Լևոն Միրզոյան

Վիքիպեդիայում կան հոդվածներ Միրզոյան ազգանունով այլ մարդկանց մասին։
Լևոն Միրզոյան
Դիմանկար
Ծնվել էնոյեմբերի 18 (30), 1897[1]
ԾննդավայրԱշան, Մարտունու շրջան, ԼՂԻՄ, Ադրբեջանական ԽՍՀ[1]
Մահացել էփետրվարի 26, 1939(1939-02-26) (41 տարեկան)
Մահվան վայրՄոսկվա, ԽՍՀՄ
ԳերեզմանԴոնսկոե գերեզմանատուն
Քաղաքացիություն Ռուսական կայսրություն և  ԽՍՀՄ
Մասնագիտությունպետական գործիչ և կուսակցական աշխատող
Զբաղեցրած պաշտոններԽՍՀՄ գերագույն խորհրդի պատգամավոր և Ադրբեջանի Կոմկուսի Կենտկոմի առաջին քարտուղար
ԿուսակցությունԽՄԿԿ[1]
Պարգևներ և
մրցանակներ
Լենինի շքանշան
ԱնդամությունԽՄԿԿ Կենտրոնական կոմիտե և Կենտրոնական գործադիր կոմիտե
 Levon Mirzoyan Վիքիպահեստում

Լևոն Եսայիի Միրզոյան (նոյեմբերի 18 (30), 1897[1], Աշան, Մարտունու շրջան, ԼՂԻՄ, Ադրբեջանական ԽՍՀ[1] - փետրվարի 26, 1939(1939-02-26), Մոսկվա, ԽՍՀՄ), խորհրդային պետական և կուսակցական գործիչ։

Ծնվել է Լեռնային Ղարաբաղում, գյուղացու ընտանիքում, 1917 ընդունվել է բոլշևիկյան կուսակցություն։ 1919 թվականից անցել է ակտիվ կուսակցական աշխատանքի։ 1926 - 1929 թվականներին Ադրբեջանական ՍՍՀ կոմունիստական կուսակցության առաջին քարտուղար։ 1929-1933 թվականներին եղել է Պերմի շրջկոմի կուսակցական քարտուղար, հետո Ուրալի մարզկոմի 2-րդ քարտուղար։, 1933-1937 թվականներին՝ Ղազախստանի կոմկուսի առաջին քարտուղար։ ԽՍՀՄ կենտգործկոմի անդամ։ Պարգևատրվել է Լենինի շքանշանով[2]։

1938 թվականին Միրզոյանը նամակ է ուղարկել Ստալինին և Մոլոտովին, որով բողոքում է կորեացիներին 1936 թվականին Պրիմորիեյից Ղազախստան տեղափոխելու դեմ, քանի որ հյուսիսային շրջաններում նրանք չէին կարող զբաղվել բրնձի մշակումով։ Միրզոյանը նաև Ստալինին իր բացասական վերաբերմունքն էր հայտնել ԷնԿաՎեԴե-ի (НКВД) գործելակերպի վերաբերյալ։ 1938 թվականին Միրզոյանին ձերբակալել են, բանտարկել Լեֆորտովո բանտում։ Գնդակահարել են 1939 թվականի փետրվարի 26-ին։ Արդարացվել է 1958 թվականին։

Կենսագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լևոն Միրզոյանը ծնվել է Ելիզավետպոլի նահանգի Շուշիի գավառում, հայ գյուղացու ընտանիքում։ 1917 թվականին ընդունվել է ՌՍԴԲԿ(բ) շարքերը, 1919 թվականից անցել կուսակցական աշխատանքի։ 1920 թվականից եղել է Ադրբեջանի արհմիությունների խորհրդի նախագահ, Ադրբեջանական ԽՍՀ բանվորա-գյուղացիական տեսչության կոլեգիայի անդամ[3][4]։ Լինելով Կոմկուսի Բաքվի կոմիտեի քարտուղար՝ Միրզոյանը, ինչպես նաև Սերգեյ Կիրովը, ինքնակամորեն հրաման են տվել Մուհարրամի սգո ամսվա Աշուրայի օրը դադարեցնել շիաներին բռնությամբ խարազանելու երթերը[5]։

