Ilirska Bistrica

Ilirska Bistrica
Grad
Občina Ilirska Bistrica
Ilirska Bistrica, centar
Grb
Ilirska Bistrica Lokacija u Sloveniji
Koordinate: 45°34′12″N 14°14′31″E / 45.57000°N 14.24194°E / 45.57000; 14.24194
Država	Slovenija
Statistička regija	Primorsko-notranjska
Vlada
• Gradonačelnik	Emil Rojc (SD)
Površina
• Općina	480,20 km^2
• Naselje	34,782 km^2
Najveća nadmorska visina	421 m
Stanovništvo (2011)
• Općina	13.911
• Općina (gustoća)	28,97 /km^2
• Naselje	4.553
• Naselje (gustoća)	130,9 /km^2
Vremenska zona	CET (UTC+01:00)
• Ljeti (DST)	CEST (UTC+02:00)
Poštanski broj	6250 Ilirska Bistrica
Pozivni broj	(+386) 5
Veb-sajt	Općina Ilirska Bistrica

Ilirska Bistrica, crkva "Šent Peter"

Ilirska Bistrica (njemački: Illyrisch Feistritz, italijanski: Villa del Nevoso) je naseljeno mjesto i opština na Krasu, te službeni grad u južnoj Sloveniji, u statističkoj Primorsko-notranjskoj regiji.

Geografija

Ilirska Bistrica spada u pokrajinu Kras (Julijska krajina), a leži u kotlini rijeke Reke i duž padina planine Snežnik pored granice sa Hrvatskom. Kao zadnja slovenska opština u smjeru Kvarnera, bila je sve do 1991. značajno povezana s Rijekom (privredno i zapošljavanje) i opatijskom rivijerom. Udaljena je oko 38 km od Rijeke, 71 km Ljubljane i 47 km od Trsta.

Trnovo 1904., nekad odvojen od Bistrice

Historija

Nad gradom i danas dominira kasnoantički castrum (gradina, njemački: Feistritz) koja je izgrađena kao dio Julijskog zida, utvrda za zaštitu puteva u Julia carsica pred kraj Rimskog Carstva^[1]. Dolaskom Franaka u IX v. i uspostavom feudalnog režima Bistricom vladaju germanski feudalci, da bi poslije došla pod vlast Habsburgovaca pod čijom je vladavina sve do 1918. s osmogodišnjim prekidom s Napoleonovim osvajanjem početkom XIX v. i stvaranja Ilirske provincije. Pa otud i pridjev Iirska uz naziv Bistrice koji se prvi put spominje 1830.. Za srednjeg vijeka kasnoantička utvrda je obnovljena kao tipični burg^[2], ispod kojeg su se razvila dva naselja; Bistrica kao naselje zanatlija i Trnovo kao naselje seljaka. U austrijsko doba je naselje potpadalo pod Kranjsku, a u Astrougarskoj su u sastavu Austrijsko Primorje, a granica s Markgrofovijom Istrom je prolazila po sljemenu Berkina. U naselju je bio pokrajinski sud, a 1864, je u Ilirskoj Bistrici osnovana Narodna čitaonica. Ta dva naselja (Trnovo i Bistrica) spojila su se u jedinstvenu cjelinu tek 1927. kada je bila u sastavu pokrajine Julija (Venezia Giulia) pod Kraljevinom Italijom, da bi aneksijom Julije Jugoslaviji od 1945. pripala Sloveniji.

Za nastanak naselja su bili pogodni prije svega izdašni kraški izvori, prostrane šume Snežnika u zaleđu, te povoljna saobraćajna povezanost. Pilane, mlinarstvo i trgovina su omogočili razvoj mjesta i prvih manjih industrijskih obrta. Pilane i mlinovi se spominji več u prvoj polovici XV. v. U 17. vijeku je rijeka Bistrica poganjala više od 40 vodenica. Početkom XIX. v. je bilo 29 pilana, koje su godišnje prerađivale do 3000 vozova drva, većinom za Rijeku, a i za Trst. Kada je bila u drugoj polovici XIX. v. izgrađena željeznička pruga do Rijeke, pilane i trgovina drvima postali su još značajniji, a vrhunac je dosegnut između dva rata. Oko 1900-te je počela raditi prva parna, a 1938. i električna pilana.

Do teritorijalne reorganizacije u Sloveniji nalazila se u sastavu stare opšine Ilirska Bistrica.

