Andrzej Łapicki

Andrzej Łapicki
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

11 listopada 1924
Ryga

Data i miejsce śmierci

21 lipca 2012
Warszawa

Zawód

aktor, reżyser, pedagog

Współmałżonek

1. Zofia Łapicka
2. Kamila Łapicka

Lata aktywności

1945–2012

Zespół artystyczny
Teatr Narodowy
Odznaczenia
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi Medal 10-lecia Polski Ludowej Medal Komisji Edukacji Narodowej Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Andrzej Łapicki (2008)
Andrzej Łapicki z żoną Kamilą (2010)

Andrzej Łapicki (ur. 11 listopada 1924 w Rydze, zm. 21 lipca 2012 w Warszawie) – polski aktor teatralny i filmowy, reżyser teatralny, profesor i rektor Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie, poseł na Sejm X kadencji.

Zagrał ponad 200 ról teatralnych, filmowych i telewizyjnych, wyreżyserował ponad 100 przedstawień teatralnych i telewizyjnych. Wystąpił w filmach m.in. Andrzeja Wajdy i Tadeusza Konwickiego

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Był synem Borysa i Zofii z domu Fromont[1]. Jego ojciec był profesorem i wykładowcą prawa rzymskiego na Uniwersytecie Warszawskim i Uniwersytecie Łódzkim. Jego pradziadek Hektor Łapicki pełnił funkcję naczelnika cywilnego województwa mińskiego w czasie powstania styczniowego.

Uczęszczał do Gimnazjum i Liceum im. Stefana Batorego w Warszawie, które zakończył maturą w ramach tajnego nauczania w 1942[2]. Studiował w konspiracyjnym Państwowym Instytucie Sztuki Teatralnej, a jego wykładowcami byli m.in. Zofia Małynicz, Maria i Edmund Wiercińscy, Marian Wyrzykowski i Jan Kreczmar. Występował w podziemnych przedstawieniach teatralnych, w których recytował poezję Krzysztofa Kamila Baczyńskiego i Tadeusza Gajcego. Był aktorem Teatru Wojskowego zorganizowanego z inicjatywy Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej Armii Krajowej. Brał udział w powstaniu warszawskim[3]. Po II wojnie światowej uzyskał dyplom w Łodzi u Aleksandra Zelwerowicza.

W 1945 zadebiutował jako aktor teatralny rolą Kuby w Weselu Stanisława Wyspiańskiego w Teatrze Wojska Polskiego w Łodzi, w którym później zagrał także m.in. Kaliksta w Celestynie (1947) Fernanda de Rojasa i Freda w Ladacznicy z zasadami (1948) Jeana-Paula Sartre’a[4]. Od 1949 był związany z teatrami warszawskimi: Współczesnym (1949–1964, 1966–1972), Dramatycznym (1964–1966, 1982–1983), Narodowym (1972–1981) i Polskim (1983). W maju 1965 premierowo wystawił monodram Sposób bycia w reżyserii Jerzego Markuszewskiego w Studenckim Teatrze Satyryków w Warszawie[5]. Występował także w Teatrze Telewizji, m.in. w spektaklach: Z gawędy wuja (1961) Sławomira Mrożka w reż. Jerzego Gruzy, Do kraju tego (1962) Cypriana Kamila Norwida w reż. Maryny Broniewskiej, Cudza żona i mąż pod łóżkiem (1962) Fiodora Dostojewskiego w reż. Andrzeja Wajdy, Świadkowie albo nasza mała stabilizacja (1963) Tadeusza Różewicza w reż. Adama Hanuszkiewicza, Wiele hałasu o nic (1965) Williama Shakespeare’a w reż. Ludwika René, Brat marnotrawny (1968) Oscara Wilde’a w reż. Jerzego Gruzy, Rozmyślania przy goleniu (1969) Stanisława Dygata w reż. Adama Hanuszkiewicza, Makbecie (1969) Williama Shakespeare’a w reż. Andrzeja Wajdy, Czarownicach z Salem (1979) Arthura Millera w reż. Zygmunta Hübnera i w Kordianie (1994) Juliusza Słowackiego w reż. Jana Englerta.

