Ковель

Ковель лац. Kovieĺ
укр. Ковель
Герб Ковелю Сьцяг Ковелю
Першыя згадкі:	1310
Магдэбурскае права:	24 сьнежня 1518
Краіна:	Украіна
Вобласьць:	Валынская
Плошча:	47,3 км²
Вышыня:	172 м н. у. м.
Насельніцтва
колькасьць:	69 089 чал. (2018)[1]
шчыльнасьць:	1460,66 чал./км² (2018)
нацыянальны склад:	украінцы — 95,42% расейцы — 3,65% беларусы — 0,48% (2001)
Часавы пас:	UTC+2
летні час:	UTC+3
Тэлефонны код:	+380 3352
Паштовы індэкс:	45000
КОАТУУ:	0710400000
Геаграфічныя каардынаты:	51°13′0″ пн. ш. 24°43′0″ у. д. / 51.21667° пн. ш. 24.71667° у. д. / 51.21667; 24.71667Каардынаты: 51°13′0″ пн. ш. 24°43′0″ у. д. / 51.21667° пн. ш. 24.71667° у. д. / 51.21667; 24.71667
Ковель на мапе Ўкраіны Ковель
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
Ковельская меская рада

Ко́вель (па-ўкраінску: Ковель) — места абласнога падпарадкаваньня ў Валынскай вобласьці Ўкраіны, на рацэ Тур’і. Адміністрацыйны цэнтар Ковельскага раёну. Плошча 47,3 км². Насельніцтва на 2024 год — 70 тыс. чал.

Знаходзіцца за 70 км на паўночны захад ад Луцку. Адзін з найбольшых чыгуначных вузлоў Заходняй Украіны. Празь места праходзяць аўтамабільныя шляхі E373, E85 эўрапейскага значэньня і М07, М19 дзяржаўнага значэньня.

Гісторыя

• XIV стагодзьдзе: першыя згадкі пра паселішча, у Вялікім Княстве Літоўскім; меў замак.^[2]
• XV стагодзьдзе: валоданьне Сангушак.
• 24 сьнежня 1518: атрымаў Магдэбурскае права.
• 1543: перайшоў да каралевы Боны.
• 1547: у Ковелі натуральную рэнту замянілі грашовай — па адным чырвонцы з кожнага будынка.
• 1556: выйшла каралеўская грамата, якая дазволіла мясцовым рамесьнікам ствараць цэхі; у Ковелі праводзілася два кірмашы на рок.
• 1564: вялікі князь Жыгімонт Аўгуст перадаў Ковель у валоданьне ўцекачу з Масковіі князю А. Курбскаму.
• 1565/66: у Валынскім ваяводзтве.
• 1569: паводле ўмоваў Люблінскай уніі перайшоў да Каралеўства Польскага.
• XVII ст.: буйны эканамічны і гандлёвы цэнтар заходняй Валыні.
• 1790: паводле інвэнтару, у Ковелі было больш за 400 дамоў.^[2]
• 1795: у выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі, цэнтар павету Валынскай губэрні.
• 1893: у Ковелі дзейнічалі 4 праваслаўныя цэрквы, касьцёл, сынагога, 7 габрэйскіх малітоўных дамоў; працавалі мужчынская і жаночая, прыватная 2-клясная жаночая вучэльні, 2 лякарні (адна габрэйская), 2 аптэкі, 1 друкарня, 2 фатаграфіі.
• 1921: згодна з Рыскай мірнай дамовай увайшоў у склад міжваеннай Польскай Рэспублікі, у Валынскім ваяводзтве.
• 1939: у складзе Ўкраінскай ССР.
• 28 чэрвеня 1941 — 7 ліпеня 1944: знаходзіўся пад нямецкай акупацыяй.

Насельніцтва

Колькасьць

• XIX стагодзьдзе: 1863 год — 3646 чал.; 1881 год — 4675 чал.^[3]; 1893 год — 15 116 чал, зь іх паводле веравызнаньня: праваслаўных 5498, рымска-каталікоў 3088, юдаістаў 5810, пратэстантаў 612, іншых 108; паводле стану: шляхты 696, мяшчанаў 13 032, сялянаў 1266, замежных падданых 65, іншых 57.^[4]
• XX стагодзьдзе: 1972 год — 36 тыс. чал.^[5]; 1991 год — 69,7 тыс. чал.^[6]
• XXI стагодзьдзе: 2001 год — 66 401 чал.^[7]; 2018 год — 69 089 чал.

Мова

Насельніцтва па роднай мове (2001)^[8]

украінская мова	расейская	беларуская
95,77%	3,93%	0,14%

Эканоміка

Завод сельскагаспадарчых машынаў, ільнозавод; дрэваапрацоўчы, будматэрыялаў, мясны камбінаты.

Славутасьці

• Гістарычная забудова места (канец XIX — пачатак XX стагодзьдзяў)
• Касьцёл Сьв. Ганны (перавезены зь вёскі Вішанькі, 1771)
• Сынагога (XIX ст.)
• Царква Дабравешчаньня Прасьв. Багародзіцы (1877)
• Царква Сьв. Міхала (1903)
• Царква Ўваскрэшаньня Хрыстова (1877)

Галерэя

• 
  Касьцёл Сьв. Ганны
• 
  Царква Дабравешчаньня Прасьв. Багародзіцы
• 
  Царква Ўваскрэшаньня Хрыстова
• 
  Даўняя аптэка

Месты-сябры

Ліхтар з пазначэньнем адлегласьцяў да партнэрскіх местаў

• Хелм, Польшча (1995)
• Буча, Украіна (2001)
• Вальсродэ, Нямеччына (2003)
• Пінск, Беларусь (2003)
• Ржэў, Расея (2003)
• Легіянова, Польшча (2005)
• Уцяна, Летува (2005)
• Бжэг-Дольны, Польшча (2005)
• Ленчна, Польшча (2006)
• Сьмела, Украіна (2006)
• Краснастаў, Польшча (2008)
• Барзынгхаўзэн (2008)

Крыніцы

1. Статистичний збірник «Чисельність наявного населення України» на 1 січня 2018 року (PDF)
2. ^ Валерый Грынявецкі. Ковель // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 119
3. Kowel // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom IV: Kęs — Kutno. — Warszawa, 1883. S. 516
4. Ковель // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб, 1890—1907.
5. Ковель // Большая советская энциклопедия, 3-е изд.: в 30 т. / Гл. ред. А.М. Прохоров. — М.: Сов. энциклопедия, 1969—1978.
6. Ковель // Большой энциклопедический словарь / Гл. ред. В. П. Шишков. — М.: НИ «Большая Российская энциклопедия», 1998. — 640 с.: ил. ISBN 5-85270-262-5.
7. Cities & towns of Ukraine (анг.) (укр.)
8. Банк даних Державної служби статистики України (укр.)

Літаратура

• Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 788 с. — ISBN 985-11-0378-0
• Kowel // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom IV: Kęs — Kutno. — Warszawa, 1883. S. 516—517
• Ковель // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб, 1890—1907.

Вонкавыя спасылкі

Ковель — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў