Баранавічы

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Баранавічы (значэнні).

Горад Баранавічы Герб Сцяг Краіна Беларусь Вобласць Брэсцкая Каардынаты 53°07′57″ пн. ш. 26°01′04″ у. д.^HGЯO Кіраўнік Юрый Анатолевіч Грамакоўскі Заснаваны 1871 Першая згадка 1627 Плошча 54,7[1] км² Вышыня цэнтра 193 м Насельніцтва ▼171 361 чал. (1 студзеня 2024)[2] Нацыянальны склад беларусы — 82,17 %, рускія — 9,73 %, палякі — 2,47 %, украінцы — 1,59 %, іншыя — 4,04 % Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код +375 163 Паштовы індэкс 225320, 225401, 225402, 225404, 225406—225411, 225413, 225415—225417 Аўтамабільны код 1 СААТА 1410000000 Афіцыйны сайт baranovichi-gik.gov.by/b…  (бел.) Баранавічы на карце Беларусі ±

Баранавічы на Вікісховішчы

Бара́навічы^[3] (трансліт.: Baranavičy) — горад абласнога падпарадкавання ў Брэсцкай вобласці, цэнтр Баранавіцкага раёна. Знаходзіцца ў міжрэччы Шчары і яе прытоку Мышанкі, за 206 км ад Брэста. Вялікі чыгуначны і аўтамабільны вузел. Насельніцтва каля 171 тыс. чал. (2024)^[4].

Назва

Горад развіваўся вакол чыгуначнай станцыі "Баранавічы", назва якой ад вёскі Баранавічы, якая цяпер у складзе горада (заходняя частка вуліцы Шаўчэнкі). У гэтым рэгіёне ёсць і яшчэ адны Баранавічы.

Прозвішчы Барановіч, Бараноўскі, Баран фіксаваліся ў старых метрыках у касцёлах у суседніх Міры^[5][6][7], Гарадзішчы^[8]. Думку пра сувязь назвы Баранавічаў з прозвішчам Барановіч выказваў тапаніміст В. Жучкевіч^[9].

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Упершыню Баранавічы згаданы пад 1627 годам у тэстаменце Ганны Ефрасінні Сяняўскай, дачкі ваяводы троцкага Аляксандра Хадкевіча^[10], яна перадала маёнтак Мыш ў Навагародскім павеце Вялікага княства Літоўскага, у складзе з Баранавічамі іншымі вёскамі, у спадчыну свайму сыну, такім чынам Баранавічы сталі ўладаннем роду Сяняўскіх.

У 1666 годзе маёнтак Мыш разам з Баранавічамі набыў кашталян новагародскі Мікалай Уладзіслаў Юдзіцкі, які ў 1667 годзе заснаваў у Мышы езуіцкі калегіюм і перадаў яму сярод іншых зямельных уладанняў Баранавічы. У Баранавічах дзейнічала місійная станцыя езуітаў. За права валодаць Баранавічамі з езуітамі судзіліся Мікалай Геранім Сяняўскі і Г. Любамірскі, у 1683 годзе яны захапілі Мыш і навакольныя вёскі. На моцы судовых пастаноў Баранавічы зноў перайшлі ў валоданне Сяняўскіх. У 2-й палове XVIII стагоддзя Баранавічы перайшлі да Масальскіх і Несялоўскіх.

Расійская імперыя

Пасля падзелаў Рэчы Паспалітай у складзе Расійскай Імперыі.

Развіццё Баранавіч як горада звязана з будаўніцтвам Маскоўска-Брэсцкай чыгункі і яе чыгуначнай станцыі Баранавічы (названай ад вёскі), уведзенай у эксплуатацыю ў лістападзе 1871 года. Вакол станцыі ўзнік пасёлак, які ў сярэдзіне 1880-х гадоў налічваў каля 1,5 тыс. жыхароў, 120 дамоў. У маі 1884 года пасёлку нададзены статус мястэчка пад назвай Развадова (ад прозвішча ўладальніцы мясцовага маёнтка Развадоўскай). У снежні 1884 годзе пачаў дзейнічаць участак чыгункі Вільня—Лунінец—Пінск, новая станцыя Баранавічы Палескай чыгункі стала другім цэнтрам фарміравання горада. Пасёлак, што пачаў фарміравацца вакол станцыі, атрымаў назву Новыя Баранавічы. У 1890-я годзе пасёлкі аб’ядналі. Паводле перапісу 1897 года ў Баранавічах 8 718 жыхароў, 834 будынкі, 4 прадпрыемствы, двухкласныя школы чыгуначнікаў і дабрачыннага таварыства.

