Ваенна-марскі флот Расійскай імперыі

Ваенна-Марскі Флот Расійскай імперыі
Ваенна-Марскі Флот Расійскай імперыі
Гады існавання	1696-1917 год
Краіна	Расійская імперыя
Уваходзіць у	Узброеныя сілы Расійскай імперыі
Тып	Ваенна-марскія сілы
Удзел у	Руска-турэцкія войны; Руска-шведскія войны; Руска-японская вайна; Першая сусветная вайна;

Рускі Імператарскі Флот ^[1] — флот Расійскай імперыі. Афіцыйнай датай нараджэння лічыцца 1696 год, год зараджэння рэгулярнага Расійскага флоту.^[2] Флот называўся так да кастрычніцкай рэвалюцыі 1917 года (перавароту).

Першыя Раманавы

Першае трохмачтавае судна, пабудаванае ў Расіі, было спушчана на ваду ў 1636 годзе ў падчас праўлення цара Міхаіла Фёдаравіча. Карабель быў пабудаваны па еўрапейскаму стандарту ў Балахне караблебудавальнікамі з Гольштэйна, Данія, і быў названы Фрэдэрык. На жаль, падчас моцнага шторму, «Фрэдэрык» патануў у Каспійскім моры ў сваё першае плаванне.

Падчас руска-шведскай вайны 1656—1658 гадоў, рускія сілы захапілі шведскія крэпасці Даўгаўгрыва і Какенхаузен (перайменаваны ў Царэвіч-Дзмітрыеў) на Заходняй Дзвіне. Баярын Афанасій Лаўрэнцьевіч Ордзін-Нашчокін заснаваў суднабудаўнічыя верфі ў Царэвіч-Дзмітрыеве і пачаў будаўніцтва караблёў для плавання на Балтыйскім моры. Пасля сканчэння вайны Расія і Швецыя заключылі Кардыскі мірны дагавор у 1661 годзе, па выніках якога Расія вярнула Швецыі ўсё заваяваныя тэрыторыі і была вымушаная знішчыць усе караблі, закладзеныя ў Царэвіч-Дзмітрыеве.

Ордзін-Нашчокін не страціў сваіх надзей і павярнуўся да ракіВолгі і Каспійскага мора. Атрымаўшы царскі дазвол, баярын запрасіў дацкіх караблебудавальнікаў у вёску Дзядзінава, якая знаходзіцца на рацэ Ака. Будаўніцтва караблёў пачалося зімой 1667 года. На працягу двух гадоў яны скончылі будаўніцтва чатырох караблёў: фрэгата Арол, і трох меншых судоў. Арол скончыў сваё плаванне таксама дрэнна як і Фрэдэрык- ён быў захоплены ў Астрахані ўзбунтаваўшыміся казакамі Сцяпана Разіна. Казакі абрабавалі і затым спалілі гэта судна.

У XVII стагоддзі рускія купцы і казакі пераплылі праз Белае мора на кочах, дасягнулі вусцяў рэк Лена, Калыма, і Індыгірка, і заснавалі паселішча ў рэгіёне верхняга Амура. Самым вядомым з гэтых першаадкрывальнікаў з’яўляецца Сямён Іванавіч Надзейна — у 1648 годзе ён праплыў па Паўночным Ледавітым акіяне ўсю даўжыню сучаснай Расіі, абмінуў Чукоцкі паўвостраў, перасёк Берынгава мора і выйшаў у Ціхі акіян.

Флот Пятра Вялікага

Падчас другога Азоўскага паходу 1696 года супраць Турцыі, першы раз рускія вылучылі 4 лінейных карабля, 4 брандэры, 23 галеры, і 1300 Стругі, пабудаваных на рацэ Варонеж. Пасля заваявання крэпасці Азоў, Баярская дума абмеркавала рапарт Пятра аб гэтым паходзе і вырашыла пачаць будаўніцтва Ваенна-Марскога Флоту 20 кастрычніка 1696 года. Гэтая дата лічыцца афіцыйным днём нараджэння рэгулярнага Ваенна-Марскога Флоту Расіі, караблі якога былі пабудаваныя на верфі Варонежскага адміралцейства.