Jako reżyser teatralny zadebiutował w 1957 spektaklem Uśmiech Giocondy Aldousa Huxleya w Teatrze Dramatycznym w Warszawie. Następnie wyreżyserował m.in. musical Madame Sans-Gêne (1958) Victoriena Sardou i Émile’a Moreau dla Teatru Syrena w Warszawie, Lekkomyślną siostrę (1971) dla Teatru Współczesnego w Warszawie, Pogardę (1975) dla Teatru Telewizji i Portret Doriana Graya (1976) dla Teatru Małego w Warszawie[6]. W latach 1995–1999 był dyrektorem artystycznym Teatru Polskiego w Warszawie, w którym wyreżyserował Zemstę (1998) Aleksandra Fredry[7].

W latach 1947–1956 był lektorem Polskiej Kroniki Filmowej. W 1986 zasiadał w Narodowej Radzie Kultury, a w latach 1989–1996 był prezesem Związku Artystów Scen Polskich. Od 1953 wykładał w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Warszawie. W 1979 został profesorem nadzwyczajnym, a od 1987 – profesorem zwyczajnym. W latach 1971–1981 pełnił funkcję dziekana Wydziału Aktorskiego, a w latach 1981–1987 i 1993–1996 zajmował stanowisko rektora.

Zagrał w krótkometrażowym filmie dokumentalnym Ludwika Perskiego Hamlet x 5 (1966), w którym wygłosił monolog Hamleta w przekładzie Antoniego Słonimskiego[8]. Był dziesięciokrotnym zdobywcą Złotej Maski, nagrody przyznawanej przez czytelników w plebiscycie „Expressu Wieczornego” na najpopularniejszego aktora telewizyjnego[9].

Od początku lat 80. działał w opozycji demokratycznej, należał do „Solidarności”. W lutym 1984 Służba Bezpieczeństwa rozpoczęła rozpracowanie Andrzeja Łapickiego w ramach sprawy operacyjnego rozpracowania kryptonim „Rektor”; SB zarzucało aktorowi „negatywny wpływ na młodzież studencką i przyczynianie się do dezintegracji środowiska teatralnego”[10]. Pomimo usilnych starań SB nie udało się ulokować tajnego współpracownika w najbliższym otoczeniu aktora. Po wprowadzeniu stanu wojennego w przejętej dokumentacji „Solidarności” odnaleziono korespondencję między nim a Lechem Wałęsą, co przyczyniło się do wzmożenia obserwacji aktora[11]. Funkcjonariusze SB odnotowywali w zebranej dokumentacji, że tworzył wokół siebie grono osób nieprzychylnych komunistycznej władzy. Służba Bezpieczeństwa podejmowała działania mające na celu doprowadzenie do ich zwalniania z pracy, jednakże aktor miał na tyle silną pozycję, że był w stanie chronić podległych mu pracowników PWST przed usunięciem z pracy. Był również postrzegany przez SB jako organizator akcji nieposłuszeństwa środowiska artystycznego wobec władzy, która przejawiała się bojkotowaniem mediów państwowych[12]. W 1982 i 1983 SB sugerowała ministrowi kultury odwołanie go ze stanowiska rektora PWST „ze względu na sprzeczność jego działalności z etyką nauczycielską i polityką kulturalną państwa”. Mimo tych nacisków zachował to stanowisko[13]. W 1987 był jednym z sygnatariuszy kilku oświadczeń kierowanych do władz PRL, m.in. ze stycznia dotyczącego wprowadzenia pluralizmu polityczno‑organizacyjnego w sferze kultury, z maja poprzedzającego wizytę Jana Pawła II w Polsce i z listopada o konieczności zmian systemowych w PRL. Skutkowało to wzywaniem Andrzeja Łapickiego na przesłuchania przez funkcjonariusza Departamentu III MSW[14]. W czerwcu 1987 powitał Jana Pawła II podczas spotkania papieża ze środowiskiem artystów w kościele Świętego Krzyża w Warszawie.

Był członkiem Prymasowskiej Rady Społecznej. Z ramienia Komitetu Obywatelskiego „Solidarność” zasiadał w Sejmie kontraktowym w latach 1989–1991; w trakcie kadencji przeszedł do KP Unii Demokratycznej[15].

