Віктар Эмануіл III

Віктар Эмануіл III
Vittorio Emanuele III
Сцяг3-і кароль Італіі
29 ліпеня 1900 — 9 мая 1946
Рэгент Умберта Нікола Тамаза Джаваніі Марыя, прынц П'емонта (1944 — 1946)
Папярэднік Умберта I
Пераемнік Умберта II
Спадчыннік Умберта Нікола Тамаза Джаваніі Марыя, прынц П'емонта
Адрачэнне 9 мая 1946
Сцяг84-ы імператар Эфіопіі Сцяг
9 мая 1936 — 5 мая 1941
Папярэднік Хайле Селасіе I
Пераемнік Хайле Селасіе I
Сцяг2-і кароль Албаніі
16 красавіка 1939 — 8 верасня 1943
Папярэднік Ахмет Загу
Пераемнік тытул скасаваны
Нараджэнне 11 лістапада 1869(1869-11-11)[1][2][…]
Смерць 28 снежня 1947(1947-12-28)[1][2][…] (78 гадоў)
Месца пахавання
Род Савойскі дом
Бацька Умберта I
Маці Маргерыта-дзі-Савоя[d]
Жонка Алена Чарнагорская[d][4]
Дзеці Іаланда Савойская[d][5], Мафальда Савойская[d], Умберта II, Джаванна Савойская[d] і Марыя Франчэска Савойская[d]
Веравызнанне нерэлігійнасць[d][6][7]
Член у
Адукацыя
Аўтограф Выява аўтографа
Манаграма Манаграма
Ваенная служба
Род войскаў Ваенна-паветраныя сілы Італіі[d]
Званне Першы маршал Імперыі
Бітвы
Узнагароды
Вышэйшы ордэн Святога Дабравешчання
Кавалер Вялікага крыжа Савойскага ваеннага ордэна (1815—1947)
Кавалер Вялікага крыжа Савойскага ваеннага ордэна (1815—1947)
 Кавалер Вялікага крыжа ордэна Святых Маўрыкія і Лазара
Кавалер Вялікага крыжа ордэна Кароны Італіі Кавалер Савойскага грамадзянскага ордэна
Ордэн Белага арла
Ордэн Белага арла
Ордэн Падвязкі
Ордэн Падвязкі
 Кавалер Вялікага Крыжа ордэна «За вайсковую доблесць»
Ордэн «Святыя Роўнаапостальныя Кірыла і Мяфодзій»
Ордэн «Святыя Роўнаапостальныя Кірыла і Мяфодзій»
Ордэн Чорнага арла
Ордэн Чорнага арла
Кавалер Вялікага крыжа ордэна Вежы і Мяча
Кавалер Вялікага крыжа ордэна Вежы і Мяча
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Віктар Эмануіл III (італ.: Vittorio Emanuele III; 11 лістапада 1869, Неапаль — 28 снежня 1947, Александрыя, Егіпет) — трэці кароль адзінай Італіі новага часу з 29 ліпеня 1900, імператар Эфіопіі з 9 мая 1936 па 5 мая 1941 (фармальна захоўваў тытул да 8 верасня 1943), кароль Албаніі з 16 красавіка 1939 па 8 верасня 1943. Першы маршал Імперыі (30 сакавіка 1938). З Савойскай дынастыі, сын і пераемнік караля Умберта I.

Біяграфія

[правіць | правіць зыходнік]

Да ўзыходжання на трон

[правіць | правіць зыходнік]

Віктар быў чалавекам даволі замкнутым і маўклівым. Бацькі абдзялялі яго ўвагай, аднак паспрабавалі даць яму добрую адукацыю — ён добра ведаў геаграфію і гісторыю, свабодна валодаў англійскай мовай (яго няня была англічанкай) і нядрэнна іграў на фартэпіяна. Як і яго бацька і дзед, ён захапляўся паляваннем, але больш рыбнай лоўляй, а таксама нумізматыкай — пасля яго смерці засталася адна з найбагацейшых у свеце калекцый манет, якая, паводле некаторых даных, дагэтуль падтрымлівае матэрыяльны стан Савойскага дому.

Кіраванне

[правіць | правіць зыходнік]
Сярэбраная манета Італіі 5 лір з партрэтам Віктара Эмануіла III, 1927 год

У першыя гады свайго кіравання Віктар праявіў сябе як асцярожны і разважлівы палітык. Ён аслабіў праследаванне радыкалаў, з вялікай увагай адносіўся да ініцыятыў прэм’ер-міністра Джаліці па ўдасканаленні падатковай і судовай сістэмы.

У знешняй палітыцы ён праяўляў тую ж умеранасць, хоць у 1911-м саступіў пад ціскам нацыяналістаў і даў ход вайне з Турцыяй. Нягледзячы на традыцыйны саюз Савойскай дынастыі з Германіяй і Аўстрыяй, у Першай сусветнай вайне падтрымаў Антанту, уступіўшы ў вайну ў 1915.