Балтыйскі флот Расійскай імперыі быў пабудаваны падчас Вялікай Паўночнай вайны 1700—1721 гадоў. Будаўніцтва галернага флоту было пачата ў 1702—1704 гадах на некалькіх верфях знаходзяцца на эстуарыях рэк Сясь, Луга і Алонка. Для абароны заваяваных узбярэжжаў і для атак на варожыя марскія шляхі зносін у Балтыйскім моры быў створаны Парусны флот з караблёў, пабудаваных у Расіі і набытых у іншых краінах. У 1703—1723 гадах галоўная база балтыйскага флоту знаходзілася ў Санкт-Пецярбургу, і пасля гэтага ў горадзе Кранштат. Новыя базы былі створаны ў Выбарзе, Гелсінгфорсе, Рэвелі і Аба. Спачатку Уладзімірскі загад кіраваў суднабудаўнічыя справамі, пазней гэтая функцыя была перададзена Адміралцейскаму прыказу.

У 1745 годзе Ваенна-Марскі Флот меў 130 ветразёвых караблёў, уключаючы 36 лінейных караблёў, 9 фрэгатаў, 3 шнявы, 5 бандэр і 77 дапаможных судоў. Вяслярны флот складаўся з 396 караблёў, уключаючы ў сябе 253 галеры і скампавеі і 143 брыганціны. Караблі былі пабудаваныя на 24 верфях, уключаючы верфі ў Варонежы, Казані, Перэяслаўлі, Архангельску, Аланцы, Пецярбургу і Астрахані.

Ваенна-марскія афіцэры паходзілі з дваран — матросы былі рэкрутамі з простых людзей. Тэрмін службы ва флоце быў пажыццёвым. Маладыя афіцэры навучаліся ў школе матэматычных і навігацыйных навук, заснаванай у 1701 годзе і часта дасылаліся для навучання і практыкі за мяжу. Замежнікі часта наймаліся для ваенна-марской службы, напрыклад шатландзец Томас Гордан — камандзір Кранштацкага порта. У 1718 годзе была ўтворана Адміралцейств-калегія- вышэйшы орган кіравання Ваенна-Марскога Флоту ў Расіі.

Прынцыпы арганізацыі ваенна-марскога флоту, метады адукацыі і практыкі для падрыхтоўкі будучых кадраў, а таксама і метады правядзення ваенных дзеянняў былі напісаны ў марскім статуце 1720 года — дакуменце, заснаваным на вопыце замежных краін. Пётр Першы, Фёдар Апраксін, Аляксей Сінявін, Навум Сінявін, Міхаіл Галіцын і іншыя, лічацца заснавальнікамі мастацтва марскога бою ў Расіі. Прынцыпы ваенна-марскога справы былі далей развітыя Рыгорам Спірыдавым, Фёдарам Ушаковым, і Дзмітрыем Сянявіным.

Ваенна-Марскі Флот Расійскай імперыі ў другой палове XVIII стагоддзя

У другой палове XVIII стагоддзя Ваенна-Марскі Флот Расійскай імперыі быў узмоцнены з-за больш актыўнай знешняй палітыкі Расіі і руска-турэцкіх войнаў за панаванне на Чорным моры. Першы раз у сваёй гісторыі Расія паслала ваенна-марскія эскадры з Балтыйскага мора ў аддалены тэатр баявых дзеянняў (гл. Архіпелагскія экспедыцыі рускага флоту, Першая Архіпелагская экспедыцыя). Падчас Чэсменскай бітвы 1770 года, эскадра адмірала Спірыдава разграміла турэцкую флатылію і дамаглася панавання ў Эгейскам моры. У 1771 годзе рускае войска заваявала ўзбярэжжа Керчанскага праліва і захапіла крэпасці Керч і Ені-Кале.

