ISAF

Міжнародныя сілы садзейнічання бяспецы
Сцяг аперацыі.
Гады існавання	20 снежня 2001 — 28 снежня 2014
Падпарадкаванне	НАТА
Тып	воінскае фарміраванне
Складаецца з	ISAF Joint Command^[d]
Колькасць	130 000 вайскоўцаў
Дыслакацыя	Кабул, Афганістан
Дэвіз	Дапамога і Супрацоўніцтва
Удзел у	Вайна ў Афганістане (2001—2014)
Знакі адрознення
Камандзіры
Вядомыя камандзіры	гл. #Камандуючыя

Міжнародныя сілы садзейнічання бяспецы (англ.: International Security Assistance Force; ISAF) — узначалены НАТА міжнародны вайсковы кантынгент, які дзейнічаў на тэрыторыі Афганістана з 2001 па 2014.

Міжнародныя сілы па падтрыманні бяспекі былі створаны ў адпаведнасці з рэзалюцыяй № 1386 Савета Бяспекі ААН ад 20 снежня 2001 года. Іх прысутнасць у краіне пасля звяржэння рэжыму талібаў была неабходна для:

«аказання дапамогі афганскаму Часоваму органу ў забеспячэнні бяспекі ў Кабуле і прылеглых да яго раёнах, з тым каб афганскі Часовы орган, а таксама персанал Арганізацыі Аб’яднаных Нацый маглі дзейнічаць ва ўмовах бяспекі^[1].»

Са жніўня 2003 года камандаванне ISAF ажыццяўлялася блокам НАТА. У канцы 2014 года на змену сілам міжнароднай узброенай кааліцыі прыйшла небаявая аперацыя альянсу «Рашучая падтрымка». Увесь цяжар вайны лёг на плечы афганскай арміі.

Камандуючыя

	Сцяг	Імя	Пачатак паўнамоцтваў	Канец паўнамоцтваў
1.		генерал-лейтэнант Джон Мак-Кол	10.01.2002	20.06.2002
2.		генерал-лейтэнант Хільмі Акін Зорлу	20.06.2002	10.02.2003
3.		генерал-лейтэнант Норберт ван Хойст	10.02.2003	11.08.2003
4.		генерал-лейтэнант Гоц Глімерот	11.08.2003	9.02.2004
5.		генерал-лейтэнант Рык Хілье	9.02.2004	9.08.2004
6.		генерал-лейтэнант Жан-Луі Пі	9.08.2004	13.02.2005}}
7.		генерал-лейтэнант Этэм Эрдагы	13.02.2005	5.08.2005
8.		генерал арміі Маура дэль Векьа	5.08.2005	4.05.2006
9.		генерал арміі Дэвід Рычардс	4.05.2006	4.02.2007
10.		генерал арміі Дэн Мак-Ніл	4.02.2007	3.06.2008
11.		генерал арміі Дэвід Мак-Кірнан	3.06.2008	15.06.2009
12.		генерал арміі Стэнлі Мак-Крыстал	15.06.2009	23.06.2010
13.		генерал арміі Дэвід Петрэус	4.07.2010	18.07.2011
14.		камендант корпуса марской пяхоты Джон Ален	18.07.2011	10.02.2013
15.		камендант корпуса марской пяхоты Джозэф Данфард	10.02.2013	26.07.2014
16.		генерал арміі Джон Кэмпбэл	26.08.2014	2.03.2016

Структура і колькасць

Першапачаткова зона адказнасці ISAF ахоплівала толькі сталіцу Афганістана Кабул.

У кастрычніку 2003 года Савет Бяспекі ААН прыняў рашэнне аб пашырэнні місіі за межы Кабула. Пашырэнне праходзіла паступова і было завершана ў кастрычніку 2006 года, калі войски ISAF прынялі на сябе адказнасць за забеспячэнне бяспекі на ўсёй тэрыторыі краіны. Мэтай павелічэння кантынгенту ў Афганістане было стрымаць актыўнасць баевікоў руху «Талібан», даўшы афганцам час узяць у свае рукі кантроль над краінай.

На 6 чэрвеня 2011 года максімальная колькасць ISAF складала 132 457 вайскоўцаў (у тым ліку 90 тысяч амерыканскіх), у місіі прымалі ўдзел 48 краін^[2].

Аднак планы па скарачэнні сваёй ролі ў баявых аперацыях на тэрыторыі Афганістана зарадзіліся адразу ў некалькіх ключавых удзельнікаў «Міжнародных сіл садзейнічання бяспецы»^[3]. У выніку 21 верасня 2012 года дадатковы кантынгент НАТА ў асобе 33 тысяч вайскоўцаў ЗША пакінуў краіну. Такім чынам, станам на 1 чэрвеня 2014 года, агульная колькасць ISAF складала 49 902 вайскоўцаў^[4].