1925 թվականի հունվարին ադրբեջանական կուսակցական «Կոմունիստ» թերթում հրապարակվել է հոդված, որտեղ բողոքել են Բաքվի ադրբեջանցիների լեզվական խտրականության դեմ, քննադատել են Բինագադի գյուղի կոմերիտական բջջի անդամներին, որոնք դեմ են եղել հանդիպման ռուս մասնակիցների ելույթների ադրբեջաներեն թարգմանությանը։ Բաքվի կոմիտեի քարտուղար Միրզոյանն անձամբ է զեկուցել Լազար Կագանովիչին հետաքննության արդյունքների մասին։ Ըստ նրա՝ թերթի քննադատական հոդվածները երևակայության արգասիք են եղել[6]։

Լևոն Միրզոյան, 1938

1930-ականներին Բաքվում ադրբեջանցի բանվորների վիճակը աղետալի է եղել։ Նրանք սոված են եղել, հագուստի և բժշկական սարքավորումների պակաս է եղել։ Բաքվի տնտեսության հիմքը՝ «Ազնեֆտ» ասոցիացիան, նավթը համաշխարհային շուկայում ցածր գնով է իրացրել նավթագործների պակաս վճարելու, հարկեր չվճարելու և քաղաքային ենթակառուցվածքների զարգացմանը չմասնակցելու հաշվին։ Տեղական կուսակցական կազմակերպությունն իրավունք չի ունեցել վերահսկելու «Ազնեֆտ»-ի աշխատանքը, որն անմիջականորեն ենթարկվել է Ադրբեջանի ժողովրդական տնտեսության խորհրդին։ Այդ իրավիճակում Միրզոյանը բազմիցս դիմել է բոլշևիկների համամիութենական կոմունիստական կուսակցության Կենտրոնական կոմիտեին՝ պահանջելով «Ազնեֆտից» հատկացումներ կատարել տեղական բյուջե։ 1927 թվականին ադրբեջանցի բանվորների և մասնագետների միջև հակամարտության ժամանակ,որոնք բանվորներից 10 անգամ ավելի շատ աշխատավարձ են ստացել, Միրզոյանը անցել է թուրք բանվորների կողմը՝ պաշտպանելով նրանց արտոնյալ որակավորված բարձր վարձատրվող աշխատանք ստանալու իրավունքը։ Սակայն Միրզոյանը դեմ է եղել արմատական բնիկացմանը, որով առաջարկվել է, որ բոլոր առանցքային պաշտոնները պետք է զբաղեցնեն ադրբեջանցիները։ 1926-1929 թվականներին նա եղել է Ադրբեջանի կոմկուսի (բ) Կենտկոմի առաջին քարտուղար։

1927 թվականին Բաքվի քաղաքային կուսակցական կոմիտեն որոշում է ընդունել հանրապետության ղեկավար կազմի կողմից ադրբեջաներենի արագացված ուսուցման մասին, սակայն նույն թվականի հոկտեմբերին Բոլշևիկների համամիութենական կոմունիստական կուսակցության կազմակերպչական բյուրոն փաստել է, որ գրեթե ոչ ոք չի ուսումնասիրում այդ լեզուն։ Հատկապես Բաքվում ռուսները դեմ են արտահայտվել ադրբեջաներենի ուսուցմանը։ Ադրբեջանական թերթերի ու դասագրքերի բացակայությունն այնպիսին է եղել, որ ռուսաց լեզվից հրաժարվելը կհանգեցներ գիտելիքների կորստի։ Ռուսները ադրբեջաներենն ուսումնասիրելու ոչ մի դրդապատճառ չեն ունեցել, իսկ ադրբեջանցի մասնագետները ստիպված են եղել ռուսերեն սովորել՝ տեխնիկական գրականությունը հասկանալու համար։ Միրզոյանը սխալ է համարել ռուս և հայ ինժեներների և տեխնիկների ադրբեջաներեն խոսելու պահանջը։ 1927 թվականի մարտին նա Կենտկոմի անդամներին ասել է. «Ի վերջո, Ռուսաստանը նույնպես չի պահանջում օտարերկրյա մասնագետներից ռուսերեն խոսել»[7]։