У рэвалюцыю 1905—1907 гадоў адбылося выступленне рабочых і салдатаў 1905 года. Напярэдадні Першай сусветнай вайны працавалі тры цагельныя, маслабойны, два лесапільныя, чыгуналіцейны заводы, тры фабрыкі млынавых жорнаў.

Першая сусветная вайна

У пачатку Першай сусветнай вайны ў Баранавічах размяшчалася Стаўка Вярхоўнага галоўнакамандуючага рускай арміяй. З верасня 1915 года акупіраваны германскімі войскамі. У ваколіцах Баранавічаў праходзіла лінія фронту. У чэрвені—ліпені 1916 года рускія войскі правялі Баранавіцкую аперацыю, але расійскі наступ быў няўдалы. 25 сакавіка 1918 года згодна з Трэцяй Устаўной граматай тэрыторыя абвяшчалася часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. Пасля адыходу немцаў 5 студзеня 1919 года ўстаноўлена савецкая ўлада, Баранавічы ў складзе Савецкай Беларусі. З 6 лютага 1919 года горад, цэнтр Баранавіцкага павета Мінскай губерні, з 27 лютага 1919 года — у ЛітБел ССР. У час польска-савецкай вайны 18 сакавіка 1919 года польскі атрад кавалерыі пад кіраўніцтвам маёра Уладзіслава Дамброўскага адбіў Баранавічы з рук бальшавікоў. Польскія войскі здабылі вялікую колькасць зброі, амуніцыі, іншых ваенных рэсурсаў, а таксама ўзялі ў палон шматлікіх бальшавіцкіх салдат^[11]. У ліпені 1920 года Баранавічы былі заняты бальшавікамі, але з верасня 1920 года ізноў акупіраваны польскімі войскамі.

У складзе Польскай Рэспублікі

Паводле Рыжскага міру з 1921 года Баранавічы з Заходняй Беларусі трапілі ў склад Польшчы, дзе былі цэнтрам Баранавіцкага павета Навагрудскага ваяводства. У 1924 годзе збудаваны драўляны касцёл Узвіжання Святога Крыжа. У горадзе пастаўлены, раней за варшаўскі, Помнік-магіла невядомага жаўнера^[12]. У 1938 годзе пачала працаваць радыёстанцыя Польскае Радыё Баранавічы, адной з мэт якой было супрацьстанне савецкай радыёпрапагандзе. У Баранавічах мела сядзібу брыгада КАП «Навагрудак», якая дзейнічала ў 1924—1937 гадах^[13].

Баранавічы былі месцам дыслакацыі 2-й Навагрудская брыгады кавалерыі, у склад якой ўваходзілі: 25-ы полк уланаў вялікапольскіх (размяшчаўся ў Пружанах), 26-ы полк уланаў вялікапольскіх (ў Баранавічах), 27-ы полк уланаў імя караля Стэфана Баторага (у Нясвіжы), 4-ы полк стральцоў конных (у Плоцку), 9-ы дывізіён артылерыі коннай. У 1936—1939 гадах камандзірам брыгады быў Уладзіслаў Андэрс.

Другая сусветная вайна

З пачаткам Другой сусветнай вайны і паходу Чырвонай Арміі ў Заходнюю Беларусь 17 верасня 1939 года на тэрыторыі Баранавіцкага павета здзяйсняліся рабункі і забойствы, ахвярамі былі заможныя грамадзяне і супрацоўнікі польскай адміністрацыі. У Баранавічах кіраўнік магістрата Ян Венгжын сфарміраваў міліцыю, якая дзейнічала да прыходу ў горад Чырвонай Арміі, што адбылося цягам таго ж дня, але дзякуючы гэтай міліцыі горад быў адным з нешматлікіх месцаў Заходняй Беларусі, дзе напачатку паходу Чырвонай Арміі не было пагромаў^[14].

