Antoni Cieszyński

Antoni Cieszyński
	; Antoni Cieszynski
Data i miejsce urodzenia	31 maja 1882 ; Oleśnica, Królestwo Prus, Cesarstwo Niemieckie
Data i miejsce śmierci	3/4 lipca 1941 ; Lwów, Polska pod okupacją III Rzeszy
	profesor nauk medycznych
	Specjalność: stomatologia
Uczelnia	Uniwersytet Lwowski
	Odznaczenia
	;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Antoni Cieszyński (ur. 31 maja 1882 w Oleśnicy, zm. 3/4 lipca 1941 we Lwowie) – polski profesor stomatologii, twórca stomatologii polskiej i jeden z jej światowych pionierów.

Droga życiowa

Urodził się 31 maja 1882 w Oleśnicy, w rodzinie Tomasza i Emilii z Chiżyńskich^[1]. Uczył się początkowo w Gimnazjum Klasycznym Marii Magdaleny w Poznaniu, później ukończył gimnazjum w Bydgoszczy. Studiował medycynę, stomatologię i filozofię w Berlinie i Monachium. Dyplom lekarza dentysty otrzymał w 1905, doktorat z najwyższym odznaczeniem – summa cum laude w grudniu 1911. Był członkiem Związku Młodzieży Polskiej „Zet”. Założył Klub Towarzystwa Studentów Polaków w Monachium.

W 1913 został mianowany profesorem nadzwyczajnym i kierownikiem Ambulatorium Dentystycznego Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Lwowskiego. W marcu 1914, po gruntownej reorganizacji i modernizacji, ambulatorium zostało przekształcone w pierwszy w Polsce Instytut Dentystyczny (w 1930 w Klinikę Stomatologiczną).

Po wybuchu I wojny światowej zorganizował w Instytucie Dentystycznym placówkę Polskiego Czerwonego Krzyża. Z powodu ofensywy rosyjskiej i zajęcia Lwowa przez Rosjan we wrześniu 1914 ewakuował się najpierw do Tarnowa, a później do Wiednia. Założył tam oddział dla obrażeń szczękowych i poliklinikę stomatologiczną dla uchodźców z Polski. W tym mieście w 1915 został członkiem zarządu Polskiego Archiwum Wojennego^[2]. W czasie zamachu ukraińskiego na Lwów (1–22 listopada 1918) zorganizował Polską Służbę Sanitarną i organizował punkty opatrunkowe dla rannych w części Lwowa zajętej przez Ukraińców.

Był członkiem honorowym Towarzystw Stomatologicznych w Waszyngtonie, Buenos Aires, Pradze i Wiedniu. Był kierownikiem Katedry Dentystyki UJK i Lwowskiego Państwowego Instytutu Medycyny. W roku akademickim 1927/28 pełnił funkcję dziekana Wydziału Lekarskiego UJK. Sprawował stanowisko przewodniczącego Komitetu Narodowego Międzynarodowego Związku Dentystycznego, był honorowym przewodniczącym Związku Słowiańskich Stomatologów.

Wydawał i redagował czasopisma „Polska Dentystyka” (od 1930 „Polska Stomatologia”) oraz „Słowiańska Stomatologia”^[3].

Był twórcą reguły izometrii w radiologii, oraz techniki zdjęć rentgenowskich zewnątrzustnych. Wydawał i był redaktorem Kwartalnika Stomatologicznego, Polskiej Dentystyki i Słowiańskiej Stomatologii. W 1936 na międzynarodowej konferencji w Brukseli otrzymał złoty medal im. W.O. Millera za pionierskie zasługi dla światowej stomatologii.

W okresie poprzedzającym II wojnę światową prowadził akcję pomocy represjonowanym, przez niemieckich nazistów, czechosłowackim lekarzom pochodzenia żydowskiego. W 1938 ogłosił także, na łamach „Polskiej Stomatologii”, swój protest przeciw udziałowi Polski w rozbiorze Czechosłowacji^[4]. W okresie sowieckiej okupacji Lwowa 1939–1941 nadal prowadził działalność naukową. W sierpniu 1940 był gościem Wszechzwiązkowego Komitetu ds. Nauki ZSRR w Moskwie^[5]. Aresztowany przez niemieckich okupantów w nocy z 3 na 4 lipca 1941, tuż po wkroczeniu Niemców do Lwowa, został bez sądu rozstrzelany na Wzgórzach Wuleckich wraz z grupą 25 polskich profesorów wyższych uczelni Lwowa.

Od 1915 był mężem Róży z Troczyńskich^[1].

