Майра Мөхәммәт ҡыҙы

Майра Мөхәммәт ҡыҙы
Зат	ҡатын-ҡыҙ
Гражданлыҡ	Ҡытай  Ҡаҙағстан
Тыуған көнө	5 сентябрь 1965({{padleft:1965|4|0}}-{{padleft:9|2|0}}-{{padleft:5|2|0}}) (59 йәш)
Тыуған урыны	Ҡолжа, Шеңжан-Уйғыр автономиялы районы, Ҡытай
Һөнәр төрө	опера йырсыһы, музыка педагогы
Уҡыу йорто	Ҡаҙаҡ милли консерваторияһы
Йырсы тауышы	сопрано^[d]
Музыка ҡоралы	вокал^[d]
Жанр	Опера
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре	заслуженный артист Казахстана^[d]
Рәсми сайт	mairakerey.com

Майра Мөхәммәт ҡыҙы (сәхнә псевдонимы Mаirа Kerey— Майра Керей; 5 сентябрь 1969 йыл^[1], Ҡытай, Синьцзян, Кульжала) — ҡаҙаҡ опера йырсыһы (трагик сопрано, итальян белькантоһы). Ҡаҙағстандан Париждағы беренсе һәм берҙән-бер «Гранд Опера» солисы, Ҡаҙағстан Республикаһының атҡаҙанған артисы, күп кенә абруйлы халыҡ-ара конкурстары лауреаты.

Биографияһы

Майра Мөхәммәт ҡыҙы Ҡытайҙа тыуып үҫкән. Уның олаталары XX быуаттың ас 30-сы йылдарында, совет власы башбаштаҡлығынан ҡасып, ҡаҙаҡ далаларынан Ҡытайға Поднебесная күсеп киткән. Музыкаль һәләткә эйә ата-әсәһе (атаһы — билдәле композитор һәм ҡаҙаҡ халыҡ йырҙарын йыйыусы, әсәһе — күренекле йырсы, Ҡытай Халыҡ Республикаһының халыҡ артисы) уны фортепианола уйнарға һәм йырларға өйрәтә һәм уны урындағы музыка мәктәбенә йөрөткән. Атаһы Майраның билдәле опера йырсыһы булып китеүе һәм тыуған яғына ҡайтыуы тураһында хыялланған [2]. 1987 йылда Ҡытай халыҡтарының Үҙәк университетының музыкаль факультетын, артабан Пекин консерваторияһын (профессор Го Шу Джен класы) тамамлай. 1987 йылдан Майра ил буйлап әүҙем концерт эшмәкәрлеген йәйелдерә, бөтә ҡытай «Алтын аждаһа» (4 тапҡыр еңеүсе, бер нисә тапҡыр лауреат була) вокалсылар конкурсында ҡатнаша, шулай уҡ алты йыл университетта уҡыта. Ҡытайлашҡан Пекин операһы^[2] . йылына барлығы ике европа опера спектаклен ҡуйғанлыҡтан, киләсәктә бер төрлө лә перспектива күҙ алланмай. 1991 йылда Майра ире Әҡсән менән Мәскәүгә килә һәм Мәскәү консерваторияһында кастинг үтә — шунда уҡ уға аспирантураға тәҡдим бирелә. Әммә опера йырсыһын Ҡытайҙан сығармайҙар^[3]. Ҡалала 1994 йылда Майра Ҡытай Халыҡ Республикаһы солистары составында ҡабат Мәскәүгә П.Чайковский исемендәге конкурсҡа килә һәм унан ҡасып тигәндәй Ҡаҙағстанға, тарихи тыуған иленә ҡайта [3]. Әммә ике йылдан һуң ғына, Ҡаҙағстан Республикаһы Президенты Нурсолтан Назарбаев һәм ҠХР председателе Цзян Цземинь^[4]менән осрашҡандан һуң ғына, ҡаҙаҡ гражданлығын ала, ә һуңғараҡ бөтә ғаиләһен дә тыуған иленә алып ҡайта.