З лістапада 1939 года горад у БССР, са снежня 1939 года — цэнтр Баранавіцкай вобласці. Дзейнічалі Баранавіцкі абласны драматычны тэатр, Баранавіцкі настаўніцкі інстытут.

З 27 чэрвеня 1941 года да 8 ліпеня 1944 года Баранавічы акупаваны нямецка-фашысцкімі захопнікамі. Акупанты зрабілі ў горадзе яўрэйскае гета, куды сагналі каля 15 тысяч яўрэяў Баранавічаў і навакольных вёсак^[15]. У дамах № 54 і 56 па Віленскай вуліцы і ў доме № 111 па вул. Шашэйнай з красавіка 1942 года па чэрвень 1944 года існавалі лагеры (спецыяльныя адборачныя пункты) для адпраўкі цывільнага насельніцтва на прымусовыя работы ў нацысцкую Германію. Штомесяц вывозілася па 300—400 чалавек^[16]. На станцыі Баранавічы-Цэнтральныя з сакавіка 1943 да ліпеня 1944 гадоў дзейнічаў лагер для грамадзянскага насельніцтва^[10].

Супраць акупацыйных улад дзейнічалі Баранавіцкая акруговая антыфашысцкая арганізацыя і Баранавіцкае гарадское патрыятычнае падполле. Падчас акупацыі было знішчана ад 22 да 30 тысяч яўрэяў Баранавічаў і наваколля^[17][18].

У складзе БССР

З 1954 года — у Брэсцкай вобласці, цэнтр Навамышскага, з 1957 года — Баранавіцкага раёнаў.

У другой палове 1940-х гадоў кіраўніцтва БССР стварала цяжкасці ў арганізацыі выезду жыхароў Баранавічаў, якія не хацелі жыць у СССР і імкнуліся з’ехаць у Польшчу ў яе пасляваенных межах. Улады стварылі паняцце асоба народжаная на тэрыторыі Беларусі. Такіх асоб аўтаматычна лічылі беларусамі і адмаўлялі ім у праве вызначэння сваёй нацыянальнасці паводле мовы або веравызнання. Пазней выезд у Польшчу для такіх асоб быў немагчымы. Польскія члены беларуска-польскай камісіі ў Баранавічах пісалі ў сваёй справаздачы: «беларускі бок… не гледзячы на тое, што ён сам бачыць і чуе… безумоўна вырашае, што яны беларусы, бо яны тут нарадзіліся»^[19].

8 сакавіка 1956 года ў гарадскую мяжу ўключаны вёскі Свяцілавічы і Храсты Балабанавіцкага сельсавета^[20], 14 сакавіка 1962 года — вёска Жлобін Каўпеніцкага сельсавета^[21], 27 лютага 1978 года — хутар Храсты Навамышскага сельсавета, вёска Баранавічы і частка вёскі Вялікая Каўпеніца Каўпеніцкага сельсавета^[22].

У незалежнай Беларусі

Указам Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 9 ліпеня 2012 года № 306 «Аб некаторых пытаннях адміністрацыйна-тэрытарыяльнага ўладкавання г. Баранавічы і Баранавіцкага раёна» вёскі Анісімавічы, Бараўцы, Зорная, Узногі, а таксама часткі аграгарадка Русіно, вёсак Антанова, Гірава, Дубава, Вялікая Каўпеніца, Малая Каўпеніца, Прыазёрная і Янова Баранавіцкага раёна перададзены ў адміністрацыйнае падпарадкаванне Баранавічам. Такім чынам тэрыторыя горада павялічана на 30,4 кв.км, а насельніцтва на 8000 чалавек.

