Abatacept – lek biologiczny o działaniu immunosupresyjnym, rekombinowane rozpuszczalne białko fuzyjne składające się z zewnątrzkomórkowego fragmentu antygenu 4 związanego z ludzkim limfocytem T (CTLA-4) połączonego ze zmodyfikowanym fragmentem Fc ludzkiej immunoglobuliny IgG1[1]. Abatacept blokuje cząstki CD80 i CD86 (związanie receptorów CD80/86) na powierzchni komórek prezentujących antygen[2][3]. Działając w ten sposób moduluje kostymulujący wpływ białka CD28 na limfocyty T, w efekcie proces chorobowy zostaje spowolniony[3]. Preparat jest zarejestrowany w Stanach Zjednoczonych i Unii Europejskiej do leczenia reumatoidalnego zapalenia stawów[3] i młodzieńczego idiopatycznego zapalenie stawów[4]. W przeprowadzonych badaniach klinicznych stwierdzano skuteczność abataceptu u pacjentów z reumatoidalnym zapaleniem stawów i z młodzieńczym idiopatycznym zapaleniem stawów, u których nie uzyskano poprawy po terapii lekami blokującymi TNF-α[5]. Obecnie trwają badania badające skuteczność abataceptu w łuszczycowym zapaleniu stawów[6] i toczniu układowym[7]. Abatacept został wynaleziony w laboratoriach firmy Bristol-Myers Squibb; nazwa handlowa preparatu zawierającego lek to Orencia[8][9].
Abatacept jest stosowany u dorosłych pacjentów w leczeniu aktywnego reumatoidalnego zapalenia stawów o umiarkowanym lub ciężkim przebiegu[9]. Zaleca się podawanie tego leku u tych chorych, u których występuje niewystarczająca odpowiedź na leczenie innymi lekami modyfikującymi przebieg choroby, w tym lekami hamującymi działanie TNF-alfa (czynnik martwicy nowotworów typu alfa). Abatacept podaje się też w przypadku nietolerancji innych leków wpływających na przebieg reumatoidalnego zapalenia stawów. Lek podaje się w monoterapii lub w skojarzeniu z innymi lekami modyfikującymi przebieg choroby, nie poleca się stosowania abataceptu z blokerami TNF-alfa i anakinrą[9]. W trakcie leczenia abataceptem w skojarzeniu z metotreksatem potwierdzono w badaniach klinicznych zwolnienie procesu niszczenia stawów oraz polepszenie sprawności fizycznej[10].
Abatacept jest wskazany w leczeniu umiarkowanego do ciężkiego czynnego wielostawowego młodzieńczego idiopatycznego zapalenia stawów u pacjentów pediatrycznych w wieku 6 lat i starszych, u których stwierdzono niewystarczającą odpowiedź na inne leki przeciwreumatyczne modyfikujące przebieg choroby, w tym co najmniej jednego inhibitora TNF-α. Nie badano wpływu stosowania tego specyfiku u dzieci w wieku poniżej 6 lat[11].
Nie zaleca się kojarzenia abataceptu z antagonistami TNF. W czasie zmiany leczenia pacjentów należy monitorować, czy nie występują u nich objawy zakażenia.
Substancja może wpływać na zdolności obronne organizmu przeciw zakażeniom i nowotworom złośliwym oraz może wpływać na odpowiedź na szczepienie. Nie należy stosować szczepionek zawierających żywe drobnoustroje w czasie stosowania abataceptu lub w okresie 3 miesięcy od jego odstawienia.
Przed rozpoczęciem leczenia, pacjentów należy poddać badaniom w kierunku występowania utajonej gruźlicy.
Leczenie przeciwreumatyczne wiąże się z uaktywnieniem wirusowego zapalenia wątroby typu B – przed rozpoczęciem leczenia należy wykonać badania.
Preparat zawiera maltozę, może zakłócać odczyt stężenia glukozy we krwi przez urządzenia, w których stosuje się testy paskowe z enzymem dehydrogenazą glukozową pirolochinolinochinonu (GDH-PQQ), powodując fałszywie zwiększony odczyt stężenia glukozy we krwi w dniu infuzji. Pacjentom wymagającym takiej kontroli należy polecić, aby rozważyli zastosowanie metod niereagujących na obecność maltozy, takich jak metody wykorzystujące dehydrogenazę glukozową dinukleotydu nikotynoamidoadeninowego (GDH-NAD), oksydazę glukozową lub heksokinazę glukozową.
Leku nie należy stosować w trakcie ciąży, o ile nie jest to bezwzględnie konieczne. Zaleca się stosowanie antykoncepcji u kobiet w wieku rozrodczym otrzymujących abatacept i w okresie 14 tygodni po zakończeniu terapii. Nie zaleca się karmienia piersią przez kobiety leczone abataceptem oraz w ciągu czternastu tygodni od zakończenia przyjmowania leku.
W badaniach klinicznych (kontrolowanych placebo) u pacjentów otrzymujących w skojarzeniu antagonisty TNF i abatacept obserwowano liczbę zakażeń większą niż u pacjentów leczonych tylko antagonistami TNF. Jednoczesne podawanie abataceptu z biologicznymi środkami immunosupresyjnymi lub immunomodulacyjnymi może nasilać działania preparatu na układ odpornościowy. Lek może osłabić skuteczność niektórych szczepień.
Leczenie powinno być rozpoczęte i nadzorowane przez lekarzy specjalistów, doświadczonych w rozpoznawaniu i leczeniu RZS. Lek podaje się dożylnie po rozpuszczeniu oraz rozcieńczeniu w dawkach zależnych od masy ciała.
Zalecana dawka wynosi ok. 10mg/kg masy ciała we wlewie dożylnym trwającym 30 minut. Kolejne dawki należy podać po 2 i 4 tygodniach od pierwszego wlewu, a następnie co 4 tygodnie.
↑G.G. Teng, A.M. Turkiewicz, L.W. Moreland. Abatacept: a costimulatory inhibitor for treatment of rheumatoid arthritis. „Expert Opin Biol Ther”. 5 (9), s. 1245–1254, 2005. DOI: 10.1517/14712598.5.9.1245. PMID: 16120053.
↑ abcL. Lundquist. Abatacept: a novel therapy approved for the treatment of patients with rheumatoid arthritis. „Adv Ther”. 24 (2), s. 333–345, 2007. DOI: 10.1007/BF02849902. PMID: 17565924.
↑ R. Westhovens, J.C. Cole, T. Li, M. Martin i inni. Improved health-related quality of life for rheumatoid arthritis patients treated with abatacept who have inadequate response to anti-TNF therapy in a double-blind, placebo-controlled, multicentre randomized clinical trial. „Rheumatology”. 45 (10), s. 1238–1246, 2006. DOI: 10.1093/rheumatology/kel066. PMID: 16567357.
↑N. Ruperto, D.J. Lovell, P. Quartier, E. Paz i inni. Abatacept in children with juvenile idiopathic arthritis: a randomised, double-blind, placebo-controlled withdrawal trial. „Lancet”. 372 (9636), s. 383–391, 2008. DOI: 10.1016/S0140-6736(08)60998-8. PMID: 18632147.