З 1922 года значэнне Віктара Эмануіла было чыста намінальным, з прычыны таго, што рэальная ўлада не без яго дапамогі перайшла да фашыстаў на чале з Беніта Мусаліні. Прапаганда часоў фашызму адкрыта вынесла манарха наогул за ўсялякія рамкі, яго фатаграфіі замяняліся на партрэты дучэ, кадры з яго ўдзелам выразаліся з фільмаў і да т.п. Кароль ніколі не пярэчыў супраць рашэнняў фашысцкага ўрада, не рабіў нічога, каб абараніць асабіста верных яму прыдворных і афіцэраў, якія падвяргаліся рэпрэсіям (у тым ліку па расавай прыкмеце пасля 1938). Гэта зневажэнне караля рэзка адмоўна адбілася на прэстыжы дынастыі, хоць паводле сведчанняў у мемуарах графа Чыяна Мусаліні раздражняла, што кароль ставіўся з пагардай да фашызму. У 1936 годзе, пасля захопу Эфіопіі (Другая італа-эфіопская вайна), быў абвешчаны імператарам Эфіопіі; у 1939 годзе — каралём Албаніі (поўнага міжнароднага прызнання гэтыя тытулы не атрымалі). Паколькі паралельна з гэтым адбывалася скарачэнне спажывання прадукцыі насельніцтвам, уводзіліся эмбарга, стаў праяўляцца крызіс, у Італіі мела папулярнасць іранічная песенька прыкладна наступнага зместу:

Калі наш Віктар быў простым каралём, тая кава на кожнай была кухні;
Калі ж ён стаў Эфіопіі царом, тая кава раптам стала дэфіцытам;
Калі ён узышоў на Албанскі прастол, ад кавы не засталося і духу;
Калі мы атрымаем яшчэ адну такую перамогу, не будзе тады і цыкорыя.

У 1938 годзе каралю і Мусаліні былі прысвоены званні Першых маршалаў Імперыі, што выклікала абурэнне сярод манархістаў, паколькі прыватная асоба паставіла сябе на адзін узровень з каралём.

У 1943 годзе, незадоўга да высадкі войскаў саюзнікаў у кантынентальнай Італіі, кароль падтрымаў рашэнне Вялікага фашысцкага савета зрынуць і арыштаваць дучэ 25 ліпеня 1943 года. Кароль адмовіўся ад эфіопскага і албанскага тытулаў і з гэтага часу падтрымліваў саюзнікаў. Пасля абвяшчэння заключэння міру 8 верасня, перад уводам у краіну нямецкіх войскаў і акупацыі імі Рыма бег у Егіпет; пасля вызвалення Мусаліні быў адноўлены фашысцкі рэжым, абвешчаны «рэспубліканскім» (Рэспубліка Сала).

Апошнія гады

[правіць | правіць зыходнік]

9 мая 1946 года 77-гадовы Віктар Эмануіл III пасля амаль паўвекавога валадарання адрокся ад прастола на карысць сына, які ўжо фактычна кіраваў Італіяй, «майскага караля» Умберта II, які насіў карону толькі месяц і быў зрынуты па выніках рэферэндума. У наступным годзе Віктар Эмануіл III памёр у Александрыі, куды да яго з Балгарыі пераехалі дачка, царыца Ёвана, і ўнук Сімяон II.

Сям’я

[правіць | правіць зыходнік]
Паштовая марка Італіі, прысвечаная Віктару Эмануілу III, 1916, 20 чэнтэзіма (Mi #125; Yt #103)

У 1896 годзе ажаніўся з Аленай Чарнагорскай (1873—1952), дачкой караля Чарнагорыі Ніколы Петравіча. У гэтым шлюбе меў пецярых дзяцей:

Зноскі

  1. ↑ а б Victor Emmanuel III // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.
  2. ↑ а б Lundy D. R. Vittorio Emanuele III di Savoia-Carignano, Re d'Italia // The Peerage Праверана 9 кастрычніка 2017.
  3. ↑ а б Archivio Storico Ricordi — 1808. Праверана 3 снежня 2020.
  4. ↑ (unspecified title) Праверана 7 жніўня 2020.
  5. ↑ Lundy D. R. The Peerage
  6. ↑ Il ministro della buona vita: Giovanni Giolitti e i suoi tempi — ISBN 8871665856
  7. ↑ Il re borghese. Costume società nell'Italia di Vittorio Emanuele III — Gruppo Mondadori.
  8. ↑ https://aibl.fr/academiciens-depuis-1663/ Праверана 3 красавіка 2023.

Літаратура

[правіць | правіць зыходнік]