Data i miejsce urodzenia |
11 listopada 1924 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
21 lipca 2012 |
Zawód | |
Współmałżonek |
1. Zofia Łapicka |
Lata aktywności |
1945–2012 |
Zespół artystyczny | |
Teatr Narodowy | |
Odznaczenia | |
Andrzej Łapicki (ur. 11 listopada 1924 w Rydze, zm. 21 lipca 2012 w Warszawie) – polski aktor teatralny i filmowy, reżyser teatralny, profesor i rektor Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie, poseł na Sejm X kadencji.
Był synem Borysa i Zofii z domu Fromont[1]. Jego ojciec był profesorem i wykładowcą prawa rzymskiego na Uniwersytecie Warszawskim oraz Uniwersytecie Łódzkim. Jego pradziadek Hektor Łapicki pełnił funkcję wojewody mińskiego w czasie powstania styczniowego.
Uczęszczał do Gimnazjum i Liceum im. Stefana Batorego w Warszawie, które zakończył maturą w ramach tajnego nauczania w 1942[2]. Studiował następnie w konspiracyjnym Państwowym Instytucie Sztuki Teatralnej (m.in. u Zofii Małynicz, Marii i Edmunda Wiercińskich, Mariana Wyrzykowskiego, Jana Kreczmara). Uczestniczył w podziemnych przedstawieniach teatralnych, recytując poezję Krzysztofa Kamila Baczyńskiego i Tadeusza Gajcego, był aktorem Teatru Żołnierskiego Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej Armii Krajowej. Brał udział w powstaniu warszawskim.
Po II wojnie światowej uzyskał dyplom w Łodzi (u Aleksandra Zelwerowicza). W 1945 debiutował w Teatrze Wojska Polskiego w Łodzi (jako Kuba w Weselu Stanisława Wyspiańskiego).
Od 1947 do 1956 pełnił funkcję lektora Polskiej Kroniki Filmowej. Od 1949 był związany z teatrami warszawskimi – Teatrem Współczesnym (1949–1964, 1966–1972), Teatrem Dramatycznym (1964–1966, 1982–1983), Teatrem Narodowym (1972–1981) i Teatrem Polskim (1983). W 1957 debiutował w Teatrze Dramatycznym jako reżyser (w Uśmiechu Giocondy Aldousa Huxleya). W latach 1995–1999 zajmował stanowisko dyrektora artystycznego Teatru Polskiego w Warszawie.
Występował również w Teatrze Telewizji, m.in. w spektaklach: Z gawędy wuja Sławomira Mrożka w reż. Jerzego Gruzy (1961), Do kraju tego Cypriana Kamila Norwida w reż. Maryny Broniewskiej (1962), Cudza żona i mąż pod łóżkiem Fiodora Dostojewskiego w reż. Andrzeja Wajdy (1962), Świadkowie albo nasza mała stabilizacja Tadeusza Różewicza w reż. Adama Hanuszkiewicza (1963), Wiele hałasu o nic Williama Szekspira w reż. Ludwika René (1965), Brat marnotrawny Oscara Wilde’a w reż. Jerzego Gruzy (1968), Rozmyślania przy goleniu Stanisława Dygata w reż. Adama Hanuszkiewicza (1969) oraz w Makbecie Williama Szekspira w reż. Andrzeja Wajdy (1969), Czarownicach z Salem Arthura Millera w reż. Zygmunta Hübnera (1979) i w Kordianie Juliusza Słowackiego w reż. Jana Englerta (1994). Zagrał łącznie ponad 200 ról teatralnych, filmowych i telewizyjnych, występował w filmach Andrzeja Wajdy i Tadeusza Konwickiego. Wyreżyserował ponad 100 przedstawień teatralnych i telewizyjnych.
Od 1953 wykładał w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Warszawie, od 1979 jako profesor nadzwyczajny, od 1987 jako profesor zwyczajny. W latach 1971–1981 pełnił funkcję dziekana Wydziału Aktorskiego, a od 1981 do 1987 i od 1993 do 1996 rektora tej uczelni. Zasiadał w Narodowej Radzie Kultury (1986), w latach 1989–1996 był prezesem Związku Artystów Scen Polskich.