У 2020 годзе ў Баранавічах, як і ў іншых гарадах Беларусі адбывалася вялікая колькасць масавых акцыі супраць фальсіфікацыі вынікаў прэзідэнцкіх выбараў. Адной з самых масавых акцыі быў «Марш за свабоду»^[12] 16 жніўня 2020 года.

Насельніцтва

Дэмаграфія

• сярэдзіна 1880-х гадоў— 1 500 чал.;
• 1897 год — 8 718 чал.
• 1912 год — 30 000 чал.;
• 1939 год — 27 000 чал.;
• 1959 год — 58 100 чал.;
• 1970 год — 101 500 чал.;
• 2006 год — 167 900 чал.;
• 2009 год — 168 240 чал. (перапіс);
• 2016 год — 179 122 чал.^[23];
• 2017 год — 179 439 чал.^[24];
• 2024 год — 171 361 чал.^[4]

Рэлігія

Большая частка вернікаў у Баранавічах — хрысціяне розных канфесій. Самыя вялікія хрысціянскія грамады:

• праваслаўныя (каля 70 %)
• каталікі (каля 12 %)
• пратэстанты (каля 1-2 %)

У Баранавічах дзейнічаюць касцёлы Узвіжання Святога Крыжа, Маці Божай Фацімскай, Святога Зыгмунта, царквы Покрыва Багародзіцы, Аляксандра Неўскага і Святых Жонак-Міраносіц, а таксама некалькі пратэстанцкіх цэркваў.

У горадзе дзейнічае 21 рэлігійная грамада, 1 манаская грамада і 1 дабрачынная рэлігійная місія, якія належаць да 11 канфесій.^[22]

Эканоміка

гасцініца Гарызонт

Электрастанцыя ў Баранавічах

Галоўныя галіны прамысловасці — машынабудаванне (Баранавіцкі станкабудаўнічы завод ЗАТ «Атлант», РУВП «Баранавіцкі аўтаагрэгатны завод», 558-ы авіяцыйны рамонтны завод), лёгкая (Баранавіцкая швейная фабрыка), харчовая (ААТ «Баранавіцкі малочны камбінат», Баранавіцкі хлебазавод). Іншыя буйныя прадпрыемствы: ААТ «Бархім», УП «Блік», УП «Завод Энергадэталь», УП «Мэблевая фабрыка „Лагуна“» і іншыя. Гасцініцы «Гарызонт», «Камсамольская», «Свіцязь» і інш.

Аб’ём экспарту — 83 млн дол. ЗША (2005). Пастаўкі ў больш як 40 краін свету (60 % — у Расію).

Баранавічы — буйны чыгуначны вузел, у горадзе размешчана 14 структурных падраздзяленняў (прадпрыемстваў) Баранавіцкага аддзялення Беларускай чыгункі, у т.л. станцыя Баранавічы-Паўночныя.

Геаграфія

Баранавічы размешчаны на Баранавіцкай раўніне ў міжрэччы Шчары і яе прытока Мышанкі. Перапад вышынь не перавышае 20 м. Сярэдняя вышыня цэнтра над узроўнем мора — 193 м. Горад выцягнуты з паўднёвага-захаду на паўночны-ўсход уздоўж чыгункі, якая злучае Брэст і Мінск. Найбліжэйшыя райцэнтры — Ляхавічы, Слонім, Нясвіж, Навагрудак і Ганцавічы. Плошча горад — 54,7 км² (2024). Прыкладная шчыльнасць насельніцтва — 3128 чалавек на км² (2024).

Праз выгоднае геаграфічнае размяшчэнне, Баранавічы сталі буйным вузлом найважнейшых чыгунак і аўтамабільных дарог. Паблізу Баранавіч таксама ідзе магістральнагы газаправод. У горадзе развітая сістэма энерга- і водазабеспячэння, у ваколіцах спрыяльныя ўмовы для сельскай гаспадаркі. У Баранавічах размешчаны шэраг буйных прамысловых прадпрыемстваў.

На 1 студзеня 2019 года ў Баранавічах зарэгістравана 81 829 легкавых аўтамабіляў. У горадзе жыве прыкладна 146 678 паўналетніх жыхароў. Такім чынам, на кожнага другога паўналетняга жыхара ў сярэдні прыпадае легкавы аўтамабіль.

