Արփենի

Արփենի
Գյուղ
	Արփենի
	Արփենիի համայնապատկերը
Երկիր	Հայաստան
Մարզ	Շիրակի
Համայնք	Շիրակի մարզ և Ղուկասյանի շրջան
Այլ անվանումներ	Փալութլի
Մակերես	19.8 կմ²
ԲԾՄ	1920 մ
Պաշտոնական լեզու	հայերեն
Բնակչություն	399 մարդ (01.01.2014)
Ազգային կազմ	հայեր
Կրոնական կազմ	կաթոլիկ հայեր
Տեղաբնականուն	փալութլեցի
Ժամային գոտի	UTC+4
Հեռախոսային կոդ	+374 245
	Արփենի (Հայաստան)
	Արփենի (Հայաստան)
	Արփենի Վիքիպահեստում

Արփենի (նախկին անվանումը՝ Փալութլի), գյուղ Հայաստանի Շիրակի մարզի Աշոցքի տարածաշրջանում, մարզկենտրոն Գյումրիից մոտ 11 կմ հյուսիս-արևելք։ Արփենի է վերանվանվել 1978 թվականին^[2]։

Աշխարհագրություն

Արփենի գյուղի մոտակա գյուղերն են Թորոսգյուղը և Փոքրաշենը (Փոքր Քեթի)։ Գյուղը գտնվում է հիմնականում 1900-1970 մ բարձրությունների վրա։ Ոչ պաշտոնապես բաժանվում է Նոր և Հին Արփենիների։ Նոր Արփենին կառուցվել է 1988 թ.-ի Սպիտակի երկրաշարժից հետո՝ արտասահմանցի շինարարների կողմից։

Գյուղի մոտակայքում գտնվում է Բերդ լեռնագագաթը (այս անունը օգտագործվում է տեղացիների կողմից), որը համարվում է սուրբ լեռ։ Այն մոտ 2255 մ^{[Ն 1]} բարձրություն ունի և լեռան տափարակ գագաթային հատվածում կա աղոթատեղի։ Լեռնագագաթը ԽՍՀՄ օրոք կոչվել է Շիշթափա։

Կլիմա

Արփենի գյուղում կլիման բարեխառն է՝ ցուրտ ձմեռներով։ Տեղումները տարեկան 400-700 մմ են կազմում։

Պատմություն

Գյուղը հիմնադրվել է Արևմտյան Հայաստանի Ալաշկերտ գավառի Իրիցու գյուղից գաղթածների կողմից 1852 թվականին^[3]։ Մինչև 1978 թվականը կրել է թուրքական Փալութլի անվանումը։ Գյուղի տարածքում 1910 թվականին ավարտվել է Աշոցքի շրջանի ամենամեծ եկեղեցիներից մեկի կառուցումը, որը սակայն ԽՍՀՄ օրոք ծառայել է որպես պահեստ և մասամբ տուժել է նաև 1988 թվականի երկրաշարժից և խիստ վերանորոգման կարիք ունի։ 2013 թ.-ի առաջին քառորդում ձյան պատճառով փլուզվել է եկեղեցու տանիքի մեջտեղային հատվածը, իսկ հետագայում նաև՝ տանիքի դիմացի հատվածը։

Բնակչություն

Ըստ Հայաստանի 2011 թ. մարդահամարի արդյունքների՝ Արփենիի մշտական բնակչությունը կազմել է 276, առկա բնակչությունը՝ 249 մարդ^[4], բնակչության փոփոխությունը ժամանակի ընթացքում՝ ստորև^[5].

Տարի	1831	1873	1897	1926	1970	1980	1989	2001	2011	2012	2014
Բնակիչ	127^[6]	367^[6]	598	479	404	369	381	373	276^[4]	402	410

Տնտեսություն

Արփենի գյուղում հիմնականում զբաղվում են անասնապահությամբ (տավարաբուծություն, ոչխարաբուծություն, թռչնաբուծություն) և բուսաբուծությամբ (հիմնականում մշակում են կարտոֆիլ, այգեգործությունը բավարար չափով զարգացած չի)։ Արփենիում նաև զարգանում է մեղվաբուծությունը։

Պատմամշակութային կառույցներ

Արփենին ունի XIX դարի եկեղեցի։ Այստեղ է գտնվում «Ալբերդ» ամրոցը (մ.թ.ա. V - III դարեր)։

Հասարակական կառույցներ

2009 թ.-ի դեկտեմբեր ամսին Հայաստանի կառավարության որոշմամբ իր պահուստային ֆոնդից Շիրակի մարզպետարանին տրամադրվեց 15 մլն. դրամ, որով հիմնանորոգվեց Արփենի համայնքի միջնակարգ դպրոցի տանիքը։

2011 թ.-ի 2-րդ կեսի ընթացքում վերանորոգվել է Արփենիի Սաբիր Ստեփանյանի անվան մշակութային տունը։ Այն նորոգվել է մոսկվայաբնակ բարերար, մեծահարուստ Վալերի Ռուդակովի անձնական միջոցներով (հատկացվել է 30 միլիոն դրամ)։ Իսկ բացումը կատարվել է 2012 թ.-ի հունվարի 21-ին^[7]։

Հայկական տարազների փառատոն Արփենիում

2014 թ.-ի հունիսի 28-ին Արփենի գյուղում «Հայրենիքի նախաձեռնությունների զարգացման» հիմնադրամի կողմից անցկացվեց «Ավանդական հայկական տարազներ» խորագրով փառատոնը։ Փառատոնի մասնակիցների թվում էր նաև Հայաստանում ԱՄՆ արտակարգ և լիազոր դեսպան Ջոն Հեֆերնը^[8]։

Տարազի փառատոն
Տարազի փառատոնի ժամանակ

Լուսանկարներ

Հայրենական պատերազմի զոհերին նվիրված հուշարձանը
Հայրենական պատերազմի զոհերին նվիրված հուշարձանը «խոշոր պլանով»
Բերդ լեռնագագաթը
Արփենիի գյուղապետարանի նոր պատկերանիշը
Արփենիի բնությունը (1)
Արփենիի բնությունը (2)

Կրոնական կառույցների պատկերներ

Արփենի գյուղի կաթոլիկ եկեղեցին
2013 թ.-ի մարտ ամսվա պատկեր, ահա ինչի է վերածվել եկեղեցին, տանիքի փլուզումից հետո, լուսանկարը կատարվել է եկեղեցու պատուհանից
Եկեղեցու պատկերը հեռվից
Նորակառույց մատուռ