Andrzej Strug
| |
| Imię i nazwisko |
Tadeusz Gałecki |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
28 listopada 1871 |
| Data i miejsce śmierci |
9 grudnia 1937 |
| Dziedzina sztuki | |
| Odznaczenia | |
     
| |
| Nagrody | |
.JPG)
Andrzej Strug, właśc. Tadeusz Gałecki, ps. „Borsuk”, „August Kudłaty” (ur. 28 listopada 1871 w Lublinie, zm. 9 grudnia 1937 w Warszawie) – pisarz i publicysta, wolnomularz, działacz ruchu socjalistycznego i niepodległościowego, beliniak, a także scenarzysta.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Urodził się w rodzinie Władysława, właściciela sklepu kolonialnego w Lublinie, i Pauliny z Miklaszewskich[1]. Studiował w Instytucie Rolnictwa i Leśnictwa w Puławach. Działał w Kole Oświaty Ludowej i Polskiej Partii Socjalistycznej[2]. W 1895 uwięziony w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej, a w 1897 skazany na zesłanie do guberni archangielskiej[2], gdzie przebywał do 1900[3].
Po powrocie do kraju studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim i uczestniczył w rewolucji 1905 roku[3]. Był wtedy liderem Wydziału Chłopskiego, a następnie Wydziału Wiejskiego PPS i redagował pismo chłopskie „Gazetę Ludową”[4]. Ponownie aresztowany w 1907 musiał opuścić granice państwa rosyjskiego i wyjechał do Paryża. W 1910 był jednym z sygnatariuszy listu otwartego w sprawie pochowania ciała Juliusza Słowackiego na Wawelu. Pochówek oprotestował biskup krakowski Jan Puzyna[5]. Po powrocie z Francji, Strug wstąpił do organizacji „Strzelca”[3]. Uczestniczył w zjeździe w Zakopanem w sierpniu 1912 roku, na którym powołano Polski Skarb Wojskowy[6]. W okresie I wojny światowej walczył w szeregach Legionów Józefa Piłsudskiego w stopniu wachmistrza sztabowego[3]. W latach 1915–1918 pełnił funkcję referenta politycznego w Polskiej Organizacji Wojskowej[3]. 9 lutego 1916 został formalnie zwolniony z Legionów Polskich.
W Polsce niepodległej reprezentował PPS. W 1918 wziął udział w tworzeniu Rządu Ludowego i został wiceministrem propagandy. W 1920 został członkiem założycielem Wielkiej Loży Narodowej Polskiej[3]. W 1927 otrzymał nagrodę literacką im. Elizy Orzeszkowej za całokształt twórczości[7]. W 1928 zasiadł z listy PPS w Senacie, a w 1934 stał na czele Ligi Obrony Praw Człowieka i Obywatela[3]. W latach 1924 i 1935 pełnił obowiązki prezesa Związku Zawodowego Literatów Polskich, którego był współzałożycielem[3] (był delegatem na zjazd ZZLP 4 lutego 1922 w Warszawie[8]). W 1928 był współautorem scenariuszy do filmów Pan Tadeusz (z Ferdynandem Goetlem) i Przedwiośnie (z Anatolem Sternem)[3]. W 1933 został laureatem Nagrody Miasta Łodzi za całokształt działalności na polu literatury[9]. W 1934 odmówił przyjęcia członkostwa Polskiej Akademii Literatury, ponieważ protestował przeciwko procesowi brzeskiemu i Berezie Kartuskiej[3].
W swojej twórczości pisarskiej podejmował tematy wojenne i walki o idee sprawiedliwości społecznej, np. Ludzie podziemni, Dzieje jednego pocisku, Mogiła nieznanego żołnierza. Krytykował też współczesny kapitalizm w powieściach: Pieniądz, Żółty krzyż. Poznawszy Tatry w latach krakowskich studiów, powracał do nich i Zakopanego dość często. Jego znajomość problemów modnego wówczas uzdrowiska zaowocowała nietypową dla niego pozycją groteskowo-satyryczną Zakopanoptikon.
Należał do masonerii, a od 1922 do 1923 pełnił funkcję Wielkiego Mistrza Wielkiej Loży Polskiej[10]. Do końca życia był aktywnym działaczem społecznym i politycznym. Został pochowany na cmentarzu Wojskowym na Powązkach[3] (kwatera A19-lewe półkole-9)[11].
Życie prywatne
[edytuj | edytuj kod]Był żonaty z Nelly Gałecką-Strug (1892-1989)[12].