Ադրբեջանական ԽՍՀ-ում կոմունիստական իշխող վերնախավում լայնորեն տարածված է եղել քավոր սանիկական հարաբերությունների պրակտիկան։ Ազդեցիկ ընտանիքներն իրենց հարազատներին դասավորել են պետական ապարատում պաշտոններ զբաղեցնելու համար։ Բաբերովսկին նշում է, որ լինելով Ադրբեջանի Կենտկոմի քարտուղար, Միրզոյանն իր հարազատներին տեղավորել է տեղական ինքնակառավարման շատ ղեկավար պաշտոններում, բայց այդ կարգին այլընտրանք չի եղել, եթե կոմունիստները չեն ցանկացել կորցնել իրենց ազդեցությունը[8]։

1929 թվականի հուլիսի 1-ին Քաղբյուրոն որոշում է ընդունել փոխել Ադրբեջանի կուսակցական-պետական ղեկավարությունը։ Ստալինի և նրա համախոհների կարծիքով ադրբեջանական կուսակցական կազմակերպությունը «առողջ» է եշել, սակայն նրանք գտել են, որ քաղաքական ղեկավարությունը չի «բավարարում» ժամանակի պահանջներին։ Թերությունների հիմնական պատասխանատվությունը կրել է առաջին հերթին Լևոն Միրզոյանը, ով, որպես Բաքվի կուսակցական կոմիտեի ղեկավար, փաստացի գերիշխել է հանրապետության բազմազգ կենտրոնի նկատմամբ։ Այսպիսով, Միրզոյանը, Կարաևը, Կասիմովը և Ադրբեջանի ղեկավարության այլ անդամներ հեռացվել են իրենց պաշտոններից[9]։

1929-1933 թվականներին Միրզոյանը եղել է Պերմի շրջանային կոմիտեի քարտուղար, ապա՝ ԽՄԿԿ (բ) Ուրալի շրջկոմի երկրորդ քարտուղար։ 1933-1938 թվականներին՝ Բոլշևիկների համամիութենական կոմունիստական կուսակցության Ղազախստանի մարզկոմի առաջին քարտուղար, Ղազախստանի բոլշևիկների կոմկուսի Կենտկոմի առաջին քարտուղար։ ԽՍՀՄ Կենտգործկոմի անդամ։ Պարգևատրվել է Լենինի շքանշանով։ Միրզոյանը եղել Բոլշևիկների համամիութենական կոմունիստական կուսակցության Կենտկոմի անդամության թեկնածու (1927–1934), Բոլշևիկների համամիութենական կոմունիստական կուսակցության Կենտկոմի անդամ (1934–1938)։

Աշխատանք Ղազախստանում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Միրզոյանը 1933 թվականի հունվարի 21-ին նշանակվել է Ղազախստանի մարզկոմի առաջին քարտուղարի պաշտոնում՝ փոխարինելով 1932-1933 թվականների սովի կազմակերպիչներից Ֆիլիպ Գոլոշչյոկինին։ Նոր ղեկավարը ստիպված եղավ դիմակայել բարդ իրավիճակին։ 1931-1933 թվականներին Ղազախստանում մահացել է 1 միլիոնից ավել (Ռոբերտ Կոնկուեստի գնահատականներով) շուրջ 2 միլիոն մարդ (Աբիլխոժևի, Կազինբաևի և Տատիմովի գնահատականներով, 1989), տեղացի բնակչության 48%-ը մահացել կամ լքել է Ղազախական ԽՍՀՄ-ը[10][11]։ Միրզոյանը Կագանովիչին ուղղված իր նամակներից մեկում գրել է. «Ես հեռացա Մոսկվայից՝ համոզված լինելով, որ Ղազախստանում իրավիճակը ծանր է, բայց այն, ինչ տեսա այստեղ, գերազանցեց իմ բոլոր սպասելիքները»[12]։ Հատկապես ծանր է եղել սովամահներին օգնելու խնդիրը։ Մարդիկ մահվան շեմին են եղել. «...ճանապարհին և նույնիսկ քաղաքներում ոստիկանությունը գրեթե ամեն օր վերցնում է սովից մահացածների դիակները։ Հացի թալանն ու գողությունը բառացիորեն հրեշավոր չափերի են հասել[12]։