Да 1 студзеня 2015 года місія «Нязломнай свабода» была завершана, у сувязі з чым кантынгент кааліцыйных войскаў быў значна скарочаны. У прыватнасці, амерыканская групоўка станам на лета 2015 года складала каля 11 тыс. вайскоўцаў, якія былі задзейнічаны ў новай небаявой місіі «Рашучая падтрымка», асноўныя задачы якой звязаны з дапамогай афганскім сілам аховы правапарадку ў сферы навучання і інструктавання навабранцаў^[5].

ISAF складаліся з 5 рэгіянальных камандаванняў, кожнаму з якіх падпарадкоўваліся некалькі правінцыйных груп рэканструкцыі (англ.: Provincial Reconstruction Team, PRT). У склад кожнай такой групы ўваходзілі як ваенныя падраздзяленні, так і паліцэйскія (саветнікі афганскай паліцыі) плюс грамадзянскі персанал розных урадавых агенцтваў краін-удзельніц.

• Сталічнае рэгіянальнае камандаванне
  • Штаб ISAF, Кабул (змешаны)
  • Штаб Сталічнага камандавання, Кабул (Францыя)
  • Адміністрацыя Кабульскага міжнароднага аэрапорта (Венгрыя)
• Рэгіянальнае камандаванне «Поўнач»
  • Штаб Паўночнага камандавання, Мазары-Шарыф (Германія)
  • Перадавая база падтрымкі Мазары-Шарыф (Германія)
  • PRT Мазары-Шарыф, прав. Балх (Швецыя)
  • PRT Файзабад, прав. Бадахшан (Германія)
  • PRT Кундуз, прав. Кундуз (Германія)
  • PRT Кулі-Хумры, прав. Баглан (Венгрыя)
  • PRT Меймене, прав. Фар’яб (Нарвегія)
• Рэгіянальнае камандаванне «Захад»
  • Штаб Заходняга камандавання, Герат (Італія)
  • Перадавая база падтрымкі Герат (Іспанія)
  • PRT Герат, прав. Герат (Італія)
  • PRT Фарах, прав. Фарах (ЗША)
  • PRT Калаі-Наў, прав. Бадгіс (Іспанія)
  • PRT Чагчаран, прав. Гор (Літва/Украіна)
• Рэгіянальнае камандаванне «Поўдзень»
  • Штаб Паўднёвага камандавання, Кандагар (ратацыя Канада/Нідэрланды/Вялікабрытанія)
  • Перадавая база падтрымкі Кандагар (шматнацыянальная)
  • PRT Кандагар, прав. Кандагар (Канада)
  • PRT Лашкаргах, прав. Гільменд (Вялікабрытанія/Данія/Эстонія)
  • PRT Тар’ін-Кот, прав. Урузган (Нідэрланды/Аўстралія)
  • PRT Калат, прав. Забула (ЗША/Румынія)
• Рэгіянальнае камандаванне «Усход»
  • Штаб Усходняга камандавання, Баграм (ЗША)
  • Перадавая база падтрымкі Баграм (ЗША)
  • PRT Лагар, прав. Лагар (Чэхія)
  • PRT Шарана, прав. Пактыка (ЗША)
  • PRT Хост, прав. Хост (ЗША)
  • PRT Мітэрлам, прав. Лагман (ЗША)
  • PRT Баміян, прав. Баміян (Новая Зеландыя)
  • PRT Панджшэр, прав. Панджшэр (ЗША)
  • PRT Джэлалабад, прав. Нангархар (ЗША)
  • PRT Газні, прав. Газні (Польшча)
  • PRT Асадабад, прав. Кунар (ЗША)
  • PRT Баграм (ЗША)
  • PRT Нурыстан (ЗША)
  • PRT Вардак (Турцыя)
  • PRT Гардэз, прав. Пакт (ЗША)

Краіны-ўдзельнікі

Склад удзельнікаў кааліцыі быў неаднолькавым: у лютым 2005 года дзейнічалі кантынгенты 37 краін, у далейшым, іх колькасць павялічылася (у сакавіку 2011 года ў склад ISAF уваходзілі вайскоўцы 46 краін НАТА^[6]; у жніўні 2013 года ў склад ISAF уваходзілі вайскоўцы 47 краін кааліцыі^[7]). У агульнай складанасці за перыяд з пачатку ваеннай аперацыі ў 2001 годзе і да канца 2015 года ў склад ISAF уваходзілі падраздзяленні ўзброеных сіл 50 краін свету, найбольш буйным з’яўляецца кантынгент ЗША.

