Noal-Pondi

Noal-Pondi
Porched iliz katolik Santez Nolwenn.
Anv gallek (ofisiel)	Noyal-Pontivy
Bro istorel	Bro-Gwened
Melestradurezh
Departamant	Mor-Bihan
Arondisamant	Pondi
Kanton	Pondi
Kod kumun	56151
Kod post	56920
Maer Amzer gefridi	Marc Kerrien 2014-2020
Etrekumuniezh	Pondi Kumuniezh
Bro velestradurel	Bro Pondi
Lec'hienn Web	www.noyal-pontivy.fr
Poblañsouriezh
Poblañs	3 605 ann. (2022)[1]
Stankter	67 ann./km²
Douaroniezh
Daveennoù lec'hiañ	48° 04′ 03″ Norzh 2° 52′ 51″ Kornôg / 48.0675, -2.88083333333
Uhelderioù	kreiz-kêr : 120 m bihanañ 54 m — brasañ 162 m
Gorread	53,45 km²
Noal-Pondi
kemmañ

Noal-Pondivi, anvet Gwennoal ivez^[2] a zo ur gumun eus Breizh e kanton Pondivi e departamant ar Mor-Bihan.

Douaroniezh

Anv

• Erwan Vallerie ː Nuial, 1082; Noal, 1204; Noyal, 1219; Noal, 1219; Noiaal, 1221; Noial, 1235; Noyal, 1249; Noeal, 1251; Noal, 1255; Noeal, Noyal, 1264; Noial, 1270; Noual, 1274; Noeal, 1278; Noial, 1336; Noeal, 1368; Noualguen, Noial, 1373; Noualguenac, 1371; Noyalguen, 1387; Noyeal, 1433; Noyal Pontivi,1453; Noial Pontevey, 1554.
• Gwennole ar Menn : Noyal-Guen, 1373-1387 ; Sainte-Noyale, 1478^[3].

Gerdarzh

"Douar nevez-difraostet", diwar nouio "nevez" ha ialon "frankizenn". ^{(Daveoù a vank)}

Ardamezioù

Istor

XVII^vet kantved

• Bonedoù Ruz: un digoll ag 8 800 lur a voe paeet gant ar barrez d'an Aotrou de la Pierre ha da tud all eus Pondivi goude an distrujoù bet graet e kêr e-pad an emsavadeg^[4].

Dispac'h Gall

• Melestradurezh: krouet e voe ar gumun e 1790; gant al lezenn eus an 23 a viz Eost 1790 e voe lakaet Noal-Pondi da bennlec'h ur c'hanton, hini Noal-Pondi, gant teir c'humun ennañ: Kroeshañveg, Noal-Pondi ha Sant-Goneri; e Bann Pondi e oa. Dilamet e voe kanton Noal-Pondi e 1801 gant lezenn an 8 pluviôse an IX (28 a viz Genver 1801), dezhi an titl loi portant réduction du nombre de justices de paix. Lakaet e voe Noal-Pondi e kanton Pondi bet miret ha brasaet gant ar memes lezenn. Lakaet e oa bet Noal-Pondi en Arondisamant Pondi bet krouet e 1800^[5],[6].

XIX^vet kantved

• Krouet e voe kumunioù Gweltaz, Kerforn, Sant-Jelan ha Sant-Turiav d'ar 5 a viz Eost 1839 diwar lodennoù eus kumun Noal-Pondi^[7].

XX^vet kantved

Brezel-bed kentañ

• 138 gwaz eus ar gumun a gollas o buhez abalamour d'ar brezel, d.l.e. 4,92 % eus he foblañs e 1911^[8].

Eil Brezel-bed

Anv unan eus an daou zen eus Noal bet fuzuilhet: skrivet eo ouzh monumant Porzh-Loeiz

• Daou zen eus ar Rezistañs a voe serret e miz Mae 1944 gant an Alamaned; fuzuilhet e voent e gwikadell Porzh-Loeiz goude bout bet boureviet e Logunec'h^[9]; adkavet e voe o c'horfoù d'an 23 a viz Mae 1945^[10].
• Mervel a reas 27 den ag ar gumun abalamour d'ar brezel^[8].
• D'ar 16 a viz Even 1944 e voe tapet 10 000 Lur en ti-post gant tud eus ar Rezistañs^[11].