Նոր ղեկավարի օրոք արդեն 1933 թվականին Ղազախստանին հաջողվել է լավ բերք հավաքել, անասունների զանգվածային սպանդը դադարել է, և անասունների աճ է գրանցվել[12]։ Միրզոյանի հրամանով երեք տարվա ընթացքում կոլտնտեսությանը բաշխվել է 1 մլն 117 հազար գլուխ խոշոր եղջերավոր անասուն[13]։ Սկսվեց Ուլբինսկի հիդրոէլեկտրակայանի շինարարությունը, շարունակվեց Ռիդդերի կոմբինատի և Չիմկենտի կապարի գործարանի շինարարությունը և Կարագանդայի ածխային ավազանի շահագործումը։ Ղազախստանում ձևավորվել են արդյունաբերական շրջաններ, ընդլայնվել են հետախուզական աշխատանքները Էմբինի շրջանում, շահագործման են հանձնվել նավթի նոր հանքավայրեր։ 1935 թվականի վերջին ավարտվել է Գուրիև-Օրսկ նավթամուղի շինարարությունը՝ մոտ 800 կմ երկարությամբ։ Արդյունաբերության մեջ տեղական բնակչության մասնաբաժինը 1930-ականների կեսերին կազմել է 46,5%[12]։

Միրզոյանի օրոք նախապատրաստվել և անցկացվել է Ղազախստանի գրողների առաջին համագումարը, ստեղծվել է Ղազախստանի երաժշտական թատրոնը, Ղազախստանի պետական ֆիլհարմոնիան, ԳԱ Զազախստանի բազան, «ռեաբիլիտացիայի է ենթարկվել» ղազախ բանաստեղծ Աբայը[13]։

1936 թվականին Ղազախական ԽՍՀՄ-ը վերածվել է միութենական հանրապետության, 1937 թվականին ընդունվել է Ղազախստանի Սահմանադրությունը, որը մշակվել է Միրզոյանի ղեկավարությամբ[12]։

Ռեպրեսիաներ և մահապատիժ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բոլշևիկների համամիութենական կոմունիստական կուսակցության ՀամԿ (բ)Կ Կենտկոմի 1937 թվականի փետրվար-մարտ պլենումում Ստալինի և Գեորգի Մալենկովի ելույթներում Միրզոյանը, շրջանային այլ ղեկավարների հետ միասին, քննադատվել է իր տեղական «անձի պաշտամունքի» և քավոր սանիկական հարաբերություններն ուռճացնելու համար։ Այսպես, Միրզոյանի նախաձեռնությամբ հանրապետության ամենաբարձր՝ Խան-Թենգրին լեռը վերանվանվել է «Միրզոյանի պիկ»։ Ինչպես նշում է Բաբերովսկին, այս քննադատությունը պաշտպանել է ֆեոդալական անձնական դաշինքների քաղաքականությունը, որի վրա է հիմնված եղել Ստալինի իշխանությունը, մինչդեռ Միրզոյանն անընդհատ ընդլայնել է իր անձնական իշխանության ոլորտը՝ կենտրոնի ծառայությունը սպասարկելու փոխարեն[14]։ Ըստ չեկիստ Մ.Շրայդերի հուշերի Ղազախստանում պաշտոնական տոներին Միրզոյանի դիմանկարները կախել են շենքերի վրա, որոնց չափերը մի քանի անգամ ավելի մեծ են եղել, քան Ստալինի պաշտոնական դիմանկարները[15][14]։