Спіс краін, якія ўдзельнічалі ў канфлікце ў Афганістана ў рамках ISAF:

•  Аўстралія
•  Азербайджан
•  Албанія
•  Бахрэйн
•  Бельгія
•  Балгарыя
•  Боснія і Герцагавіна
•  Вялікабрытанія
•  Грэцыя
•  Грузія
•  Данія
•  Іарданія
•  Ісландыя
•  Іспанія
•  Італія
•  Канада
•  Латвія
•  Літва
•  Люксембург
•  Паўночная Македонія
•  Малайзія
•  Манголія
•  Нідэрланды
•  Новая Зеландыя
•  Нарвегія
•  ААЭ
•  Польшча
•  Партугалія
•  Румынія
•  Сальвадор
•  Сінгапур
•  Славакія
•  Славенія
•  ЗША
•  Тонга
•  Турцыя
•  Украіна
•  Фінляндыя
•  Францыя
•  ФРГ
•  Харватыя
•  Чарнагорыя
•  Чэхія
•  Швецыя
•  Швейцарыя
•  Эстонія
•  Рэспубліка Карэя

Дапамога і садзейнічанне ў ажыццяўленні аперацыі

•  Украіна — 24 верасня 2001 года дазволіла ваенна-транспартным самалётам ЗША выкарыстоўваць паветраную прастору краіны для забеспячэння групоўкі ISAF, у кастрычніку 2001 года ім быў прадастаўлены «паветраны калідор» і права прызямляцца на трох аэрадромах у выпадку аварыйнай сітуацыі^[8]. 10 чэрвеня 2005 года на пасяджэнні камісіі Украіна-НАТА міністр абароны Украіны А. С. Грыцэнка паведаміў, што праз паветраную мяжу Украіны ўжо адбылося больш за 7500 пралётаў самалётаў краін НАТА, якія везлі розныя грузы ў Афганістан^[9]. У жніўні 2007 года самалёты ўкраінскай дзяржаўнай авіякампаніі Міністэрства абароны Украіны «Украінская авіяцыйная транспартная кампанія» перакінулі ў Афганістан 300 вайскоўцаў венгерскага кантынгенту ISAF^[10]. 2 красавіка 2009 года было падпісана пагадненне аб дазволу транзіта неваенных грузаў блока НАТА праз тэрыторыю Украіны^[11]. У 2013 годзе агенцтва па матэрыяльна-тэхнічным забеспячэнні NSPA падпісала дадатковае пагадненне з кампаніяй Ruslan SALIS GmbH (кампаніяй-пасярэднікам украінскай авіякампаніі «Авіялініі Антонава») аб працягу арэнды самалётаў Ан-124-100 да 31 снежня 2014^[12].
•  Японія — японскія караблі са снежня 2001 года да 15 студзеня 2010 года прадастаўлялі бясплатнае забеспячэнне шматнацыянальнай эскадры на чале з ЗША, якая аказвала баявую падтрымку сілам НАТА ў Афганістане^[13] (у цэлым, кааліцыйным сілам было перададзена дызельнае паліва на суму 24,4 млрд. ен; паліва для верталётаў на суму 71,5 млрд ен і 11 тыс. тон вады)^[14]. Таксама Японія фінансавала выплату больш за палову заробкаў ўсіх супрацоўнікаў Афганскай нацыянальнай паліцыі, а ў 2009 фінансавым годзе падала Афганскай нацыянальнай арміі медыцынская маёмасць на суму 11,5 млн даляраў ЗША^[15].
•  Кыргызстан — у снежні 2001 года Кіргізія прадаставіла авіябазу Манас для паветранага забеспячэння кантынгенту ISAF у Афганістане; у маі 2012 года дазволіла НАТА транзіт грузаў для ваеннага кантынгенту ISAF на тэрыторыі Афганістана з выкарыстаннем наземнага транспарту^[16]. У лістападзе 2013 года Кіргізія накіравала ЗША ноту з паведамленнем пра тое, што тэрмін дзеяння пагаднення аб арэндзе авіябазы Манас мінае 11 ліпеня 2014 і Кіргізія не зацікаўленая ў далейшым прадаўжэнні пагаднення^[17].
•  Расія — у лістападзе 2008 года было заключана пагадненне з ФРГ з дазволам на ажыццяўленне чыгуначнага транзіту па тэрыторыі РФ узбраенняў, ваеннай тэхнікі і маёмасці Бундэсвера ў Афганістан^[18]; у ліпені 2009 года было падпісана міжурадавае пагадненне з ЗША аб транзіце ўзбраення, ваеннай тэхнікі, ваеннай маёмасці і персаналу праз тэрыторыю РФ у сувязі з удзелам узброеных сіл ЗША ў намаганнях па забеспячэнню бяспекі, стабілізацыі і аднаўленню Афганістана. Пагадненне прадугледжвае здзяйсненне 4,5 тыс. рэйсаў у год, якія цалкам вызваляліся ад выплаты транзітных збораў^[19]. 3 снежня 2010 года было заключана пагадненне з Італіяй з дазволам на ажыццяўленне чыгуначнага транзіту па тэрыторыі РФ узбраенняў, ваеннай тэхнікі і маёмасці італьянскіх войскаў у Афганістан, які ўступіў у сілу 26 сакавіка 2013^[20]. Да чэрвеня 2012 гады праз тэрыторыю Расіі наземным і паветраным шляхам было транспартавана 379 000 вайскоўцаў і за 45 000 вайскоўцаў кантэйнераў у падтрымку аперацыі ў Афганістане^[21].
•  Казахстан — у лютым 2009 года Казахстан дазволіў ЗША транзіт грамадзянскіх грузаў для ваеннага кантынгенту ISAF на тэрыторыі Афганістана^[22], у студзені 2010 года дазволіў транзіт праз тэрыторыю Казахстана ў Афганістан грузаў краін НАТА^[23].
•  Беларусь — у 2010 годзе Беларусь заключыла з НАТА пагадненне аб чыгуначным транзіце, стаўшы часткай Паўночнай размеркавальнай сеткі, па якой ажыццяўляўся транзіт неваенных грузаў у Афганістан у рамках аперацыі міжнародных сіл садзейнічання і бяспекі. У 2013 годзе было заключана дадатковае пагадненне, якое пашырае ўмовы папярэдніх дамоўленасцяў аб транзіце бранятэхнікі краін НАТА^[24].