Майра үҙенең туған ҡаҙаҡ һәм ҡытай телдәрен бар камиллығында белһә лә, әммә, төп донъя классик опералары тап ошо телдәрҙә башҡарылһа ла, ул рус һәм шулай уҡ итальян һәм француз телдәрендә бер ауыҙ һүҙ белмәй. Әммә уның билдәле опера йырсыһы булыу хыялы була һәм Мәскәүҙә үткәрелгән Чайковский исемендәге халыҡ-ара конкурста сығыш яһаһығы килә. Алма-Атала Ҡорманғазы исемендәге Ҡаҙаҡ милли консерваторияһында профессор Надиә Шәриповала стажировка (1994—1996) үтә. Ире менән бер нисә йыл ҡуртымға алынған фатирҙа йәшәй.

1995 йылда Майра Мөхәммәт ҡыҙы Санкт-Петербургта Н. А. Римский-Корсаков исемендәге йәш опера йырсыларының I халыҡ-ара конкурсында артистизм өсөн махсус диплом менән бүләкләнә.

1996 йылда тауыш тыңлауҙа ҡатнашты һәм Алма-Атаның Абай исемендәге Дәүләт академия опера һәм балет театры ГАТОБ солистарҙың береһенә әүерелде.

1997 йылда ул опера йырсыларының Португалияла үткән халыҡ-ара конкурсына саҡырыла. Бағыусылар табылмаһа ла, театр директоры К. Г. Уразгалиев бер билет менән ярҙам итә. Конкурста 17 илдән килгән 66 башҡарыусы ҡатнаша, әммә Майра Гран-При һәм 10 мең АҠШ доллары (һөҙөмтә иғлан ителгән көндә ул аслыҡтан иҫен юғалта) премияһын яулай. Бындай еңеүҙән һуң ҡала хакимиәте (мэрия) уға Алма-Атала ике бүлмәле фатир бирә.

1998 йылда ул Чайковский исемендәге халыҡ-ара конкурста алдынғы булып, III дәрәжәле лауреат исеменә (Ҡаҙағстандың иң тәүге лауреат) лайыҡ була. Республикала уның оҫталығы тулыһынса таныйҙар: атҡаҙанған артист исеме бирелә һәм биш бүлмәле фатир бүленә.

2002 йылда франция импресариоһы, уның «Сoloratura arias» тигән тәүге компакт-дискын тыңлағандан һуң, Майраға париж «Гранд-Опера»һында (Opera Pier Paris) (тәүге тапҡыр ҡаҙаҡ ҡыҙының саҡырылыуы) [4].ике йыллыҡ контракт (2003—2005) тәҡдим итә.

Францияла көнбайышта үҙенең талантын һөйөүселәргә уңайлы булһын тип Майра Керей (Maira Kerey) псевдонимын (уның атаһы — Мөхәммәт Әбдиҡадир улына — Найман ырыуынан булһа ла, әсәһе Ҡалап Ҡыуаныш ҡыҙы — Керей ырыуынан булған) ҡабул итә. Һәм ярты йылда француз йәнле һөйләү телендә, ә һуңғараҡ итальян һәм инглиз телендә һөйләшергә өйрәнә, урыҫса ла шаҡтай яҡшы һөйләшә.

Тәүге тапҡыр Джакомо Пуччиниҙың «Богема» операһында сығыш яһай. Йырсы Мюзетта партияһын башҡара. Был партия уның ижадында айырым урын биләй. 2003 йылда Парижда шул ролде башҡарыуын тәнҡитселәр («Симфоник оркестр» журналы) «өлгөлө» тип атағандан һуң, Майра Керейҙың Францияла опера карьераһы башланғанғалыр [5], йырсы тап ошо ролен «беренсе роль» тип атай,

2015 йылдың декабрендә Майра «Астана Операһы» театрына әйҙәүсе солист сифатында саҡырыла.^[5].

Ижади тормошо

Майра үҙенең европа сәхнәләрендәге карьераһын Opéra National de Paris театрында «Богема» операһында Роберто Аланья менән бергә Мюзетта партияһын тәүләп башҡарыуҙан дебют башлай, артабан Нансиҙа — Opéra National de Lorraine театрында Гаэтано Доницеттиҙың «Мөхәббәт эсемлеге» операһында Адина роле, Ренн Opéra de Rennes театрында, Нормандияла Кан Théâtre de Caen һәм Бордо Opéra National Милли театрҙарында сығыш яһай.