Пасля таго як рускія войскі падышлі да Дунаю, для абароны Дунайскага эстуарыя была сфарміравана Дунайская ваенная флатылія. У 1773 годзе, караблі Азоўскай флатыліі (зноў сфарміраванай у 1771 годзе) выйшлі ў Чорнае мора. Руска-турэцкая вайна 1768—1774 годоў скончылася перамогай Расійскай імперыі, у яе выніку да Расіі адышло ўсё ўзбярэжжа Азоўскага мора і частка берагавой лініі Чорнага мора паміж рэкамі Паўднёвы Буг і Днестр. Крым быў абвешчаны незалежнай дзяржавай пад расійскім пратэктаратам і ў 1783 годзе цалкам стаў часткай Расіі. У 1778 годзе быў заснаваны порт Херсон, у якім першы карабель Чарнаморскага флоту быў спушчаны на ваду ў 1783 годзе. Праз год там была ўжо поўная эскадра.

Пачатак XIX стагоддзя

У канцы XVIII — пачатку XIX стагоддзяў, Ваенна-Марскі Флот Расіі стаў трэцім па велічыні ў свеце пасля Вялікабрытаніі і Францыі. Чарнаморскі флот меў у сваім складзе 5 лінейных караблёў і 19 фрэгатаў (1787), Балтыйскі флот меў 23 лінейных карабля і 130 фрэгаты (1788). У пачатку XIX стагоддзя Ваенна-Марскі Флот Расійскай імперыі складаўся з Чарнаморскага і Балтыйскага флатоў, каспійскай флатыліі, Беламорскай флатыліі і Ахоцкай флатыліі. У 1802 годзе было створана Міністэрства марскіх сіл (перайменавана ў марское міністэрства ў 1815 годзе).

У 1826 годзе быў пабудаваны першы ваенны параход Іжора(73.6 кв або 100 к. с.) ўзброены 8 гарматамі. У 1836 годзе быў пабудаваны першы параходафрэгат Богатырь(водазмяшчэннем — 1340 тон, магутнасць — 117 кв (240 к. с.), ўзбраенне — 28 гармат). Між 1803 і 1855 гадамі рускія мораплавацелі здзейснілі больш за 40 кругасветных і далёкіх падарожжаў, якія адыгралі значную ролю ў асваенні Далёкага Усходу, розных акіянаў і ціхаакіянскага аперацыйнага рэгіёна.

Крымская вайна і яе наступствы

А. Багалюбаў. Сінопская бітва. Карціна 1860 года

Павольнае эканамічнае і прамысловае развіццё Расіі ў першай палове XIX стагоддзя сталі прычынай яе адставання ад Еўропы ў галіне параходабудавання. Да пачатку Крымскай вайны ў 1853 годзе Расія мела Чарнаморскі і Балтыйскі флаты, Архангельскую, Каспійскую і Камчацкую флатыліі — агульнай колькасцю ў 40 лінейных караблёў, 15 фрэгатаў, 24 карветы і брыгі, 16 параходафрэгатаў і г. д.

Агульная колькасць асабістага складу флоту складала 91000 чалавек. Прыгоннае права мела вельмі неспрыяльны ўплыў на развіццё Ваенна-Марскога Флоту — асабліва на Балтыйскім флоце, які быў вядомы за асабліва жорсткую муштру.

Дзякуючы адміралам Міхаілу Лазараву, Паўлу Нахімаву, Уладзіміру Карнілаву і Уладзіміру Істоміну матросы Чарнаморскага флоту былі добра навучаны мастацтву ваенна-марской справы і марскім традыцыям, якія падтрымліваліся з часоў адмірала Ушакова.

Сінопская бітва 1853 года прадэманстравала адвагу і гераізм чарнаморцаў і тактычнае мастацтва Нахімава. Падчас аблогі Севастопаля ў 1854—1855 гадах рускія маракі паказалі прыклад, як можна выкарыстаць усе магчымыя сродкі для абароны іх горада на моры і сушы. Па выніках парыжскага мірнага дагавора 1856 года Расія страціла права мець ваенна-марскі флот на Чорным моры. У 1860-х гадах састарэлы Парусны флот Расійскай імперыі страціў сваё значэнне і ў выніку быў заменены на паравы.