Od początku lat 80. działał w opozycji demokratycznej, należał do „Solidarności”. W lutym 1984 Służba Bezpieczeństwa rozpoczęła rozpracowanie Andrzeja Łapickiego w ramach sprawy operacyjnego rozpracowania kryptonim „Rektor”; SB zarzucało aktorowi „negatywny wpływ na młodzież studencką i przyczynianie się do dezintegracji środowiska teatralnego”[3]. Pomimo usilnych starań SB nie udało się ulokować tajnego współpracownika w najbliższym otoczeniu aktora. Po wprowadzeniu stanu wojennego w przejętej dokumentacji „Solidarności” odnaleziono korespondencję między Lechem Wałęsą a Andrzejem Łapickim, co przyczyniło się do wzmożenia obserwacji aktora[4]. Funkcjonariusze SB odnotowywali w zebranej dokumentacji, że tworzył wokół siebie grono osób nieprzychylnych komunistycznej władzy. Służba Bezpieczeństwa podejmowała działania mające na celu doprowadzenie do ich zwalniania z pracy, jednakże Andrzej Łapicki miał na tyle silną pozycję, że był w stanie chronić podległych mu pracowników PWST przed usunięciem z pracy. Był również postrzegany przez SB jako organizator akcji nieposłuszeństwa środowiska artystycznego wobec władzy, która przejawiała się bojkotowaniem mediów państwowych[5]. W 1982 i 1983 SB sugerowała ministrowi kultury odwołanie go ze stanowiska rektora PWST „ze względu na sprzeczność jego działalności z etyką nauczycielską i polityką kulturalną państwa”. Mimo tych nacisków zachował to stanowisko[6]. W 1987 był jednym z sygnatariuszy kilku oświadczeń kierowanych do władz PRL, m.in. ze stycznia dotyczącego wprowadzenia pluralizmu polityczno‑organizacyjnego w sferze kultury, z maja poprzedzającego wizytę Jana Pawła II w Polsce i z listopada o konieczności zmian systemowych w PRL. Spowodowało to wzywanie aktora na przesłuchania przez funkcjonariusza Departamentu III MSW[7].
W czerwcu 1987 witał papieża podczas spotkania papieża ze środowiskiem artystów w warszawskim kościele Świętego Krzyża. Był członkiem Prymasowskiej Rady Społecznej i Komitetu Obywatelskiego, z ramienia którego zasiadał w Sejmie kontraktowym w latach 1989–1991 (w trakcie kadencji przeszedł do KP Unii Demokratycznej)[8].
Jego pierwszą żoną była Zofia Chrząszczewska (od 1947 do jej śmierci w 2005[9][10]), z którą miał córkę Zuzannę (Grzegorz był adoptowanym synem Zofii z jej poprzedniego związku). 5 czerwca 2009 ożenił się powtórnie – z teatrolog Kamilą Mścichowską, młodszą od niego o 60 lat[11][12][13].
Andrzej Łapicki zmarł 21 lipca 2012 w swoim domu w Warszawie[14]. Uroczystości pogrzebowe aktora odbyły się 27 lipca 2012 w warszawskim kościele św. Karola Boromeusza. Został pochowany w grobowcu rodzinnym na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera c-5-6)[15][16].
W 2012 Kamila Łapicka opublikowała wspomnienia Andrzeja Łapickiego w formie wspólnie prowadzonych rozmów, zatytułowane Łapa w łapę[17].
Rok | Tytuł | Rola | Uwagi |
---|---|---|---|
1946 | Zakazane piosenki | wykonawca wyroku na skrzypku – konfidencie | film muzyczny, reżyseria: Leonard Buczkowski |
Dwie godziny | towarzysz damulki w Kolorowej | film obyczajowy, reżyseria: Stanisław Wohl, Józef Wyszomirski | |
1947 | Jasne łany | Leśniewski, były nauczyciel | film polityczny, reżyseria: Eugeniusz Cękalski |
1949 | Spotkanie | etiuda, reżyseria: Silik Sternfeld | |
1950 | Dwie brygady | aktor Stanisz | film obyczajowy, reżyseria: Eugeniusz Cękalski |
Miasto nieujarzmione | oficer SS | film wojenny, reżyseria: Jerzy Zarzycki | |
1953 | Żołnierz zwycięstwa | amerykański dziennikarz John Lane | film biograficzny, reżyseria: Wanda Jakubowska |
Sprawa do załatwienia | narrator | film komediowy, reżyseria: Jan Rybkowski, Jan Fethke | |
Domek z kart | starosta | film polityczny, reżyseria: Erwin Axer | |
1960 | Powrót | „Siwy” | film psychologiczny, reżyseria: Jerzy Passendorfer |
1961 | Dziś w nocy umrze miasto | Piotr | film wojenny, reżyseria: Jan Rybkowski |
1962 | Spóźnieni przechodnie. Krąg istnienie | film obyczajowy, reżyseria: Andrzej Łapicki | |
Spóźnieni przechodnie. Nauczycielka | reżyser | film obyczajowy, reżyseria: Jan Rybkowski | |