2003 йылда Пласидо Доминго саҡырыуы буйынса Майра Вашингтон Милли операһында (АҠШ, Колумбия) легендар Мирелла Френи менән Чайковскийҙың «Орлеан ҡыҙы» операһында йырланы^[6].

2004 йылда Страсбургта Франция Милли опера театрында Джакомо Мейерберҙың «Африка ҡыҙы» героик-романтик операһында йырланы.

2006 йылда Милли опера театры труппаһы менән Гаэтано Доницеттиҙың «Мөхәббәт эсемлеге» операһының 30 постановкаһы менән Франция буйлап турнеҙа ҡатнашты.

Ҡаҙағстан бойондороҡһоҙлоғоноң 15 йыллығына бағышланған концертта Лондон филармония оркестры менән британ "Кадоган-холл"ында сығыш яһаны.

2007 йылда — Ҡытай Халыҡ Республикаһы Мәҙәниәт министрлығы саҡырыуы буйынса Пекиндағы «Джон шан ли тан» һарайында — Ҡытайҙың төп сәхнәһендә йырҙарҙы яңғыҙ башҡарҙы.

Нансиҙа (Франция) Opéra National de Lorraine симфоник оркестрға ҡушылып Моцарт әҫәрҙәрен яңғыҙ башҡарҙы.

Әммә ҡайһы берҙә ул үҙенә оҡшамаған саҡырыуҙарҙан, мәҫәлән, Лос-Анджелестағы Опера театры Леонкаваллоның «Паяцы» операһында Недда партияһын, Женева Гранд Операһында — Гаэтано Доницеттиҙың «Дон Паскуале» операһында Норина роленән, Франция тәҡдим иткән Вердиҙың «Сицилийская вечерня» һәм «Трубадур» операларындағы ролдәрҙән баш тартты.

Тәнҡитселәр фекере

• «Берҙән-бер яҡтан аңлатҡанда ла, мин уға беренсе премия бирер инем: әгәр ҙә хәҙер ҡайҙалыр уның исеме менән опера иғланы торһа, мин мотлаҡ уның спектаклдәренә барыр инем — башҡа бер ҡатнашыусы тураһында ла шулай тип әйтә алмайым. Мөхәммәт ҡыҙының тауышы саф, матур, артислыҡ тәбиғәтендә һоҡландырғыс көнсығыш үтә күренмәлелеге тойомлана, ул бөтә ҡатмарлылыҡтарҙы ла тиерлек йырып сыға — тын да алмай тыңлағы килә» (Пётр Поспелов, «Русский телеграф»).
• Gay City News баҫмаһы былай тип яҙҙы: «Майра Керей мауыҡтырғыс, сағыу һәм көслө сопрано, башҡарыуын күрһәтте».
• «Сағыу һәм кристал таҙа тауышлы Майра Керейҙың бына тигән дебюты булды, уның тауышы ҙурыраҡ роль булып бында кире ҡайтырға тейеш», — тип яҙҙы The Washington Times [6].

Майраның наградалары һәм премиялары

1988 — бөтөн Ҡытай йәш опера йырсыларының «Алтын аждаһа» конкурсының I премияһы (Пекин, Ҡытай).

1995 — Н. А. Римский-Корсаков исемендәге йәш опера йырсыларының I халыҡ-ара конкурсында артистизм өсөн махсус диплом менән бүләкләнә (Санкт-Петербург, Рәсәй).

1997 — Томас Алкайде исемендәге I Халыҡ-ара конкурсының I премия (Эштремош, Португалия).

1998 — П. И. Чайковский исемендәге Халыҡ-ара конкурсының III премияһы һәм М. Я. Давыдов исемендәге махсус дипломы (Мәскәү, Рәсәй).

1998 — Ҡаҙағстан Республикаһының атҡаҙанған артисы.