Пасля заканчэння Крымскай вайны, Расія занялася будаўніцтвам паравых браняносцаў, манітораў і плавучых батарэй. Гэтыя судна аснашчаліся цяжкай артылерыяй і тоўстай бранёй, аднак былі ненадзейнымі ў адкрытым моры, павольнымі і не маглі плаваць на далёкія адлегласці. У 1861 годзе быў спушчаны на ваду першы баявы карабель са стальной бранёй — кананерская лодка Вопыт. У 1869 быў закладзены першы браняносец, прызначаны для плавання ў адкрытым моры — Пётр Вялікі.

Канец XIX стагоддзя

Ваенна-Марскі Флот Расійскай імперыі працягваў пашырацца ў канцы XIX стагоддзя, асабліва пасля прыходу да ўлады цара Мікалая II, які адчуваў уплыў амерыканскага ваенна-марскога тэарэтыка Альфрэда Мехэна. Нягледзячы на тое, што руская прамысловасць развівалася вялікімі тэмпамі, яна не магла падтрымліваць пастаянна павялічваючуюся патрэбнасць флоту, і некаторыя караблі былі замоўленыя ў Францыі, Германіі, ЗША і Даніі. Французскія суднабудаўнічыя інжынеры аказалі найбольшы ўплыў на канструкцыі расійскіх караблёў.

Падчас амерыканскай грамадзянскай вайны Расія накіравала ў атлантычныя і ціхаакіянскіх парты паўночных штатаў 2 крэйсерскія эскадры. Гэтая экспедыцыя стала паказальным прыкладам таго, як параўнальна малымі сіламі можна дамагацца буйных палітычных поспехаў. Вынікам прысутнасці ўсяго адзінаццаці невялікіх ваенных караблёў у раёнах ажыўленага гандлёвага суднаходства аказалася тое, што буйныя еўрапейскія дзяржавы (Англія, Францыя і Аўстрыя) адмовіліся ад канфрантацыі з Расіяй, пераможанай імі ж ўсяго 7 гадоў таму.

Усведамляючы сваё адставанне, марское Міністэрства зрабіла закупкі за мяжой асноўным спосабам яго пераадолення. Існавала і практыка закупкі галаўнога карабля за мяжой, затым пабудовы серыі па ім на сваіх верфях, часам на шкоду развіццю ўласнага суднабудаўніцтва.

Руска-японская вайна

У ноч 8 лютага 1904 года японскі флот пад камандай адмірала Хэйціра Тага пачаў ваенныя дзеянні супраць Расійскай імперыі. У выніку нечаканай атакі на Порт-Артур 2 расійскіх лінкоры былі сур'ёзна пашкоджаны тарпедамі. Гэтая атака развілася ў поўнамаштабную бітву наступнай раніцай. Некалькі спробаў японскага флоту атакаваць расійскія караблі праваліліся з-за агню берагавой артылерыі і нежадання расійскага флоту пакінуць гавань для бітвы ў адкрытым моры, асабліва пасля гібелі адмірала Сцяпана Макарава 13 красавіка 1904 г.

Пасля няўдалых атак на Порт-Артур, японцы паспрабавалі закрыць да яго доступ — у ноч на 13—14 лютага яны затапілі некалькі караблёў, гружаных цэментам ля ўваходу ў гавань. Як аказалася гэтыя караблі патанулі занадта глыбока, каб паўплываць на суднаходства. Спроба блакады з дапамогай баявых караблёў 3—4 мая таксама правалілася.

У сакавіку віцэ-адмірал Макараў узяў пад сваю каманду першую ціхаакіянскую эскадру з мэтай зняцця японскай блакады на Порт-Артур. Да таго часу абодва бакі пачалі шырока выкарыстоўваць тактыку мініравання марскіх шляхоў паведамлення каля партоў. Першы раз у гісторыі міны карысталіся атакуючы бокам — да гэтага міны выкарыстоўваліся толькі ў абарончых мэтах для закрыцця доступу ў гавань варожым караблям.

