosu, especialmente na so zona norte, perteneciente a la sierra de Santu Domingu, atopándose ellí los montes de mayor altitú: Selva (1.159 m) y Cruz (1.132) na llende con Petilla d'Aragón, el Alto de Bañón (1.130 m) na llende con Luesia; y Fayanás (1.128 m), na llende ente Uncastillo, Luesia y Llobera de Onsella.
A xulgar polos xacimientos arqueolóxicos alcontraos nes cercaníes del nucleu urbanu de Uncastillo, el llugar tuvo habitáu yá dende tiempos bien antiguos. Conócense pocos datos sobre la prehistoria de la zona, pero sábese qu'esti territoriu formó parte del qu'ocuparon los suesetanos, antes de la llegada de los romanos. Los suesetanos yeren un pueblu celta que taben enfrentaos colos jacetanos y los vasconos. Los romanos ganaron a esti pueblu nel añu 179 aC, destruyendo la so capital llamada Corbio,[2] comandados por Terencio Varrón.[3]
Topándose darréu axacente a una zona rica en restos de dómina romanu como ye Sádaba, ya incluyendo nel so términu diversos monumentos destacaos, cabo suponer que'l llugar en que s'asitia Uncastillo caltuviera nesa dómina dalgún tipu d'ocupación humana, que podría ser inclusive de calter militar.
Sicasí, les primeres referencies documentales a Uncastillo (nomáu en dicha documentación como Uniuscastri) daten d'empiezos del sieglu X cuando, sol dominiu del rei pamplonés Sancho Garcés, construyóse la fortaleza que dio nome y razón de ser a la villa, a lo cimero d'una enorme peña (Peña Ayllón), na confluencia de los ríos Cadenes y Riguel, cola evidente función militar de bloquiar l'accesu de los musulmanes asitiaos en Sádaba escontra los pasos que conducíen al interior del reinu d'Aragón, al traviés de la sierra de Santu Domingu.
Uncastillo foi pos un importante enclave fronterizu frente a los musulmanes y tuvo un papel fundamental na reconquista cristiana. Tres un nuevu impulsu dau a la frontera por Sancho Garcés III de Navarra, el Reinu d'Aragón empezó la so andadura con Ramiro I. Esti y los sos socesores fueron ampliando los sos territorios y dotando d'infraestructures pa consolidar la frontera.
Mientres el sieglu XII, Uncastillo vivió un periodu de rellumanza que quedó reflexáu nos sos seis ilesies romániques. Como resultancia del poderíu económicu de la villa neses feches, Uncastillo esperimentó un fondu desenvolvimientu urbanísticu que se caltuvo práuticamente intactu hasta los nuesos díes.
Nel sieglu XVI, la villa volvió vivir un nuevu momentu de gran rellumanza, mientres el que se construyeron otres edificaciones como'l conceyu.
En 1543 fundóse l'Estatutu d'Artes de Uncastillo, que llegó a competir n'importancia cola Universidá d'Huesca.
|
Periodu | Alcalde | Partíu | |
---|---|---|---|
1979-1983 | Jesús Marco Giménez[4] | UCD | |
1983-1987 | Ind. | ||
1987-1991 | Gerardo Fuertes Torrea | PAR | |
1991-1995 | María Pilar Caudevilla | PSOE | |
1995-1999 | José Luis Abenia Pardos | PAR | |
1999-2003 | Mª Pilastra Caudevilla | PSOE | |
2003-2007 | José Luis Abenia Pardos | Ind. | |
2007-2011 | PSOE | ||
2011-2015 | Gemma d'Uña | PP | |
2015-2019 | José Luis Abenia Pardos[5] | PSOE |
Partíu | 2003 | 2007 | 2011 | 2015 | ||||
PSOE | 3 | 5 | 3 | 4 | ||||
CHA | 1 | 1 | - | 2 | ||||
PP | - | - | 3 | 1 | ||||
PAR | - | 1 | 1 | |||||
Ind. | 3 | |||||||
Total | 7 | 7 | 7 | 7 |
Dato demográficos de Uncastillo ente 1842 y 2001:[7]
1842 | 1877 | 1887 | 1897 | 1900 | 1910 | 1920 | 1930 | 1940 | 1950 | 1960 | 1970 | 1981 | 1991 | 2001 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1,905 | 2,571 | 2,562 | 2,814 | 2,758 | 3,094 | 3,439 | 3,832 | 3,629 | 3,120 | 2,729 | 1,506 | 999 | 961 | 883 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
(Fonte: INE [Consultar]) |
Lleenda de la imaxe
Lleenda de la imaxe
La so planta, senciella d'una sola nave (3), tien forma de cruz con falsu cruceru formáu por dos capiyes llaterales (5) y (6) y ábside (4) semicircular reforzáu con gruesos contrafuertes.
La nave (3) consta de tres tramos.
N'el so construcción usaron sillares de bona calidá y bien escuadrados.
La entrada al templu efectuar pola fachada Sur, por aciu el Pórticu (1) n'arcu de mediu puntu y trés arquivoltas abocinadas sobre pilastres llises.
Na fachada Norte esiste un segundu Pórticu (2) de dos arquivoltes.
Nel so interior caltién pintures medievales en bon estáu de caltenimientu.
Lleenda de la imaxe