W 1999 ukazała się książka pt. Po pierwsze zachować dystans[16] będąca zapisem jego rozmów z dziennikarzami: Katarzyną Bielas i Jackiem Szczerbą. W latach 2010–2012 występował w roli Tadeusza Budzyńskiego w serialu M jak miłość[17]. Do czerwca 2012 był felietonistą tygodnika „Rzeczpospolita”[17]. W październiku 2010 ukazała się książka pt. Nic się nie stało[18] zawierająca wybrane felietony Andrzeja Łapickiego i zapis rozmów aktora z żoną Kamilą. We wrześniu 2012 premierę miała książka pt. Łapa w Łapę. Z Andrzejem Łapickim rozmawia Kamila Łapicka stanowiąca zapis rozmów, które małżonkowie przeprowadzili od stycznia do lipca 2012[19].

Życie prywatne

[edytuj | edytuj kod]
Rodzinny grobowiec na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie

W 1947 ożenił się z Zofią Chrząszczewską[20], z którą był do jej śmierci w 2005[21][22]. Miał z nią córkę Zuzannę, adoptował także Grzegorza, syna żony z poprzedniego związku. W 2009 zawarł związek małżeński z młodszą o 60 lat teatrolog Kamilą Mścichowską[23][24][25].

Zmarł 21 lipca 2012 w swoim domu w Warszawie[26]. 27 lipca 2012 po uroczystościach pogrzebowych w kościele św. Karola Boromeusza w Warszawie został pochowany w grobowcu rodzinnym na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera c/5/6)[27][28].