Ordery i odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]- Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 5419 (17 maja 1922)[13][14]
- Krzyż Niepodległości (4 listopada 1933)[15]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (30 kwietnia 1925)[16][17]
- Krzyż Walecznych
- Złoty Wawrzyn Akademicki (5 listopada 1935)[18]
- Odznaka pamiątkowa POW nr 620 (6 sierpnia 1919)
Twórczość
[edytuj | edytuj kod]- 1908: Ludzie podziemni
- 1908: Jutro[19]
- 1910: Dzieje jednego pocisku
- 1911: Ojcowie nasi
- 1912: Portret
- 1913–1914: Zakopanoptikon (druk w odcinkach we lwowskim „Wieku Nowym”; I wyd. całości 1957)
- 1914: Pieniądz
- 1918: Chimera[20]
- 1920: Wyspa zapomnienia
- 1921: Odznaka za wierną służbę
- 1922: Mogiła nieznanego żołnierza
- 1925: Pokolenie Marka Świdy
- 1926: Wielki dzień. Kronika niedoszłych wydarzeń (ukazała się w warszawskim dzienniku „Kurier Poranny”; I wyd. całości 1957)
- 1928: Fortuna kasjera Śpiewankiewicza
- 1930–1931: Pisma
- 1932–1933: Żółty krzyż
- 1937: Miliardy
- 1937: W Nienadybach byczo jest
Filmografia
[edytuj | edytuj kod]- Scenariusz
- 1928: Pan Tadeusz
- 1928: Przedwiośnie
- Ekranizacje
- 1927: Mogiła nieznanego żołnierza
- 1929: Grzeszna miłość
- 1930: Niebezpieczny romans
- 1972: Fortuna
- 1980: Gorączka
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Wykaz Legionistów ↓.
- ↑ a b Stefan Król, Cytadela Warszawska, Książka i Wiedza, Warszawa 1978, s. 190.
- ↑ a b c d e f g h i j k O kawalerii polskiej XX wieku s. 22
- ↑ Samuel Sandler: Andrzej Strug wśród ludzi podziemnych. Warszawa: Czytelnik, 1959. za: strona o Rewolucji 1905 roku; dostęp 2013-12-11
- ↑ List otwarty w sprawie sprowadzenia zwłok Juliusza Słowackiego, Paryż 1910.
- ↑ Wanda Kiedrzyńska, Powstanie i organizacja Polskiego Skarbu Wojskowego 1912–1914, [w:] „Niepodległość”, t. XIII zeszyt 1 (33), 1936, s. 80.
- ↑ Marian (1878–1958) Red Dąbrowski, Światowid : ilustrowany kurjer tygodniowy. 1927, nr 10, M. Dąbrowski, 5 marca 1927 [dostęp 2015-12-12].
- ↑ Wiadomości bieżące. Z miasta. O byt literatów. „Kurjer Warszawski”, s. 4, Nr 39 z 8 lutego 1922.
- ↑ Nagrody Miasta Łodzi [online], BIP ŁÓDŹ [dostęp 2021-10-04] (pol.).
- ↑ Zob. Leon Chajn, Wolnomularstwo w II Rzeczypospolitej, Warszawa 1975.
- ↑ Wyszukiwarka cmentarna – Warszawskie cmentarze
- ↑ Adam Piechowski: Losy spółdzielni mieszkaniowych w Warszawie w latach okupacji niemieckiej. Warszawa: Spółdzielczy Instytut Wydawniczy, 1992, s. 69. ISBN 83-209-0837-X.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 11 stycznia 1923, s. 32.
- ↑ Księga Jazdy Polskiej 1938 ↓, s. 410.
- ↑ M.P. z 1933 r. nr 255, poz. 273 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
- ↑ M.P. z 1925 r. nr 102, poz. 435 „za wybitną twórczość literacką”.
- ↑ Przeciwko odznaczeniu Struga zaprotestował o. Maksymilian Maria Kolbe. Maksymilian Maria Kolbe. Kronika religijna. Skandaliczne odznaczenie. „Rycerz Niepokalanej”. Nr 7, s. 165, 1925.
- ↑ M.P. z 1935 r. nr 257, poz. 305 „za wybitną twórczość literacką”.
- ↑ Andrzej Strug, Jutro... wyd. 1908. [online], polona.pl [dostęp 2018-07-19].
- ↑ Andrzej Strug, Chimera : powieść, wyd. 1918. [online], polona.pl [dostęp 2018-07-19].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
- Ś. p. Andrzej Strug. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 281 z 11 grudnia 1937.
- Księga Jazdy Polskiej. Bolesław Wieniawa-Długoszowski (red.) Bronisław Rakowski (red.) Władysław Dziewanowski (red.) Karol Koźmiński (red.) Stanisław Strumph-Wojtkiewicz (red.) Stanisław Ostoja-Chrostowski (red.) Stanisław Haykowski (ilust.). Warszawa: Zakłady Graficzne Instytutu Wydawniczego „Biblioteka Polska”, 1938.
- Cezary Leżeński / Lesław Kukawski: O kawalerii polskiej XX wieku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1991, s. 22. ISBN 83-04-03364-X.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Gałecki (Strug) Tadeusz (Andrzej). Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2017-12-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-10)].
- Powieść Chimera w serwisie Cyfrowa Biblioteka Narodowa Polona.
- Zbiór nowel Ludzie podziemni w serwisie Cyfrowa Biblioteka Narodowa Polona.
- Stanisław Posner, Dzieje Andrzeja Struga
- Materiały o Andrzeju Strugu. tnn.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-08)].
- Andrzej Strug, W dziesiątą rocznicę (wspomnienia)
- Psychologia i filozofia terroryzmu według Dziejów jednego pocisku Andrzeja Struga – opracowanie
- Wolnomularskie inspiracje Andrzeja Struga – artykuł na Wirtualnym Wschodzie Wolnomularskim
- Andrzej Strug w bazie Filmoteki Narodowej „Nitrofilm”
- Andrzej Strug w Palestynie (Erec Israel – izrael.org.il)
- Utwory Andrzeja Struga w serwisie Polona.pl