Հանրապետությունում զբաղեցնելով ղեկավար պաշտոն և զանգվածային բռնաճնշումների ժամանակ հստակորեն կատարելով կուսակցական դրույթները՝ Միրզոյանը, ինչպես ցույց են տալիս արխիվային փաստաթղթերը, ինքն էլ ներգրավված է եղել դրանց մեջ։ Ղազախստանի (բոլշևիկների) Կոմկուսի առաջին համագումարում 1937 թվականին Միրզոյանը նշել է․ «Մեր ամբողջ կուսակցական քարոզչական աշխատանքը հագեցած է եղել հակալենինյան և հակաբոլշևիկյան խմբավորումների՝ տրոցկիստների, զինովևականների և աջերի դեմ պայքարով, որոնք վերածվել են ահաբեկիչների, դիվերսանտների և լրտեսների ֆաշիստական բանդայի»[12]։ Միրզոյանը, հասկանալով, որ համատարած բռնաճնշումների ժամանակ չի կարողացել ազդել կենտրոնի գործողությունների, գոնե փորձել է բարձրաձայնել տեղի որոշ ղեկավարների հասցեին անհիմն մեղադրանքների դեմ, համարելով, որ պետք է դաստիարակել, այլ ոչ թե ոչնչացնել կադրերին[12]։

Ղազախստանի ՀամԿ (բ)Կ Կենտկոմի քարտուղար Միրզոյանի խնդրանքը՝ «ռեպրեսիաների» սահմանաչափը «առաջին կարգի» համար 600 հոգով և «երկրորդ կարգի» համար 1000 հոգով ավելացնելու մասին։ 3 դեկտեմբերի, 1937, Իոսիֆ Ստալինի, Վ. Մոլոտովի, Լ. Կագանովիչի «Այո» նշագրումով:

1937 թվականի սեպտեմբերի 22-ին «Պրավդա» թերթը հրապարակել է «Բուրժուական ազգայնականների առիթով» հոդվածը, որտեղ Ղազախստանի կուսակցական ղեկավարությունը մեղադրվել է հանրապետության հայտնի մարդկանց շրջանում ձերբակալությունների բացակայության համար։ Միրզոյանը հայտարարել է, որ հոդվածը «70%-ով սուտ է» և որ Ղազախստանի կուսակցական կազմակերպությունը որևէ խոշոր քաղաքական սխալ չի թույլ տվել[12]։ Արդեն հոկտեմբերի 3-ին Միրզոյանը ստորագրել է Ստալինին ուղղված գաղտնագրային հեռագիր՝ «հակասովետական տարրերից» 3500 հոգու համար լրացուցիչ մահապատժի քվոտաներ տրամադրելու խնդրանքով[16]։ Նոյեմբերի 19-ին Ղազախստանի ՀամԿ (բ)Կ Կենտկոմի բյուրոն որոշում է կայացրել «Հակասովետական տարրերի մասին», որտեղ, մասնավորապես, ասվում է՝ սույն թվականի նոյեմբերի 17-ի ՀամԿ (բ)Կ Կենտկոմը մեծացրել է բռնադատված հակասովետական տարրերի թիվը»։ Որոշման տակ դրված է Միրզոյանի և բյուրոյի մյուս անդամների ստորագրությունները[12]։ Ռուսաստանի Հասարակական-քաղաքական պատմության պետական արխիվում պահվող գաղտնի փաստաթղթերի շարքում կա Միրզոյանի ստորագրությամբ Ստալինին ուղղված մեկ այլ գաղտնագիր հեռագիր՝ 1937 թվականի դեկտեմբերի 1-ի թվագրումով, որտեղ Միրզոյանը խնդրել է մեծացնել 1600 մարդու նկատմամբ բռնաճնշումների սահմանաչափը, ովքեր «ակտիվ ապստամբական դիվերսիոն և լրտեսական տարրեր են»[17]։ Այդ շրջանը նշանավորվել է հատուկ եռյակի կազմի մեջ ընդգրկմամբ, որը ստեղծվել է ԽՍՀՄ ՆԳԺԿ հրաման № 00447 30-ի թիվ[18][19] հրամանով։

