Juliusz Kleiner
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| profesor nauk humanistycznych | |
| Specjalność: historia literatury polskiej | |
| Alma Mater | |
| Doktorat | |
| Habilitacja | |
| Profesura | |
| Polska Akademia Nauk / Umiejętności | |
| Status PAN |
członek rzeczywisty |
| Status PAU |
członek krajowy |
| Nauczyciel akademicki | |
| Uczelnia |
Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie |
| Odznaczenia | |
 
| |
Juliusz Kleiner (ur. 24 kwietnia 1886 we Lwowie, zm. 23 marca 1957 w Krakowie[1]) – polski historyk literatury polskiej.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Pochodził ze spolonizowanej rodziny inżyniera kolejowego Hermana. Ukończył gimnazjum we Lwowie, następnie studiował polonistykę, germanistykę i filozofię na Uniwersytecie Lwowskim. Pomiędzy 1905 a 1908 był stypendystą Ossolineum. W 1908 uzyskał doktorat z polonistyki i germanistyki i rozpoczął pracę w szkolnictwie średnim. W latach 1910–1911 studiował w Niemczech i Francji. Pracował jako zastępca nauczyciela w C. K. Gimnazjum VII we Lwowie, po czym jesienią 1909 został mianowany nauczycielem rzeczywistym w C. K. VI Gimnazjum we Lwowie[2]. W 1912 habilitował się na Uniwersytecie Lwowskim. W latach 1916–1920 był profesorem Uniwersytetu Warszawskiego, a od 1920 Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, gdzie kierował Oddziałem Filologii Polskiej Nowszej Zakładu Filologii Polskiej. Od 1919 był członkiem PAU, od 1933 Polskiej Akademii Literatury, od 1952 członkiem rzeczywistym PAN[3]. W czasie okupacji radzieckiej Lwowa (1939–1941) był zatrudniony na lwowskim Uniwersytecie, który wówczas nosił okupacyjną nazwę im. Iwana Franki, broniąc zajęć po polsku. 17 września 1940 roku wstąpił do Związku Radzieckich Pisarzy Ukrainy[4]. W czasie okupacji niemieckiej (1941–1944) ukrywał się jako Jan Zalutyński na Lubelszczyźnie – Stefania Skwarczyńska, uratowana przezeń z Kazachstanu, umieściła go u rodzin Fudakowskich, Teleżyńskich i Żółtowskich (Krasnobród, Wilkołaz, Milejów). Po wojnie zamieszkał w Lublinie. W latach 1944–1947 był tam profesorem KUL, zaś w 1947 przeniósł się do Krakowa, gdzie był profesorem Uniwersytetu Jagiellońskiego. W Krakowie mieszkał do śmierci.
- Badania nad romantyzmem
Pracę naukową rozpoczął wcześnie. W 1906 ukazała się w czasopiśmie Biblioteka Warszawska pierwsza jego rozprawa pt. Patriotyzm Słowackiego. W 1910 wyszła jego pierwsza książka Studia o Słowackim, a w dwa lata później dwutomowa monografia Zygmunt Krasiński. Dzieje myśli, która ukazuje Krasińskiego jako intelektualistę i poetę filozoficznego[5], przedstawia ewolucję jego myśli i rozwój osobowości. Jest to monografia dziejów myśli filozoficzno-społecznej (historia idei) czasów, w których poeta żył. Podczas swej pracy naukowej koncentrował się na poetach romantycznych. Trzem wieszczom epoki romantyzmu poświęcił monografie, a najwięcej czasu udzielił badaniom nad twórczością Słowackiego. Owocem tego jest wielka monografia o Słowackim. Tom pierwszy pt. Twórczość młodzieńcza ukazał się w 1919, tom drugi pt. Od Balladyny do Lilli Wenedy w 1920, tom trzeci pt. Okres Beniowskiego w 1923, natomiast tom czwarty Poeta mistyk w 1927. Wiele lat poświęcił również badaniu twórczości Mickiewicza. W 1934 ukazał się pierwszy tom monografii pt. Dzieje Gustawa. Został on wznowiony po wojnie w 1948, w tym samym roku ukazał się tom drugi Dzieje Konrada.
- Nauka o literaturze
Inny dział twórczości naukowej Kleinera obejmują studia z zakresu teorii literatury. Przyjmował filozofię za najważniejszy element w badaniach literackich, ukazując związek literatury i wiedzy o literaturze z filozofią[5]. Pierwsza – teoretyczna rozprawa – nosi tytuł Charakter i przedmiot badań literackich. W 1925 wydał obszerny tom pt. Studia z zakresu teorii literatury i filozofii, zawierający m.in. rozprawy: Romantyzm, Treść i forma w poezji, Z zagadnień bergsonizmu i romantyzmu.