Японская тактыка прымянення мін была даволі эфектыўнай і істотна абмежавала манеўранасць рускіх караблёў. 12 красавіка 1904 года два расійскіх браняносцы — флагман Петрапаўлаўск і Перамога — падарваліся на мінах на выхадзе з гавані. На працягу гадзіны Петрапаўлаўск патануў,Перамога была адбуксавана ў Порт-Артур для рамонту. Макараў прыняў смерць на Петрапаўлаўску, зрабіўшы выбар загінуць са сваім караблём.

Неўзабаве рускія перанялі японскую тактыку мініравання і сталі выкарыстоўваць яе ў атакуючых мэтах. 15 мая 1904 года два японскіх браняносцы Ясіма і Хацусэ трапілі ў свежае міннае поле і падарваліся на двух мінах кожны. Ясіма патануў на працягу ўсяго некалькіх хвілін з 450 матросамі на борце, Хацусэ пайшоў на дно на працягу некалькіх гадзін падчас буксіроўкі ў порт.

Расійскі флот зрабіў спробу прарваць блакаду і перамясціцца ва Уладзівасток, аднак быў перахоплены і разгромлены ў Жоўтым мора. Рэшткі расійскага флоту ў Порт-Артуры былі патроху потоплены нападаючай артылерыяй. Спробы прарваць блакаду з сушы таксама не ўдаліся і пасля бітвы пры Ляаяне ў канцы жніўня, рускія сілы адступілі да Мукдэну (Шэньян). Порт-Артур паў 2 студзеня 1905 года пасля некалькіх кровапралітных штурмаў.

Расійскае камандаванне паслала Балтыйскі флот пад камандай адмірала Зіновія Раждзественскага ў дапамогу асаджаным у Порт-Артуры вакол мыса Добрай Надзеі ў Азію. 21 кастрычніка 1904 года яны ледзь не справакавалі вайну з Вялікабрытаніяй (саюзнік Японіі, але нейтральнае дзяржава падчас гэтай вайны) падчас Гульскага інцыдэнту, калі расійскі флот абстраляў брытанскія рыбалоўчага лодкі, прыняўшы іх за мінаносцы.

Працягласць плавання Балтыйскага флоту дала адміралу Тага дастатковы час, каб падрыхтавацца да сустрэчы, да таго як флот меў бы магчымасць дайсці да Уладзівастока. Балтыйскі флот быў сустрэты японскімі сіламі ў Карэйскім праліве каля вострава Цусіма. У выніку Цусімскай бітвы 27—28 мая 1905 года, больш сучасны японскі флот, саступаўшы ў колькасці, але праўзыходзіўшы расійскі флот у хуткасці і далёкасці артылерыі, бязлітасна абстраляў рускія караблі. Флот Расійскай імперыі быў цалкам разгромлены — практычна ўсе баявыя караблі загінулі або былі затопленыя экіпажам, астатнія капітулявалі, і толькі адзінкі сышлі або ў нейтральныя парты або ва Уладзівасток.

Адраджэнне флоту

Пасля фіяска ў руска-японскай вайне флот Расійскай імперыі зваліўся з трэцяга месца ў свеце на шостае месца. З 29 чэрвеня 1905 па студзень 1907 марскім міністрам быў Аляксей Аляксеевіч Бірылёў, які праводзіў рэфармаванне флоту. 7 сакавіка 1906 сапраўдная (тэрміновая) служба ніжніх чыноў у флоце скарочаная да 5 гадоў. 19 сакавіка 1906 года ўказам імператара Мікалая II у складзе Ваенна-марскога флоту Расійскай імперыі быў створаны новы род войскаў — падводныя лодкі, у строй увайшлі 10 субмарын^[3]. З тых часоў 19 сакавіка адзначаецца ў Расіі як прафесійнае свята — Дзень падводніка.