Arheološka nalazišta

• Istočno od Ilirske Bistrice je brdo Ahac (799 m), na kojem je bio japodsko/keltski (željezno doba) kašteljer stalno naseljen sve do antike, kao što su potvrdila iskapanja na početku XX. v., kada su otkriveni i ostaci rimskih zgrada unutar gradine. Starija literatura iz kraja XIX. st. spominje naseobinu na sjevernoj strani, na velikoj gomili promjera 50 metra, ali novija arheološka topografija nije potvrdila njegovo postojanje.
• Prema sjeverozapadu u smjeru prema brijegu Stražica, nalazi se linija 3 km dugog masivnog zida. Trasa zidu se zatim spušta na zapad do gradine iznad Trnova i okreće se natrag prema Ahacu, gdje završava. Zidovi su zatvarali prirodni prolaz između te dvije uzvisine i prelaz prema trnovskom kašteljeru. To je dio obrambenog sistema nazvanog Alpski zid (Claustra Alpium Iuliarum). To potvrđuje i otkriće antičkih zgrada, uključenih u konstrukciju bedema, kojii je bio širok 4 metra.
• Terasasto zasnovan kašteljer nad Trnovom spada među najveći naseljeni komplekse na Krasu, okružuje ga skoro 1000 metra dug nasip, ponekod visok i pet metra. i ova gradina je bila naseljena u željezno doba i u antici. U naselju je krajem XIX. v. iskopan skeletni grob iz željeznog doba s bogatimi prilozima (brončano posuđe, oružje). U gradini su otkriveni ostaci drvenih objekata. Kraj naselja je bila nekropola u kojoj je otkopano oko 200 grobova, većinom iz doba između VI. i IV. vijeka pr.n.e.. Grobovi su bili žarni (tipično za japodsko-keltsku kulturu), a među prilozima se izdvaja česta apulska keramika. 1978. je otkriveno još 133 grobova s urnama i bez njih, pokriveni s keramičkimi pločama. Nalazi keramičkog posuđa, brončanih i željeznih predmeta procjenjuje se za razdoblje od VIII. do V. v. pr.n.e. Po načinu pokopa i grobnim prilozima je trnovska nekropola značajan predstavnik japodske kulture u starijem željeznom dobu^[3].
• Na uzvisini Gradina na istočnom dijelu Ilirske Bistrice su vidljivi temelji i dijelovi nekadašnjeg kaštela iz XII. stoljeća. Kaštel je spadao u niz feudalnih kaštela na rijeci Reki, postavljen je bio na važnoj strateškoj tački. U izvorima se spominje u XIII. v., kada su u njemu boravili bistrički gospodari, kasnije u vlasništvu devinskih grofova, u XIV. v. došao je pod pravnu oblast Postojne i s tim pod Auersperge. U XVII. v. su stanovnici koristili kaštel kao sklonište. Njegov nekadašnji izgled je sačuvan na crtežu Valvasora.

Privreda

Ilirska Bistrica je poznata po tvornici drvenih ploča Lesonit, koja je počela s radom 1946.

Stanovništvo

Na popisu stanovništva 2011. godine, općina Ilirska Bistrica je imala 13.911 stanovnika, od čega u samoj Ilirskoj Bistrici 4.553, a po podacima Statističnog ureda RS za 2020. samo mjesto je imalo 4.463 stanovnika

Ilirska Bistrica (naseljeno mjesto)

Broj stanovnika po popisima[4]
1991	2002	2011
4.880	4.869	4.553

Napomena: U 1952. povećano za naselje Trnovo koje je ukinuto. U 1989. smanjeno za dio naselja koji je sa izdvojenim dijelom iz naselja Koritnice spojen u novo samostalno naselje Snežnik.

Opština Ilirska Bistrica

Naselja

Selo Postenjšek u Občini Ilirska Bistrica

Na površini od 480,0 km² nalaze se 63 naselja:

Bač, Brce, Dobro Polje, Dolenje pri Jelšanah, Dolnja Bitnja, Dolnji Zemon, Čelje, Fabci, Gabrk, Gornja Bitnja, Gornji Zemon, Harije, Hrušica, Huje, Ilirska Bistrica, Jablanica, Janeževo Brdo, Jasen, Jelšane, Kilovče, Knežak, Koritnice, Koseze, Kuteževo, Mala Bukovica, Male Loče, Mereče, Nova vas pri Jelšanah, Novokračine, Ostrožno Brdo, Pavlica, Podbeže, Podgrad, Podgraje, Podstenje, Podstenjšek, Podtabor, Pregarje, Prelože, Prem, Račice, Ratečevo Brdo, Rečica, Rjavče, Sabonje, Smrje, Snežnik, Soze, Starod, Studena Gora, Sušak, Šembije, Tominje, Topolc, Trpčane, Velika Bukovica, Veliko Brdo, Vrbica, Vrbovo, Zabiče, Zajelšje, Zarečica, Zarečje

Stanovništvo

Godine 2020. Občina Ilirska bistrica imala je 13.297 stanovnika^[5]..

Broj stanovnika po popisima[4]
1991	2002	2011
14.624	14.234	13.911

Napomena: Nastala iz stare općine Ilirska Bistrica.

Galerija

• 
  centar, detalj
• 
  stara arhitektura
• 
  tvornica "Lesonit"
• 
  željeznička stanica
• 
  most na rijeci Reka

Reference

1. Perovšek- Petrič, N. 2008. Oživljavanje poznoantične rimske zapore v slovenskih krajih (The revival of the late ancient roman wall in the area of Slovenia). Diplomski rad. Univerza v Ljubljani. Ljubljana
2. Žigon Tanja (1995). Grad Haasberg in knezi Windischgraetzi. Mali d.o.o. str. 89. COBISS 52410112.
3. Opis enote nepremične kulturne dediščine, evidenčna številka 8459". Pregledovalnik Registra kulturne dediščine (Zakon o varstvu kulturne dediščine, Uradni list RS, št. 16/2008). Ministrstvo za kulturo Republike Slovenije.
4. "Statistični urad Republike Slovenije". Arhivirano s originala, 24. 2. 2015. Pristupljeno 24. 12. 2015.
5. "Prebivalstvo po naseljih, podrobni podatki, Slovenija, 1. januar 2020". Statistični urad Republike Slovenije.

Vanjski linkovi