Spotkanie w Bajce | Wiktor | film psychologiczny, reżyseria: Jan Rybkowski | |
1963 | Pamiętnik pani Hanki | Jacek Renowicki, mąż pani Hanki | film komediowy, reżyseria: Stanisław Lenartowicz |
Naprawdę wczoraj | pisarz Nowak | film obyczajowy, reżyseria: Jan Rybkowski | |
1964 | Życie raz jeszcze | Piotr Grajewski | film psychologiczny, reżyseria: Janusz Morgenstern |
1965 | Sposób bycia | bohater | film psychologiczny, reżyseria: Jan Rybkowski |
Salto | pijak Pietuch | film psychologiczny, reżyseria: Tadeusz Konwicki | |
Lekarstwo na miłość | Andrzej | film komediowo-kryminalny, reżyseria: Jan Batory | |
1966 | Mistrz | doktor Kawski | film wojenny, reżyseria: Jerzy Antczak |
Gdzie jest trzeci król | kapitan Berent | film kryminalny, reżyseria: Ryszard Ber | |
1967 | Poradnik matrymonialny | doktor Bogumił | film komediowy, reżyseria: Włodzimierz Haupe |
Zbrodnia lorda Artura Savile’a | lord Artur Saville | film grozy, reżyseria: Witold Lesiewicz | |
Poczmistrz | hrabia | film telewizyjny, reżyseria: Stanisław Lenartowicz | |
Szach i mat! | Bartolomeo | film fantastyczny, reżyseria: Andrzej Zakrzewski | |
Kwestia sumienia | kapitan Parrol Hartroy | film historyczny, reżyseria: Ewa Petelska, Czesław Petelski | |
Klub szachistów | Wacław Urbin | film obyczajowy, reżyseria: Witold Lesiewicz | |
Cześć kapitanie | szpieg | film kryminalny, reżyseria: Ewa Petelska, Czesław Petelski | |
1968 | Mistrz tańca | mistrz tańca | film grozy, reżyseria: Jerzy Gruza |
Lalka | Kazimierz Starski | film kostiumowy, reżyseria: Wojciech Jerzy Has | |
Dancing w kwaterze Hitlera | niemiecki turysta | film psychologiczny, reżyseria: Jan Batory | |
1969 | Przygody pana Michała | Ketling (odcinki: 1–2, 4–5, 11–13) | serial historyczny, reżyseria: Paweł Komorowski |
Jarzębina czerwona | porucznik Gorczyński | film wojenny, reżyseria: Ewa Petelska, Czesław Petelski | |
Wszystko na sprzedaż | reżyser Andrzej | film satyryczny, reżyseria: Andrzej Wajda | |
1970 | Epilog norymberski | narrator, R. H. Jackson | dokument fabularyzowany, reżyseria: Jerzy Antczak |
1971 | Jak daleko stąd, jak blisko | Andrzej | film psychologiczny, reżyseria: Tadeusz Konwicki |
Piłat i inni | Afraniusz | film dramatyczny, reżyseria: Andrzej Wajda | |
1972 | Wesele | Poeta | film dramatyczny, reżyseria: Andrzej Wajda |
1973 | Zazdrość i medycyna | dyrektor Tamten | film psychologiczny, reżyseria: Janusz Majewski |
Stracona noc | pisarz Wacław Kisielecki | film psychologiczny, reżyseria: Janusz Majewski | |
1974 | Ziemia obiecana | Trawiński | film obyczajowy, reżyseria: Andrzej Wajda |
1975 | Ziemia obiecana (serial TV) | Trawiński (odcinek: 2) | serial obyczajowy, reżyseria: Andrzej Wajda |
1977 | Sprawa Gorgonowej | sędzia Kulczycki | film kryminalny, reżyseria: Janusz Majewski |
1979 | Panny z Wilka | lekarz w Stokroci | film psychologiczny, reżyseria: Andrzej Wajda |
1980 | Urodziny młodego warszawiaka | Stanisław, ojciec Jacka Bieleckiego | film wojenny, reżyseria: Ewa Petelska, Czesław Petelski |
1981 | Z dalekiego kraju | oficer niemiecki w katedrze wawelskiej | film biograficzny, reżyseria: Krzysztof Zanussi |
1982 | Debiutantka | Jerzy | film obyczajowy, reżyseria: Barbara Sass |
1985 | Dziewczęta z Nowolipek | profesor zatrudniający matkę Franki | film psychologiczny, reżyseria: Barbara Sass |
1986 | W zawieszeniu | doktor Ruczyński | film psychologiczny, reżyseria: Waldemar Krzystek |
1988 | Gdzieśkolwiek jest, jeśliś jest... | Hulan | film psychologiczny, reżyseria: Krzysztof Zanussi |
1989 | Stan posiadania | ojciec Tomasza | film psychologiczny, reżyseria: Krzysztof Zanussi |
Lawa | Car w Śnie Senatora | film poetycki, reżyseria: Tadeusz Konwicki | |
1999 | Pan Tadeusz | ksiądz | film poetycki, reżyseria: Andrzej Wajda |
2010–2012 | M jak miłość | Tadeusz Budzyński (odcinki: 808–896) | opera mydlana, reżyseria: różni |
2012 | Reguły gry | staruszek na wernisażu (odcinek: 1) | serial komediowy, reżyseria: Bartłomiej Ignaciuk |