Գրիգորի Պոմերանցն իր «Հետաքննում է տաժանակրորդուհին» գրքում նկարագրում է, թե ինչպես է Միրզոյանը 1937 թվականին նախազգուշացրել Սուրեն Աղամիրովի և Օլգա Շատունովսկայայի մոտալուտ ձերբակալության մասին, ովքեր քննադատել են հենց Միրզոյանին՝ կառավարման ավտորիտար ոճի համար[20]։ Ղազախ հրապարակախոս Բիգելդի Գաբդուլինը նշում է նաև, որ Միրզոյանը ղազախ հայտնի գրող Մուխթար Աուեզովին զգուշացրել է նրա ձերբակալության մասին և պնդել, որ նա հեռանա Ղազախստանից[13]։

1938 թվականի ձմռանը Միրզոյանը դեմ է արտահայտվել աքսորված կորեացիներին հարավից Ղազախստանի հյուսիս տեղափոխելու հրամանին, որտեղ նրանք չէին կարող զբաղվել բրնձի մշակությամբ։ 1938 թվականի մայիսի 15-ին Միրզոյանը Ստալինից հեռագիր է ստացել Մոսկվա մեկնելու պահանջով, իսկ մայիսի 16-ին Ղազախստանի Կոմկուսի Կենտկոմը նրան ազատել է առաջին քարտուղարի պարտականություններից։ Մայիսի 23-ին Մոսկվա գնալու ճանապարհին Միրզոյանին ձերբակալել են և տեղափոխել Լեֆորտովո[12][15]։ 1939 թվականի փետրվարի 26-ին գնդակահարվել է ԽՍՀՄ Գերագույն դատարանի զինվորական կոլեգիայի դատավճռով։ Թաղված է Մոսկվայում՝ Դոնսկոյ գերեզմանատանը, «չպահանջված աճյունների գերեզմանում»[21]։ Ռեաբիլիտացիայի է ենթարկվել 1958 թվականին[22]։

Հիշատակ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1997 թվականին Ակտոբեում Ղազախստանի հայ համայնքի նախաձեռնությամբ[23] Միրզոյանի ծննդյան հարյուրամյակի կապակցությամբ Կուբանի փողոցը վերանվանվել է նրա պատվին և տեղադրվել է քարակոթող[13][24]։

2001 թվականին Ղազախստանի նախագահի արխիվը հրատարակել է «Լևոն Միրզոյանը Ղազախստանում. Փաստաթղթերի և նյութերի ժողովածու (1933-1938)»[25]։ Ինչպես նշում են ժողովածուի կազմողներ Է. Մ. Գրիբանովան և Է. Վ. Չիլիկովան, «Միրզոյանը 1933-1938 թթ. նպաստել է Ղազախստանի գյուղատնտեսությունը խորը ճգնաժամից դուրս բերելուն, նպաստել է հանրապետությունում արդյունաբերության և մշակույթի զարգացմանը, ազգային կադրերի ձևավորմանը և սկզբում փորձել է զսպել ռեպրեսիաների շրջանակը, սակայն հետագայում գիտակցելով, որ ինքն էլ պոտենցիալ զոհ է, գործուն մասնակցություն է ունեցել դրանց»[26]։