Баранавічы не толькі адзін з буйнейшых гарадоў Беларусі па колькасці насельніцтва (8 месца ў Беларусі, але і адзін з важнейшых прамысловых, культурных і адукацыйных цэнтраў краіны.

Станам на пачатак 2021 года, у Баранавічаў было 24 гарады-пабрацімы.

Культура

• Баранавіцкі краязнаўчы музей
• Выставачная зала баранавіцкага краязнаўчага музея
• Музей Гісторыі Баранавіцкага аддзялення Беларускай чыгункі
• Музей чыгуначнай тэхнікі

Штогод праводзіцца рэспубліканскі фестываль духавай музыкі «Беларускія фанфары».

Адукацыя

У Баранавічах дзейнічае 16 сярэдніх, 3 музычныя, мастацкая і харэаграфічная школы, 5 гімназій і 1 ліцэй.

Таксама Баранавічы у дзейнічаюць установы прафесійна-тэхнічнай асветы:

• Баранавіцкі прафесійна-тэхнічны каледж сферы абслугоўвання
• Баранавіцкі тэхналагічны каледж Белкаапсаюзу
• Баранавіцкі прафесійны ліцэй машынабудавання
• Баранавіцкая прафэсійна-тэхнічны каледж будаўнікоў № 61

З вышэйшых адукацыйных устаноў ў Баранавічах толькі Баранавіцкі дзяржаўны ўніверсітэт (БарДУ)

СМІ

• Выдавалася газета «Intex-press».
• У Баранавічах знаходзіцца праўленне беларускай «Асацыяцыі выдаўцоў рэгіянальнай прэсы „Аб’яднаныя Масмедыі“»^[25].
• Газета «Наш Край»
• Электроннае выданне «Bar24»

Турыстычная інфармацыя

«Лодачкі» адна з папулярных мясцовых страў. Гатаванне

• Гасцініцы «Гарызонт», «Камсамольская», «Свіцязь» і іншыя
• «Востраў Закаханых»

Славутасці

Сакральная архітэктура

• Пакроўскі сабор (1924—1931), сем мазаічных пано (1902—1911), вул. Куйбышава —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 112Г000041шыфр 112Г000041
• Крыжаўзвіжанскі касцёл (1924—1925), вул. Куйбышава, 34 —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 113Г000042шыфр 113Г000042
• Касцёл Маці Божай Фацімскай (1998)
• Царква Святых Жонак-Міраносіц
• Царква Святога Аляксандра Неўскага
• Касцёл Святога Яна Паўла II
• Сінагога (канец XIX ст.)
• Свята-Георгіеўская царква (2016)
• Царква ў імя святога Іаана ваяра (2013)

• 
  Крыжаўзвіжанскі касцёл (1924—1925)
• 
  Пакроўскі сабор (1924—1931)
• 
  Царква Святога Аляксандра Неўскага
• 
  Царква Святых Жонак-Міраносіц

Гістарычная забудова

• Гістарычная забудова горада (канец XIX — пачатак XX стагоддзяў)
• Будынак (1930-я), вул. Пірагова, 5 —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 113Г000044шыфр 113Г000044
• Будынак банка (1927—1929), вул. Савецкая, 77 —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 113Г000045шыфр 113Г000045
• Будынак аптэкі Лаеўскага (1930-я), вул. Тэльмана, 15 —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 113Г000046шыфр 113Г000046
• Будынак пажарнага дэпо (1930-я), вул. Тэльмана, 21 —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 113Г000047шыфр 113Г000047
• Будынак (пачатак ХХ стагоддзя), вул. Фралянкова, 11 —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 113Г000048шыфр 113Г000048
• Будынак (1902), вул. Фралянкова, 50 —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 113Г000049шыфр 113Г000049
• Будынак радыёстанцыі (1930-я), вул. Камсамольская, 65 —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 113Г000040шыфр 113Г000040
• Ешыбот (1899)
• Кашары Стаўкі Вярхоўнага Галоўнакамандуючага
• Сядзіба Каралеўскіх (1871)
• Сядзіба Развадоўскіх (канец XIX — пачатак XX стагоддзяў)
• Стары парк
• Першы 9-павярховы дом у Баранавічах