Filmografia

[edytuj | edytuj kod]
Odcisk dłoni w Alei Gwiazd w Międzyzdrojach
Rok Tytuł Rola Uwagi
1946 Zakazane piosenki wykonawca wyroku na skrzypku – konfidencie film muzyczny, reżyseria: Leonard Buczkowski
Dwie godziny towarzysz damulki w Kolorowej film obyczajowy, reżyseria: Stanisław Wohl, Józef Wyszomirski
1947 Jasne łany Leśniewski, były nauczyciel film polityczny, reżyseria: Eugeniusz Cękalski
1949 Spotkanie etiuda, reżyseria: Silik Sternfeld
1950 Dwie brygady aktor Stanisz film obyczajowy, reżyseria: Eugeniusz Cękalski
Miasto nieujarzmione oficer SS film wojenny, reżyseria: Jerzy Zarzycki
1953 Żołnierz zwycięstwa amerykański dziennikarz John Lane film biograficzny, reżyseria: Wanda Jakubowska
Sprawa do załatwienia narrator film komediowy, reżyseria: Jan Rybkowski, Jan Fethke
Domek z kart starosta film polityczny, reżyseria: Erwin Axer
1960 Powrót „Siwy” film psychologiczny, reżyseria: Jerzy Passendorfer
1961 Dziś w nocy umrze miasto Piotr film wojenny, reżyseria: Jan Rybkowski
1962 Spóźnieni przechodnie. Krąg istnienie film obyczajowy, reżyseria: Andrzej Łapicki
Spóźnieni przechodnie. Nauczycielka reżyser film obyczajowy, reżyseria: Jan Rybkowski
Spotkanie w Bajce Wiktor film psychologiczny, reżyseria: Jan Rybkowski
1963 Pamiętnik pani Hanki Jacek Renowicki, mąż pani Hanki film komediowy, reżyseria: Stanisław Lenartowicz
Naprawdę wczoraj pisarz Nowak film obyczajowy, reżyseria: Jan Rybkowski
1964 Życie raz jeszcze Piotr Grajewski film psychologiczny, reżyseria: Janusz Morgenstern
1965 Sposób bycia bohater film psychologiczny, reżyseria: Jan Rybkowski
Salto pijak Pietuch film psychologiczny, reżyseria: Tadeusz Konwicki
Lekarstwo na miłość Andrzej film komediowo-kryminalny, reżyseria: Jan Batory
1966 Mistrz doktor Kawski film wojenny, reżyseria: Jerzy Antczak
Gdzie jest trzeci król kapitan Berent film kryminalny, reżyseria: Ryszard Ber
1967 Poradnik matrymonialny doktor Bogumił film komediowy, reżyseria: Włodzimierz Haupe
Zbrodnia lorda Artura Savile’a lord Artur Saville film grozy, reżyseria: Witold Lesiewicz
Poczmistrz hrabia film telewizyjny, reżyseria: Stanisław Lenartowicz
Szach i mat! Bartolomeo film fantastyczny, reżyseria: Andrzej Zakrzewski
Kwestia sumienia kapitan Parrol Hartroy film historyczny, reżyseria: Ewa Petelska, Czesław Petelski
Klub szachistów Wacław Urbin film obyczajowy, reżyseria: Witold Lesiewicz
Cześć kapitanie szpieg film kryminalny, reżyseria: Ewa Petelska, Czesław Petelski
1968 Mistrz tańca mistrz tańca film grozy, reżyseria: Jerzy Gruza
Lalka Kazimierz Starski film kostiumowy, reżyseria: Wojciech Jerzy Has
Dancing w kwaterze Hitlera niemiecki turysta film psychologiczny, reżyseria: Jan Batory
1969 Przygody pana Michała Ketling serial historyczny, reżyseria: Paweł Komorowski
Jarzębina czerwona porucznik Gorczyński film wojenny, reżyseria: Ewa Petelska, Czesław Petelski
Wszystko na sprzedaż reżyser Andrzej film satyryczny, reżyseria: Andrzej Wajda
1970 Epilog norymberski narrator, R. H. Jackson dokument fabularyzowany, reżyseria: Jerzy Antczak
1971 Jak daleko stąd, jak blisko Andrzej film psychologiczny, reżyseria: Tadeusz Konwicki
Piłat i inni Afraniusz film dramatyczny, reżyseria: Andrzej Wajda
1972 Wesele Poeta film dramatyczny, reżyseria: Andrzej Wajda
1973 Zazdrość i medycyna dyrektor Tamten film psychologiczny, reżyseria: Janusz Majewski
Stracona noc pisarz Wacław Kisielecki film psychologiczny, reżyseria: Janusz Majewski
1974 Ziemia obiecana Trawiński film obyczajowy, reżyseria: Andrzej Wajda
1975 Ziemia obiecana (serial TV) Trawiński serial obyczajowy, reżyseria: Andrzej Wajda
1977 Sprawa Gorgonowej sędzia Kulczycki film kryminalny, reżyseria: Janusz Majewski
1979 Panny z Wilka lekarz w Stokroci film psychologiczny, reżyseria: Andrzej Wajda
1980 Urodziny młodego warszawiaka Stanisław, ojciec Jacka Bieleckiego film wojenny, reżyseria: Ewa Petelska, Czesław Petelski
1981 Z dalekiego kraju oficer niemiecki w katedrze wawelskiej film biograficzny, reżyseria: Krzysztof Zanussi
1982 Debiutantka Jerzy film obyczajowy, reżyseria: Barbara Sass
1985 Dziewczęta z Nowolipek profesor zatrudniający matkę Franki film psychologiczny, reżyseria: Barbara Sass
1986 W zawieszeniu doktor Ruczyński film psychologiczny, reżyseria: Waldemar Krzystek
1988 Gdzieśkolwiek jest, jeśliś jest... Hulan film psychologiczny, reżyseria: Krzysztof Zanussi
1989 Stan posiadania ojciec Tomasza film psychologiczny, reżyseria: Krzysztof Zanussi
Lawa Car w Śnie Senatora film poetycki, reżyseria: Tadeusz Konwicki
1999 Pan Tadeusz ksiądz film poetycki, reżyseria: Andrzej Wajda
2010–2012 M jak miłość Tadeusz Budzyński telenowela obyczajowa, reżyseria: różni
2012 Reguły gry staruszek na wernisażu serial komediowy, reżyseria: Bartłomiej Ignaciuk