Dokonania naukowe

Był encyklopedystą, edytorem czterotomowej, ilustrowanej Nowoczesnej encyklopedii zdrowia wydanej w latach 1937–1939 w Warszawie^[6].
Ogłosił drukiem 375 prac obejmujących wszystkie dziedziny stomatologii, opublikowanych w 70 czasopismach naukowych w siedmiu językach,
Opracował:
- systematykę techniki wykonywania zdjęć rentgenowskich wewnątrz- i zewnątrzustnych,
- zastosowanie radioterapii w stomatologii,
- pierwszy w świecie atlas radiologii stomatologicznej,
- regułę izometrii, pozwalającej na wykonywanie na filmie zdjęć rtg zębów o rzeczywistej długości,
- metody iniekcyjnych do wszystkich gałęzi nerwu trójdzielnego.
Był twórcą nowoczesnych metod operacyjnych i rozpoznawczo-badawczych.
Był autorem wielu udoskonaleń technicznych:
- kasety do zdjęć stereoskopowych,
- wspornika do zdjęć zewnątrzustnych,
- przytrzymywaczy filmów wewnątrzustnych,
- miarki do bezpośredniego odczytywania odległości filmu od ogniska
- czapki z tabliczką ułatwiającą ustawienie promienia głównego do zdjęć typowych czaszki.
Redagował własne czasopismo Dentystyka Polska (od 1923)
Był redaktorem naczelnym Polskiej Stomatologii i Słowiańskiej Stomatologii
Wydał własny podręcznik radiologii stomatologicznej (1926).

Ordery i odznaczenia

Złoty Krzyż Zasługi (28 marca 1939)^[7]
Medal Niepodległości (4 listopada 1933)^[8]
Krzyż Obrony Lwowa (1918)
Krzyż Zasługi Węgierskiego Czerwonego Krzyża (Węgry)^[1]

Funkcje w organizacjach

przewodniczący Powszechnych Wykładów Uniwersyteckich we Lwowie (1915–1918),
przewodniczący Związku Docentów Stomatologii w Państwie Polskim (1913–1923 i od roku 1935),
delegat narodowy Polski do Międzynarodowego Związku Dentystycznego,
przedstawiciel Polskiej Sekcji Międzynarodowego Związku Stomatologicznego,
prezes Związku Stomatologów Lwowskiej Izby Lekarskiej
członek honorowy i fellow of American Society of Stomatologists
członek honorowy i fellow of Polish Medical and Dental Association of America
członek honorowy Spolku Ceskych Zubnich Lekaru w Pradze
członek honorowy Zahnarztliche Gesellschaft w Wiedniu
członek honorowy Korporacji Aragonia^[9]

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: 1939, s. 43. [dostęp 2021-07-07].
↑ Polskie Archiwum Wojenne. „Nowości Illustrowane”. Nr 39, s. 6, 25 września 1915.
↑ Cieszyński Antoni, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-09-18] .
↑ Mariusz Patelski, Pierwszy stomatolog Rzeczypospolitej, „Kalendarz Opolski” 1993, s. 71–72.
↑ Dzieje najnowsze: Tom 14, PAN, 1983.
↑ Cieszyński, t.I 1939 ↓.
↑ M.P. z 1939 r. nr 75, poz. 166 „za zasługi na polu pracy społecznej”.
↑ M.P. z 1933 r. nr 255, poz. 273 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
↑ Archiwum Korporacyjne – Archiwum i Muzeum Polskich Korporacji Akademickich Polska Korporacja Akademicka „Aragonia” poz. 2

Bibliografia

Antoni Cieszyński: Nowoczesna encyklopedia zdrowia. T. I. Warszawa: Wydawnictwo Minerwa, Cz. Żebrowski, 1939.
Prof. Antoni Cieszyński
Skład UJK w roku akademickim 1935/36
Zygmunt Albert Kaźń profesorów lwowskich – lipiec 1941 / studia oraz relacje i dokumenty zebrane i oprac. przez Zygmunta Alberta Wrocław 1989, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, ISBN 83-229-0351-0 wersja elektroniczna

Linki zewnętrzne

Publikacje Antoniego Cieszyńskiego w serwisie Polona.pl

[:0-1] Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: 1939, s. 43. [dostęp 2021-07-07].

[2] Polskie Archiwum Wojenne. „Nowości Illustrowane”. Nr 39, s. 6, 25 września 1915.

[3] Cieszyński Antoni, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-09-18] .

[4] Mariusz Patelski, Pierwszy stomatolog Rzeczypospolitej, „Kalendarz Opolski” 1993, s. 71–72.

[5] Dzieje najnowsze: Tom 14, PAN, 1983.

[CITEREFCieszyński,_t.I1939-6] Cieszyński, t.I 1939 ↓.

[7] M.P. z 1939 r. nr 75, poz. 166 „za zasługi na polu pracy społecznej”.

[8] M.P. z 1933 r. nr 255, poz. 273 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.

[9] Archiwum Korporacyjne – Archiwum i Muzeum Polskich Korporacji Akademickich Polska Korporacja Akademicka „Aragonia” poz. 2

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]