• 
  Аптэка
• 
  Фралянкова, 50
• 
  Фралянкова, 11
• 
  Пірагова, 5
• 
  Будынак банка
• 
  Будынак пажарнага дэпо
• 
  Будынак радыёстанцыі
• 
  Чыгуначны вакзал
• 
  Першы 9-павярховы дом у горадзе

Помнікі

• Мемарыяльны комплекс лётчыкам дальняй авіяцыі
• Памятны знак у гонар Георгія Мікітавіча Халасцякова, Героя Савецкага Саюза
• Памятны знак у памяць 3400 вязняў Баранавіцкага гета, расстраляных у раёне «Зялёнага моста» вясной 1942 года.
• Помнік воінам-аўтамабілістам, вул. Тэльмана
• Паравоз-помнік
• Помнік У. І. Леніну (1960), пл. Леніна —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 113Ж000043шыфр 113Ж000043
• Мемарыяльны комплекс «Урочышча Гай» (1971—1972), урочышча Гай —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 113Д000050шыфр 113Д000050
• Мемарыяльны комплекс «Памяць» на месцы забойства і пахавання 31 тыс. савецкіх ваеннапалонных — вязняў канцлагера № 337 (1964, 2005), вул. Брэсцкая —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 113Д000022шыфр 113Д000022
• Воінскі ўчастак грамадзянскіх могілак (1944), могілкі на вул. Загараднай —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 113Д000023шыфр 113Д000023
• Помнік воінам і партызанам, якія вызвалялі г. Баранавічы ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў 8 ліпеня 1944 года (1964, 1984), вул. Леніна —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 113Д000024шыфр 113Д000024
• Мемарыяльны комплекс на магіле ахвяраў фашысцкага тэрору — вязняў Баранавіцкага гета (1944), вул. Чарнышэўскага — Рагулі —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 113Д000025шыфр 113Д000025
• Памятны знак у гонар партызан Баранавіцкага злучэння (2003), вул. Чкалава, у скверы —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 113Д000026шыфр 113Д000026
• Бюст С. І. Грыцаўца (1949), вул. Камсамольская —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 113Ж000039шыфр 113Ж000039
• Помнік самалёту МіГ-19
• Помнік самалёту МіГ-29 каля кантрольна-прапускнога пункту 61-й знішчальнай авіябазы
• Помнік жабе

• 
  Помнік МіГ-19
• 
  Помнік жабе

Страчаная спадчына

Каталіцкая капліца

• Каталіцкая капліца (пач. XX ст.)
• Царква (пач. XX ст.)
• Царква могілкавая (пач. XX ст.)

Вядомыя асобы

Асноўныя артыкулы: Вядомыя асобы Баранавічаў‎ і Ганаровы грамадзянін горада Баранавічы‎