Гл. таксама

• Аперацыя «Нязломная свабода»
• Вайна ў Афганістане (2001—2014)
• Страты ISAF у вайне ў Афганістане
• Андрэй Мікалаевіч Жук

Зноскі

1. Резолюция 1386 СБ ООН
2. Troop numbers and contributions Архівавана 5 кастрычніка 2013 года.
3. Франция сворачивает боевую миссию в Афганистане Архівавана 2 красавіка 2015. // Финам, 20.11.2011
4. Архивированная копия (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 14 ліпеня 2014. Праверана 9 чэрвеня 2014.
5. НАТО начинает в Афганистане небоевую миссию «Решительная поддержка» // ТАСС, 1 января 2015.
6. International Security Assistance Force (ISAF): Key Facts and Figures Архівавана 6 красавіка 2011.
7. International Security Assistance Force (ISAF): Key Facts and Figures Архівавана 20 студзеня 2022. // Официальный сайт НАТО, 1 августа 2013.
8. Украина предоставила США воздушный коридор с сегодняшнего дня // NEWSRU.COM от 9 октября 2001
9. Украина рассматривает возможность поставок в Афганистан военной продукции Архівавана 23 верасня 2015. // Defence Express от 10 июня 2005 года
10. Ukrainian Aircraft Transport Company exercises deployment of Hungarian peacekeepers to Afghanistan / государственный web-портал Украины от 30 августа 2007
11. Украина взялась помочь НАТО снабжать войска в Афганистане // LENTA.RU от 3 апреля 2009
12. НАТО крылья не меняет // журнал "Defence Express", № 1-2, 2013. стр. 6
13. Япония-США: Не давите на нас! // KP.RU от 11 сентября 2009
14. Япония // "Зарубежное военное обозрение", № 2 (755), 2011. стр. 88
15. Япония – ценный партнёр в Афганистане / официальный сайт НАТО от 28 апреля 2011
16. Киргизия разрешила НАТО наземный транзит грузов в Афганистан // РИА "Новости" от 23 мая 2012
17. Киргизия вручила послу США ноту о закрытии базы Манас Архівавана 1 сакавіка 2014. // "РБК" от 14 ноября 2013
18. Россия разрешила транзит вооружений в Афганистан // "Известия" от 20 ноября 2008
19. Обама завершил первый визит в РФ: создал небывалую пробку в Москве и улетел на саммит G8 в Италию // NEWSRU.COM от 8 июля 2009
20. Вступает в силу разрешение Италии на транзит вооружения в Афганистан через РФ Архівавана 5 сакавіка 2016. // "РБК" от 26 марта 2013
21. U.S.-Russia Cooperation on Afghanistan Архівавана 25 кастрычніка 2015 года.. Fact Sheet. Bureau of European and Eurasian Affairs. June 18, 2012
22. Казахстан разрешил США транзит гражданских грузов в Афганистан // LENTA.RU от 9 февраля 2009
23. НАТО и Казахстан подписали соглашение о транзите в Афганистан // "Коммерсант" от 27 января 2010
24. Отношения Беларуси и НАТО

Літаратура

• полковник А. Соболев. Размещение в Афганистане Международных сил безопасности // "Зарубежное военное обозрение", № 1 (658), январь 2002. стр. 8-9

Спасылкі

• Афіцыйны сайт ISAF Архівавана 10 красавіка 2021. (англ.)
• Павелічэнне ўкраінскага кантынгенту Архівавана 1 ліпеня 2014.