У чэрвені 1906 года быў арганізаваны Марскі генеральны штаб, у задачы якога ўваходзіць стратэгічнае планаванне і мабілізацыя флоту, а шырокамаштабная праграма па пашырэнню флоту была прадстаўлена на абмеркаванне Дзяржаўнай думе ў 1907 і 1908 гадах, аднак была адвергнутая. Баснійскі крызіс у 1909 годзе зноў падняў пытанне аб пашырэнні флоту і новыя лінкоры, крэйсеры, і мінаносцы былі замоўленыя для Балтыйскага флоту. Пагаршэнне адносін з Асманскай імперыяй таксама справакавала пашырэнне Чарнаморскага флоту новымі лінкор тыпу Імператрыца Марыя. Расійская імперыя выдаткавала 519 мільёнаў долараў на ваенна-марскія патрэбы з 1906 па 1913 годы — гэта пяты па памеры бюджэт пасля Вялікабрытаніі, Германіі, ЗША, і Францыі.

Пераўзбраенне таксама ўключала вялікі ўдзел замежных партнёраў — крэйсер Рурык і абсталяванне іншых караблёў было замоўлена на замежных заводах. Пасля пачатку Першай сусветнай вайны караблі і абсталяванне пад будаўніцтвам у Германіі былі канфіскаваныя. Абсталяванне з Англіі часткова было перададзена саюзнікамі і часткова дастаўлена ў Расію.

У іншым выпадку, набыццё падводных лодак «АГ» канструкцыі фірмы «Голанд» (ЗША) замест будаўніцтва айчынных узораў, дазволіла стварыць новы род сіл, але адбілася адмоўна на яго мадэрнізацыі. У эпоху імклівага развіцця падводнай тэхнікі Расія была вымушаная ўтрымліваць маральна састарэлыя лодкі, не маючы ні базы для іх забеспячэння (усё неабходнае забяспечвалася імпартам), ні грошай на замену. Калі іх зборка па кантракце была наладжана ў Расіі, вядучыя марскія краіны ўжо змянілі адно-два пакаленні лодак. У выніку лодкі, сучасныя па мерках 1911 (год з’яўлення класа) працягвалі служыць да сярэдзіны XX ст.

Першая сусветная вайна

Балтыйскае мора

На Балтыйскім моры галоўнымі супернікамі былі Расія і Германія, даволі вялікая колькасць брытанскіх падводных лодак праплывалі праз праліў Катэгат для падтрымкі расійскага флоту. Нямецкі флот быў большы і навейшы за Расійскі, а таксама меў магчымасць лёгка перакінуць караблі флоту Адкрытага Мора з Паўночнага мора ў Балтыйскае праз Кільскі канал у выпадку неабходнасці, таму расійскі флот займаў у асноўным абаронную пазіцыю. Наступальныя аперацыі былі абмежаваныя ў перахопу канвойных перавозак паміж Швецыяй і Германіяй рускімі і брытанскімі падлодкамі, і таксама выкарыстаннем мінных палёў у атакуючых мэтах.

Шырокае выкарыстанне марскіх мін у наступальных і абарончых мэтах абодзвюма бакамі абмежавала большую частку манеўравых дзеянняў флоту на Усходнім фронце. Нямецкая атака на Рыжскі заліў у жніўні 1915 года была непаспяховай, аднак паўторная спроба ў кастрычніку 1917 года скончылася акупацыяй астравоў у заліве (Аперацыя «Альбіён») і пашкоджаннем рускіх караблёў, якія спрабавалі пакінуць Рыгу, якая была захопленая немцамі.

Да сакавіка 1918 года рэвалюцыя ў Расіі і Брэсцкі мір дазволілі Германіі атрымаць поўны кантроль над Балтыйскім морам, нямецкі флот пачаў перавозку войскаў для падтрымкі новаспечаных незалежнай Фінляндыі і акупацыі Польшчы, Украіны і заходняй часткі Расіі. Рэшткі Балтыйскага флоту былі эвакуіраваныя з Хельсінкі і Таліна ў Кранштат падчас лядовага паходу Балтыйскага флоту ў сакавіку 1918 года.

Чорнае мора

На Чорным моры асноўным супернікам Расіі была Асманская імперыя. Асноўнай базай Чарнаморскага флоту быў Севастопаль і яго камандзірамі былі адмірал Эбергард і з 1916 года адмірал Калчак.