Brezelioù didrevadenniñ

• Ur gwaz a varvas e Brezel Indez-Sina hag unan all e Brezel Aljeria^[8].

Monumantoù ha traoù heverk

• Iliz katolik Santez Nolwenn.
• Monumant ar re varv.

Emdroadur ar boblañs abaoe 1962

Niver a annezidi

Brezhoneg

Ya d'ar brezhoneg

• D’an 19 a viz Gwengolo 2005 e oa bet votet ar garta Ya d'ar brezhoneg gant kuzul-kêr ar gumun.

Deskadurezh

Klasoù divyezhek kentañ (skol prevez) zo bet digoret e 2009.

• E distro-skol 2015 e oa 27 skoliad enskrivet er c'hlasoù divyezhek (7,9 % eus skolidi ar gumun evit a sell ouzh ar c'hentañ derez)^[12].

Ar Brezoneg er Skol

• 1934-1936: ar c'huzul-kêr a savas a-du gant ar mennad skignet gant al luskad Ar Brezoneg er Skol (ABES) evit kelennadurezh ar brezhoneg er skol^[13].

Melestradurezh

Tud

Tud bet ganet eno

• Frañsez-Mari Kadig, beleg, dastumer kanaouennoù ha kontadennoù Bro-Gwened, 29 a viz Gwengolo 1864.

Tud bet ganet ha marvet eno

Joseph Cadic, maer ar gumun ha kannad ar Mor-Bihan e Kambr an deputeed (5 a viz Gwengolo 1886-7 a viz Mae 1971)^[14].

Ardamezeg ar familhoù

Alleno Aotrounez Lindreuc En argant e deir joskenn en sabel diframmet en gul

Gevelliñ

Liammoù diavaez

• (br) Noal-Pondi war lec'hienn Geobreizh

Levrlennadur

• Hervé Abalain : Les noms de lieux bretons. Les Universels Gisserot. 2000
• Erwan Vallerie : Diazezoù studi istorel an anvioù-parrez. Corpus. An Here. 1995

Daveoù ha notennoù

1. Roadennoù ofisiel e lec'hienn an EBSSA
2. Le Menn, op. cit, p. 59.
3. Gwennole Le Menn : Grand choix de prénoms bretons, Coop Breizh, 1990, pp. 59-60 (ISBN 978-2-909924-01-4)
4. Yvon Garlan ha Claude Nières , Les Révoltes bretonnes de 1675 - papier timbré et bonnets rouges, Éditions Sociales, Pariz, 1975 (e galleg), pajennoù 159 ha 160
5. Robert Bouvier, Bernard Le Montagner, Alain Revoy ha Dominique Reynaud, Histoire de la Poste dans le Morbihan, Embannadurioù Liv'Editions, Ar Faoued, 2006, pajennoù 82, 243 ha 347
6. Cassini - EHESS - Neulieg - Fichenn ar gumun
7. Robert Bouvier, Bernard Le Montagner, Alain Revoy ha Dominique Reynaud, Histoire de la Poste dans le Morbihan, Embannadurioù Liv'Editions, Ar Faoued, 2006, pajennoù 14, 117, 152, 344 ha 363
8. memorialgenweb - Monumant ar re varv
9. René Le Guénic, Morbihan - Mémorial de la Résistance, 1998, pajennnoù 60-61
10. René Le Guénic, Morbihan - Mémorial de la Résistance, 1998, pajennoù 315-316
11. Robert Bouvier, Bernard Le Montagner, Alain Revoy ha Dominique Reynaud, Histoire de la Poste dans le Morbihan, Embannadurioù Liv'Editions, Ar Faoued, 2006, pajenn 244
12. Ofis Publik ar Brezhoneg
13. Marsel Guieysse, La langue bretonne : ce qu'elle fut, ce qu'elle est, ce qui se fait pour elle et contre elle, pajenn 266, Kemper, Nouvelles Éditions Bretonnes, 1936
14. Annik Le Guen, Le Morbihan sous le Gouvernement de Vichy, Miz Kerzu 1993