• Яша Бурш (1929—2007) — мастак, беларускі паэт-мадэрніст у Польшчы.
• Ігар Варашкевіч (нар. 1960) — беларускі рок-музыкант, мастак.
• Роберт Васілевіч Грынкевіч (нар. 1941) — беларускі архітэктар.
• Алена Дылько (нар. 1988) — беларуская веласіпедыстка.
• Андрэй Мікалаевіч Жук (1976—2019) — французскі ваеннаслужачы беларускага паходжання, кавалер Ордэна Ганаровага легіёна.
• Павел Жук (1956—2022) — выдавец беларускага незалежнага друку.
• Ян Збажына (1964—2011) — беларускі паэт і празаік.
• Уладзімір Мікалаевіч Карват, першы Герой Беларусі
• Марыя Логвінава (нар. 1992) — беларуская веласіпедыстка
• Ігар Лосік (1992) — беларускі блогер i палітычны вязень
• Валерыя Ільінічна Навадворская (1950—2014) — расійскі палітычны дзеяч, дысідэнтка, праваабаронца
• Наталля Вячаславаўна Сазановіч
• Віктар Паўлавіч Сільноў (1911—1972) — беларускі інжынер-будаўнік.
• Валянцін Таўлай (1914—1947) — беларускі паэт, літаратуразнавец, грамадскі дзеяч.
• Георгій Мікітавіч Халасцякоў (1902—1983) — савецкі военачальнік, віцэ-адмірал, Герой Савецкага Саюза.
• Юрый Іванавіч Хілько (нар. 1960) — беларускі мастак, педагог.
• Юлія Хітрая
• Кандрат Церах — апошні міністр гандлю СССР (1986—1991).
• Тамара Васільеўна Шукала (нар. 1955) — беларускі палітык.
• Ігар Канстанцінавіч Хлабукін (нар. 1973) — беларускі палітык.
• Павел Іванавіч Папко (нар. 1983) — беларускі палітык.
• Алесь Пікула (1980—2009) — беларускі грамадска-палітычны дзеяч з Баранавічаў.
• Уладзімір Русак (1949—2019) — праваслаўны дыякан, публіцыст, дысідэнт у СССР, палітычны зняволены ў СССР.
• Валер Шыла (1970—2018) — беларускі музыка, актывіст^[26]

Партнёрскія гарады

• Хейнала (1978)
• Штокерау (1989)
• Васілеастроўскі раён, Санкт-Пецярбург (1998)
• Чыбі (1997)
• Ферара (1998)
• Карлава (1999)
• Мыцішчы (2000)
• Бяла Падляска (2001)
• Шаўляй (2001)
• Кінешма (2002)
• Нака (2005)
• Раён Сонцава, Масква (2007)
• Каньяалты (2007)
• Хуэ (2007)
• Калінінград (2007)
• Турэсё (2008)
• Павет Суленцын (2009)
• Палтава (2010)
• Ейскі раён (2011)
• Чачак (2013)
• Магадан (2018)
• Кузнецк (2022)
• Обнінск (2023)

Гл. таксама

• Баранавіцкае выступленне рабочых і салдатаў, 1905
• Баранавіцкая аперацыя, 1916
• Польскае Радыё Баранавічы
• Баранавіцкі абласны драматычны тэатр
• Абарона Баранавічаў, 1941
• Царква Святых Жонак-Міраносіц
• Гарады Брэсцкай вобласці
• Гарады Беларусі
• Спіс вуліц Баранавічаў