Բայց Ռուսաստանի Հասարակական-քաղաքական պատմության պետական արխիվի գաղտնազերծված փաստաթղթերի հրապարակումից հետո Ղազախստանի հանրապետական անվանաբանության հանձնաժողովը 2014 թվականի հունիսի 26-ին որոշում է ընդունել Աստանայի Լևոն Միրզոյանի փողոցը վերանվանել Ղազախական ԽՍՀ ԳԱ առաջին նախագահ, հայտնի ղազախ գիտնական Կանիշ Սատպաևի անունով։ Որոշման մեջ նշվում է, որ «պատմաբաններն ապացուցել են, որ Միրզոյանը նպաստել է ղազախական մտավորականության ներկայացուցիչների ոչնչացմանը»[27]։

2016 թվականի նոյեմբերի 26-ին Ալմաթիի Ակիմատը (քաղաքապետարանը) որոշել է վերանվանել Ալմաթիի Լևոն Միրզոյան փողոցը ղազախ հայտնի էներգետիկ գիտնական, ակադեմիկոս Շաֆիկ Չոկինի անվամբ[28]։

2017 թվականին Ակտոբե քաղաքի հասարակությունը համանուն փողոցն անվանափոխելուց հետո պահանջել է քանդել Միրզոյանի հուշարձանը։ Պատմամշակութային ժառանգության տեսչությունը հայտարարել է, որ հուշարձանը 1997 թվականին ապօրինի է տեղադրվել։ Այն ոչ մի կերպ պաշտպանված չէ օրենքով, պահպանվող օբյեկտների գրանցամատյանում չկա և դրա համար փաստաթղթեր չկան։ Ուստի այն կարելի է քանդել[29]։ 2018 թվականին հուշարձանն ապամոնտաժվել է, հետագայում այն նախատեսվում է տեղադրել սոցիալիզմի դարաշրջանի հրապարակում[30]։ Ղազախստանում Հայաստանի դեսպանի խոսքով, այս պետական գործչի հիշատակի ոչնչացումը հստակ տեսանելի է զուտ նրա ազգային պատկանելության պատճառով[31]։

  • Միրզոյան - Թարազ քաղաքի անվանումը 1936-1938 թվականներին։
  • Միրզոյանի շրջան (1933-1936), Ակտյուբինսկի մարզի Ստեպնոյ շրջանի անունը։
  • Միրզոյանի շրջան (1936-1938), Ժամբիլսկայա մարզի Ժամբիլսկայա շրջանի անունը։
  • Աստանայի փողոցներից մեկի անունը։

Ընտանիք

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Միրզոյանի կինը՝ Յուլիա Թևոսյանը (Իվան Թևոսյանի քույրը), աշխատել է Ղազախստանում՝ որպես մարքսիզմ-լենինիզմի ինստիտուտի տնօրեն։ Նրանք ունեցել են որդի և դուստր։