Вайна на Чорным моры пачалася пасля таго як флот Асманскай імперыі абстраляў некалькі рускіх гарадоў у кастрычніку 1914 года. Самымі сучаснымі караблямі ў распараджэнні турэцкага флоту былі два нямецкіх крэйсеры: «Гэбен» і «Брэслау», абодва пад камандай адмірала Вільгельма Сушона. «Гэбен» быў пашкоджаны ў некалькіх баях і звычайнай яго тактыкай было адступленне ў Басфор пры з'яўленні праўзыходных сіл Расійскага флоту. Да канца 1915 года Чарнаморскі флот забяспечыў сабе практычна поўны кантроль над Чорным морам.

Чарнаморскі флот выкарыстоўваўся таксама для падтрымкі Каўказскай арміі генерала Юдзеніча. Летам 1916 года турэцкая армія пад камандай Вяхіп-Пашы зрабіла спробу адбіць горад Трабзон ад рускіх. Туркі пачалі прасоўванне па ўзбярэжжы ў ліпені, аднак Расійскі флот сваімі дзеяннямі здолеў істотна затармазіць іх прасоўванне з дапамогай артабстрэлу калон пяхоты і іх абозаў. Руская армія перайшла ў контрнаступленне і разбіла турэцкія сухапутныя сілы.

Пасля таго як адмірал Калчак прыняў камандаванне ў жніўні 1916 пачалося планавае мінаванне выхаду з Басфора і падыходаў да некаторых партоў. Гэта спрыяла ўсталяванню кантролю над Чорным морем. Пасле чаго ён пачаў падрыхтоўку да Басфорскай дэсантнай аперацыі.

Самай вялікай стратай Чарнаморскага флоту была гібель лінкора «Імператрыца Марыя», які выбухнуў на якары ў порце ў 1916 годзе, прабыўшы ў страі ўсяго толькі адзін год пасля спуску на ваду. Прычыны выбуху так і не былі высветленыя, на думку некаторых гісторыкаў, гэта мог быць дыверсійнай акт, па іншых — няшчасны выпадак.

Рэвалюцыя і грамадзянская вайна

Рэвалюцыйныя матросы з лінкора «Петрапаўлаўск», Хельсінкі, 1917 г.

Рэвалюцыя і наступная грамадзянская вайна ў Расіі сталі катастрофай для флоту Расійскай імперыі. Чарнаморскі флот вясной 1918 года быў часткова захоплены немцамі ў Севастопалі, часткова выведзены ў Новарасійск, дзе затоплены па загадзе Леніна. Некаторыя захопленыя караблі былі перададзеныя немцамі Украінскай дзяржаве. У снежні караблі, якія знаходзіліся ў Севастопалі, былі захопленыя Антантай, пасля чаго некаторая іх частка была перададзена УСПР, пазней гэты флот прыняў актыўны ўдзел у вайне супраць бальшавікоў. Пасля паразы белых армій рэшткі Чарнаморскага флоту перайшоў у Бізерту, Туніс, дзе былі інтэрнаваныя. Балтыйскі флот у Петраградзе заставаўся практычна не крануты, аднак і ён быў атакаваны флотам Вялікабрытаніі ў 1919 годзе. Войскі саюзных інтэрвентаў акупавалі ўзбярэжжа Ціхага акіяна, Чорнага мора, і Арктыкі. Рускія матросы ваявалі на трох баках гэтага канфлікту — на ўкраінскай, бальшавіцкай і белай. У 1921 годзе матросы Балтыйскага флоту ўзнялі паўстанне супраць Савецкага ўрада ў Кранштат.

Пакінутыя ў руках Савецкай улады нешматлікія караблі сфарміравалі ядро Ваенна-Марскога Флоту СССР.

Гл. таксама

Зноскі

[1] Аренс Е. И. Русский флот. Исторический очерк СПб.: 1904.

[2] Гісторыя флоту ад Пятра I да рэвалюцыі Архівавана 7 жніўня 2010.

[3] Маладым падводнікам умець плаваць не абавязкова, rian.ru, 20.03.2008

[1]

[2]

[3]