Крыніцы

1. Баранавіцкі гарадскі выканаўчы камітэт. Упраўленне архітэктуры і горадабудаўніцтва
2. Численность населения на 1 января 2024 г. и среднегодовая численность населения за 2023 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа — Белстат, 2024.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q125194897"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6520738"></a>
3. Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Брэсцкая вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2010.— 318 с. ISBN 978-985-458-198-9. (DJVU)
4. Минус два Городища. На сколько сократилось население Барановичей за пять лет (нявызн.).
5. geneteka.genealodzy.pl (нявызн.).
6. geneteka.genealodzy.pl (нявызн.).
7. geneteka.genealodzy.pl (нявызн.).
8. geneteka.genealodzy.pl (нявызн.).
9. Краткий топонимический словарь Белоруссии / В.А. Жучкевич. — Мн.: Изд-во БГУ, 1974. — 448 с. С. 17.
10. Справочник о немецко-фашистских лагерях… — С. 5.Са спасылкай на: Архив УКГБ по Брестской области.
11. Lech Wyszczelski: Wstępna faza walk. W: Lech Wyszczelski: Wojna polsko-rosyjska 1919—1920. Wyd. 1. Warszawa: Bellona, 2010, s. 70. ISBN 978-83-11-11934-5.
12. Калi манумент з арлом у Баранавiчах змянiлi на Сталiна. Забытыя помнікі панскага часу
13. Marek A. Koprowski: Białoruś. Uparte trwanie polskości. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2006, s. 135—136. ISBN 978-83-7441-409-8.
14. Wierzbicki, M. Mordy i grabieże po 17 września 1939 roku // Polacy i Białorusini w zaborze sowieckim. Stosunki polsko-białoruskie na ziemiach północno-wschodnich II RP pod okupacją sowiecką 1939—1941 / Marek Wierzbicki. — Wyd. 2. Warszawa: Stowarzyszenie Kulturalne Fronda, 2007. S. 129—130; seria: Biblioteka historyczna Frondy. ISBN 978-83-88747-76-2
15. Смиловицкий Л. Л. Катастрофа евреев в Белоруссии, 1941—1944. — Тель-Авив: Библиотека Матвея Черного, 2000. — 432 с. — ISBN 965-7094-24-0.
16. Справочник о немецко-фашистских лагерях, гетто, других местах принудительного содержания гражданского населения на временно оккупированной территории Беларуси в период Великой Отечественной войны 1941—1945 годов / Государственный комитет по архивам и делопроизводству Республики Беларусь; [Авторы-составители: В. И. Адамушко, О. В. Бирюкова, М. И. Богдан и др.; Научный редактор В. И. Адамушко]. — Минск: Натако, 1998. — 80 с.: табл. — С. 5. — ISBN 985-6075-10-6. Са спасылкай на: Нацыянальны архіў Рэспублікі Беларусь. — Ф. 861. — Воп. 1. — Спр. 1. — Арк. 11; Дзяржаўны архіў Расійскай Федэрацыі. — 7021. — Воп. 81. — Спр. 102. — Л. 10.
17. Памяць: Гіст.-дакум. хроніка горада Баранавічы і Баранавіцкага раёна // Г. К. Кісялёў (галоўны рэдактар), Р. Б. Венцэль, М. К. Дзёмін і інш. (рэдкал.), М. І. Бернат (укладальнік). — Мн.: БЕЛТА, 2000. — 736 с.: іл. — ISBN 985-6302-28-5.
18. "Барановичи". Российская еврейская энциклопедия. Архівавана з арыгінала 4 сакавіка 2016. Праверана 2016-05-25. Архіўная копія (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 4 сакавіка 2016. Праверана 25 мая 2016.Архіўная копія (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 4 сакавіка 2016. Праверана 25 мая 2016.
19. Ruchniewicz, M. Stosunki narodowościowe w latach 1939—1948 na obszarze tzw. Zachodniej Białorusi // Przemiany narodowościowe na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej 1931—1948 / pod red. S. Ciesielskiego. — Toruń: 2003. S. 309.
20. Указ Прэзідыума Вярхоўнага Савета БССР Аб уключэнні вёсак Свяцілавічы і Храсты Новамышскага раёна Брэсцкай вобласці ў гарадскую мяжу горада Баранавічы ад 8 сакавіка 1956 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1956, № 3.
21. Указ Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР Аб уключэнні ў гарадскую мяжу горада Баранавічы вёскі Жлобін Каўпеніцкага сельсавета Баранавіцкага раёна ад 14 сакавіка 1962 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1962, № 9 (968).
22. Указ Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР № 150 ад 27 лютага 1978 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1978, № 7 (1561).
23. Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2016 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2015 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу (руск.). Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (30 сакавіка 2016). Праверана 3 красавіка 2017.
24. Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2017 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2016 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу (руск.). Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (29 сакавіка 2017). Праверана 3 красавіка 2017.
25. Афіцыйная старонка «Асацыяцыі выдаўцоў рэгіянальнай прэсы „Аб'яднаныя Масмедыі“» (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 13 сакавіка 2016. Праверана 28 снежня 2013.
26. Памёр патрыёт адраджэньня з Баранавічаў Валер Шыла https://www.svaboda.org/a/28994483.html

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Баранавічы

• Геаграфічныя звесткі па тэме Баранавічы на OpenStreetMap
• INTEX-PRESS Online — Навіны Баранавіцкага рэгіёна Архівавана 6 чэрвеня 2017.
• Баранавічы ва ўспамінах Архівавана 2 лютага 2009.
• Гарадскі транспарт у Баранавічах
• Фота горада Баранавічы(недаступная спасылка)
• Баранавіцкі гарадскі выканаўчы камітэт