Śmierć przerwała pracę uczonego nad pomnikowym wydaniem krytycznym Dzieł wszystkich Słowackiego, zainicjowanym w 1924. Wydał, uporządkował lub zrekonstruował wiele tekstów poezji romantycznej. Jego ostatnią pracę nad uporządkowaniem i zrekonstruowaniem dramatu Zawisza Czarny nazwano „poematem filologicznym”. Po jego śmierci edycję Dzieł wszystkich dokończył Władysław Floryan ze współpracownikami (ostatni tom, XVII, ukazał się w 1976).
Jest autorem podręcznikowego Zarysu historii literatury polskiej (dwa tomy, 1932 i 1939, oraz wyd. wznowione od 1947 przez Ossolineum we Wrocławiu), tomu szkiców pt. W kręgu Mickiewicza i Goethego, rozpraw, recenzji, sprawozdań, wspomnień. Odegrał wielką, nowatorską rolę w dziejach polskiej humanistyki na początku XX wieku. Bronił tezy – wbrew przekonaniom pozytywistów (Hippolyte Taine) – o odrębności przedmiotu i metod badawczych nauk humanistycznych oraz nauk przyrodniczych. Był prezesem Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza.
Pochowany został na cmentarzu Rakowickim w Krakowie, na obrzeżu kwatery zasłużonych (lecz poza jej właściwym obszarem) od strony kw. LXVIII[6].
Życie prywatne
[edytuj | edytuj kod]Z zawartego w 1928 r. małżeństwa z Marią z Kębłowskich pozostawił dwoje dzieci: ur. 25 maja 1929 r. Witolda, matematyka, wykładowcę UJ oraz ur. 1 kwietnia 1933 r. Anielę zam. Łopuszyńską, fizyka jądrowego, pracownicę naukową IBJ w Świerku.
Publikacje
[edytuj | edytuj kod]Dorobek naukowy Kleinera jest bardzo obszerny (ponad 500 prac)[5].
- „On Konrad Wallenrod”, „Twórczość”, No. 4, 1945[7]
- Zarys Dziejów Literatury Polskiej 1963
- Zarys Dziejów Literatury Polskiej, Języka Polskiego, Tom Drugi, Wydanie II, współauthor Aleksander Bruckner, 1947
- Pojęcie idei u Berkeleya. Lwów: 1910.[8]
Odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1938)[9]
- Order Sztandaru Pracy I klasy (1956)[10]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Kleiner Juliusz, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2023-09-29].
- ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. VII Gimnazyum we Lwowie za rok szkolny 1910. Lwów: 1910, s. 40.
- ↑ Członkowie PAN: Skorowidz
- ↑ Bohdan Urbankowski, Czerwona msza, czyli uśmiech Stalina, t. 1, Warszawa 1998, s. 123.
- ↑ a b c Agata Szymaniak: Kleiner Juliusz. W: Encyklopedia filozofii polskiej. T. 1: A–Ł. Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, 2011, s. 646–649. ISBN 978-83-60144-47-3.
- ↑ Karolina Grodziska Opis trasy zwiedzania cmentarza Rakowickiego, [w:] Cmentarz Rakowicki w Krakowie wyd. przez Obywatelski Komitet Ratowania Krakowa, Agencja Omnipress Warszawa 1988, s. 134.
- ↑ Ten artykuł jest częścią monografii Kleinera o Mickiewiczu. Zobacz: Czeslaw Zgorzelski, 'Adam Mickiewicz in the Light of Postwar Polish Criticism: A Bibliographical Survey', American Slavic and East European Review, Vol. 7, No. 4, December 1948, s. 369–373 at 371.
- ↑ Zobacz też krótkie streszczenie tej książki w Internecie: Marta Szymańska. Review Article: George Berkeley’s Philosophy in Polish Studies. „Berkeley Studies”. 19, 2008.
- ↑ 10 listopada 1938 „za zasługi na polu pracy naukowej i literatury” M.P. z 1938 r. nr 258, poz. 592
- ↑ 25 kwietnia 1956 „za zasługi położone przy sporządzeniu Wydania Narodowego dzieł Adama Mickiewicza” M.P. z 1956 r. nr 67, poz. 835
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Biografia Juliusza Kleinera. pan-ol.lublin.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-03)].