1999 — опера йырсыларының Елена Васильевна Образцова исемендәге Халыҡ-ара конкурсы төрлө номинацияларының өс дипломы һәм махсус премияһы (Санкт-Петербург, Рәсәй).

2000 — Ҡаҙағстан меценаттарының «Тарлан» бойондороҡһоҙ премияһының «Яңы исем — өмөт» номинацияһы.

2004 — «Алтын Әҙәм — Ҡаҙағстандың йыл кешеһе 2004» милли фестиваль-конкурсы лауреаты (Опера сәнғәтенең йыл йондоҙо).

2008 — Ҡаҙағстан Республикаһының Дәүләт премияһы.

2015 — Ҡаҙағстан Республикаһының мәҙәниәт өлкәһендәге Дәүләт стипендияһы.^[7]

Дискографияһы

2001 — «Сoloratura arias» (Украшенные арии) — арии из классических произведений, в числе которых были «Ромео и Джульетта» Гуно, «Риголетто» и «Травиата» Верди.

2007 — «Инжу Маржан» (Золотые россыпи) — из 16 напевов, вошедших в альбом, половина — народные мелодии казахов, проживающих в Китае. Записан в Алматы с Казахским государственным академическим оркестром народных инструментов имени Курмангазы под управлением дирижёра Толепбергена Абдрашева.

Фильмографияһы

В 2003 году — главная роль в фильме казахского режиссёра Амира Каракулова «Жылама» (Не плачь), сыграла фактически саму себя (оперную певицу, потерявшую голос) [7].

В 2007 году снялась в док. фильме «Елимай» про оралманов (репатриантов, возвращенцев в Казахстан), реж. Алия Байгожина [8].

Ғаиләһе

Майра — Ҡытайҙа тыуып үҫкән этник ҡаҙаҡ ҡыҙы, уның ире Аҡсан Әсхәт улы, Ҡытайҙа тыуып үҫкән этник ҡаҙаҡ Поднебесная — мотокросс буйынса ике тапҡыр Азия чемпионы һәм Ҡытайҙың мотогонкалар буйынса ун тапҡыр чемпионы. Хәҙер Аҡсан спорттан ситләшкән һәм йырсының менеджеры булып хеҙмәт итә. Уларҙың Аида (2012 йылдың 2 февралендә тыуған) исемле ҡыҙҙары бар.

Ҡыҙыҡлы факттар

• В 1996 году на торжественном приёме в Алма-Ате в честь председателя Китая Цзян Цзэминя во время его официального визита в Казахстан Майра исполнила песню «Китай — любовь моя» — неофициальный гимн этой страны. Поражённый Цзян Цземинь сказал: «Господин Назарбаев, ваша певица говорит по-китайски на чистейшем литературном языке. А ведь даже у меня, коренного представителя этой страны, есть шанхайский акцент» [9].
• В 2005 году в Париже Майра одно время снимала квартиру, в которой жил и работал знаменитый французский писатель Виктор Гюго, и там сама начала писать свои воспоминания [10].
• 6 февраля 2011 года Майра выступила на церемонии закрытия Седьмых Зимних Азиатских игр в Алма-Ате.

Һылтанмалар

• Абай исемендәге Ҡаҙаҡ опера һәм балет театры
• Майра Мөхәммәт ҡыҙы 2018 йыл 30 апрель архивланған.
• Майра Мөхәммәт ҡыҙы сит ил опера сәхнәләрендә(недоступная ссылка)

Иҫкәрмәләр

1. Мухамедкыза Майр 2017 йыл 3 август архивланған.
2. Пекин опера битлек
3. Майра Керей: ире Иҫән һәм һаҡлап ҡалырға ярҙам итә
4. Майра МУХАМЕДКЫЗ: шатлыҡ менән тулы тормош һәм йырлай
5. Төп солисы була. Мухамедкыза майр «Астана Опера»
6. [1](недоступная ссылка)
7. Госстипендии в области культуры присудили в 2015 году в Казахстане | Новости | Караван  (билдәһеҙ). news.caravan.kz. Дата обращения: 7 май 2016.(недоступная ссылка)