Odznaczenia i wyróżnienia

[edytuj | edytuj kod]
Ordery i odznaczenia
Nagrody i wyróżnienia

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Gańczak 2011 ↓, s. 258.
  2. ↑ Stefan Kwiatkowski, Michał Wiland: Materiały biograficzne wychowanków Liceum i Gimnazjum im. Stefana Batorego w Warszawie. Warszawa: Stowarzyszenie Wychowanków Liceum i Gimnazjum im. Stefana Batorego w Warszawie, 1993, s. 53, 129.
  3. ↑ Łapiccy 2012 ↓, s. 234–235.
  4. ↑ Łapiccy 2012 ↓, s. 114, 121, 205–206.
  5. ↑ Łapiccy 2012 ↓, s. 23.
  6. ↑ Łapiccy 2012 ↓, s. 55, 57, 65, 103, 273.
  7. ↑ Łapiccy 2012 ↓, s. 12.
  8. ↑ Łapiccy 2012 ↓, s. 165.
  9. ↑ Łapiccy 2012 ↓, s. 78.
  10. ↑ Gańczak 2011 ↓, s. 257.
  11. ↑ Gańczak 2011 ↓, s. 226.
  12. ↑ Gańczak 2011 ↓, s. 262–263.
  13. ↑ Gańczak 2011 ↓, s. 265.
  14. ↑ Gańczak 2011 ↓, s. 270.
  15. ↑ Strona sejmowa posła X kadencji. [dostęp 2013-01-12].
  16. ↑ Łapiccy 2012 ↓, s. 225.
  17. ↑ a b Łapiccy 2012 ↓, s. 284.
  18. ↑ Łapiccy 2012 ↓, s. 161.
  19. ↑ Łapiccy 2012 ↓, s. 8.
  20. ↑ Łapiccy 2012 ↓, s. 32, 225.
  21. ↑ Nekrologi Warszawskie. nekrologi-baza.pl. [dostęp 2013-01-12].
  22. ↑ Sonia Miniewicz: Andrzej Łapicki: jedyny taki amant. onet.pl, 2020-07-21. [dostęp 2020-07-21].
  23. ↑ Eksperymentuję – Rozmowa z Andrzejem Łapickim. polityka.pl, 2009-11-22. [dostęp 2013-01-12].
  24. ↑ Kamila Łapicka: Jesteśmy szczęśliwi. onet.pl, 2009-06-17. [dostęp 2013-01-12].
  25. ↑ On ma 85 lat, jego żona 25. interia.pl, 2009-06-16. [dostęp 2013-01-12].
  26. ↑ Andrzej Łapicki nie żyje. rp.pl, 2012-07-21. [dostęp 2013-01-12].
  27. ↑ Pożegnanie Andrzeja Łapickiego. tvp.info, 2012-07-27. [dostęp 2013-01-12].
  28. ↑ Cmentarz Stare Powązki: ANTONI SZEREPA-ŁAPICKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-12-19].
  29. ↑ Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 3 marca 1995 r. o nadaniu orderów (M.P. z 1995 r. nr 23, poz. 280).
  30. ↑ a b c d e Andrzej Łapicki w bazie filmpolski.pl. [dostęp 2023-05-05].
  31. ↑ Uchwała Rady Państwa z dnia 11 lipca 1955 r. o nadaniu odznaczeń państwowych (M.P. z 1955 r. nr 91, poz. 1144).
  32. ↑ Lista osób odznaczonych „Medalem 10-lecia Polski Ludowej” (M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400).
  33. ↑ Medal Zasłużony Kulturze – Gloria Artis. gov.pl. [dostęp 2024-06-30].
  34. ↑ Wręczono złote medale „Gloria Artis”. e-teatr.pl, 2005-09-10. [dostęp 2013-01-12].
  35. ↑ Aneta Kyzioł: Jak Andrzej Łapicki zrzuca maski w swoich „Dziennikach”. polityka.pl, 26 marca 2018. [dostęp 2023-10-26].
  36. ↑ Nagrody Teatru. teatr-pismo.pl. [dostęp 2022-12-04].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Filip Gańczak: Filmowcy w matni bezpieki. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2011. ISBN 978-83-7648-714-4. OCLC 879643901.
  • Kamila Łapicka, Andrzej Łapicki: Łapa w Łapę. Z Andrzejem Łapickim rozmawia Kamila Łapicka. Warszawa: Wydawnictwo Czerwone i Czarne, 2012. ISBN 978-83-7700-039-7.
  • Łapicki: aktor, reżyser, pedagog. W osiemdziesiątą rocznicę urodzin. Barbara Osterloff (red.). Warszawa: Akademia Teatralna im. Aleksandra Zelwerowicza, 2004. ISBN 978-83-920617-1-7.
  • Nasi w Sejmie i Senacie. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Volumen, 1990.
  • Andrzej Łapicki w bazie filmpolski.pl. [dostęp 2023-05-05].

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Prezesi Związku Artystów Scen Polskich (ZASP)

W latach 1950–1952 Stowarzyszenie Polskich Artystów Teatru i Filmu (SPATiF), w latach 1952–1981 SPATiF-ZASP.