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Սիմոնյան Ա., Փոթորկածինը, Երևան, 1979։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) — Երևան: 1981. — հատոր 7. — էջ 618—619.
  2. ↑ «Լևոն Միրզոյան». Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ սեպտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2007 թ․ սեպտեմբերի 27-ին.
  3. ↑ Декрет АзРевКом №208 от 28 сентября 1920
  4. ↑ Декрет АзРевКом №248 от 18 октября 1920
  5. ↑ Баберовски, 2010, էջ 286
  6. ↑ Баберовски, 2010, էջ 325
  7. ↑ Баберовски, 2010, էջ 326
  8. ↑ Баберовски, 2010, էջ 477
  9. ↑ Баберовски, 2010, էջ 636
  10. ↑ Макаш Байгалиевич Татимов Социальная обусловленность демографических процессов. — Алма-Ата: Наука КазССР, 1989. — С. 124. — ISBN 5-628-00145-7
  11. ↑ «Ф. И. Голощёкин». Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ սեպտեմբերի 24-ին. Վերցված է 2014 թ․ օգոստոսի 14-ին.
  12. ↑ 12,00 12,01 12,02 12,03 12,04 12,05 12,06 12,07 12,08 12,09 Шепель В. Левон Мирзоян и Казахстан. Годы великих испытаний // Архив Президента Казахстана (копия)
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 Бигельды Габдуллин. Левон Мирзоян. Немного солнца в холодной воде // Central Asia Monitor (копия)
  14. ↑ 14,0 14,1 Баберовски, 2010, էջ 733
  15. ↑ 15,0 15,1 Шрейдер М. П. НКВД изнутри. Записки чекиста Արխիվացված 2015-07-15 Wayback Machine
  16. ↑ «Шифровка секретаря ЦК КП(б) Казахстана Мирзояна тов. Сталину от 03.10.1937». // Альманах России XX века. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ օգոստոսի 11-ին. Վերցված է 2014 թ․ օգոստոսի 12-ին.
  17. ↑ «Шифровка секретаря ЦК КП(б) Казахстана Мирзояна тов. Сталину от 01.12.1937». // Альманах России XX века. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ օգոստոսի 11-ին. Վերցված է 2014 թ․ օգոստոսի 12-ին.
  18. ↑ «Составы троек в 1937—1938 годах // Сайт Nkvd.memo.ru». Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ հուլիսի 4-ին. Վերցված է 2017 թ․ մարտի 6-ին.
  19. ↑ «Сталинский план по уничтожению народа: Подготовка и реализация приказа НКВД № 00447 «Об операции по репрессированию бывших кулаков, уголовников и других антисоветских элементов» // Архив Александра Н. Яковлева». Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ օգոստոսի 13-ին. Վերցված է 2017 թ․ մարտի 6-ին.
  20. ↑ Григорий Померанц. Следствие ведёт каторжанка. Արխիվացված 2016-03-08 Wayback Machine — М.: ПИК, 2004. — С. 288. — ISBN 5-7358-0270-4
  21. ↑ «Москва, расстрельные списки — Донской крематорий». Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ հունիսի 13-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 21-ին.
  22. ↑ «Улицы Мирзояна в Астане больше нет». // Newtimes.kz. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հուլիսի 4-ին. Վերցված է 2014 թ․ հուլիսի 4-ին.
  23. ↑ «Армянская диаспора против переименования улицы Мирзояна в Астане». 2013 թ․ նոյեմբերի 21. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ սեպտեմբերի 22-ին. Վերցված է 2017 թ․ սեպտեմբերի 22-ին.
  24. ↑ Бес кумира. В Казахстане требуют снести памятник 1-му секретарю ЦК Компартии Левону Мирзояну, как палачу // Центразия, № 135 (17974), 30.07.2014.
  25. ↑ Левон Мирзоян в Казахстане. Сборник документов и материалов (1933—1938 гг.) / Сост.: Е. М. Грибанова, А. Н. Ипмагамбетова, Е. В. Чиликова. — Алматы: Казахстан, 2001. — 368 с. — ISBN 5-7667-5710-7, 9785766757108
  26. ↑ Грибанова Е. М., Чиликова Е. В. Вклад архива Президента Республики Казахстан в изучение истории репрессий в Казахстане в XX веке // Доклад на конференции «Человек в тоталитарном обществе: рефлексии XXI века», состоявшейся на базе Одесского госуниверситета им. Мечникова И. И. в июне 2013 г. (копия)
  27. ↑ «Улицы Мирзояна в Астане больше нет». Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ հուլիսի 4-ին. Վերցված է 2014 թ․ հուլիսի 4-ին.
  28. ↑ «Стало известно, какие улицы переименуют в Алматы». Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 1-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 1-ին.
  29. ↑ «После обнародования архивов актюбинцы требуют снести памятник Мирзояну». // Ktk.kz. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ հունիսի 1-ին. Վերցված է 2017 թ․ սեպտեմբերի 26-ին.
  30. ↑ «Много шума наделал снос памятника Левону Мирзояну в Актобе». // Ktk.kz. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ հունիսի 1-ին. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 18-ին.
  31. ↑ Марианна Мкртчян. «Посол Армении в Казахстане: За демонтажом памятника Левону Мирзояну в Актобe скрыта попытка уничтожения памяти госдеятелю из-за его национальной принадлежности». // Arminfo. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ մայիսի 29-ին. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 30-ին.
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 7, էջ 618)։