![]() Krzysztof Kolberger (2005) (fot. Paweł Matyka) | |
Imię i nazwisko |
Krzysztof Marek Kolberger |
---|---|
Data i miejsce urodzenia |
13 sierpnia 1950 |
Data i miejsce śmierci |
7 stycznia 2011 |
Zawód |
aktor, reżyser |
Współmałżonek |
Anna Romantowska (rozwód) |
Lata aktywności |
1974−2011 |
Zespół artystyczny | |
Teatr Narodowy | |
Odznaczenia | |
![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() | |
![]() |
Krzysztof Marek Kolberger (ur. 13 sierpnia 1950 w Gdańsku, zm. 7 stycznia 2011 w Warszawie) – polski aktor i reżyser. Zagrał w kilkudziesięciu spektaklach teatralnych oraz ponad 70 filmach i serialach telewizyjnych.
Odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi (1977), Odznaką „Zasłużony Działacz Kultury” (1997), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (2005), Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (2007, Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2008) i pośmiertnie Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (2011)[1][2]. Otrzymał także Złoty Mikrofon (2005) za „wielkie radiowe kreacje w utworach klasyki polskiej i światowej”, nagrodę Totus (2009) za „osiągnięcia w dziedzinie kultury chrześcijańskiej” i Wielki Splendor (2009) za całość dokonań artystycznych[1]. Laureat nagrody Mistrz Mowy Polskiej (2006)[1].
Urodził się w Gdańsku. Nazwisko ojca, Antoniego Kolbergera[3], i jego zostało zmienione w 1953; pierwotnie zapisywane było jako Kohlberger[4]. Jego matka, Wanda Kolberger (z domu Ostałowska), była nauczycielką[5] i prowadziła klub dziennikarza w Domu Prasy prowadząc klub dziennikarza, a ojciec pochodził ze Lwowa[5] i był inżynierem telekomunikacji w Warszawie[6]. Dorastał z siostrą Barbarą w części willi w Gdańsku-Wrzeszczu przy ul. Karłowicza[7][8]. Grał w siatkówkę i początkowo myślał o karierze sportowca, jednak plany pokrzyżowały mu liczne kontuzje. Rozmyślał też o seminarium duchownym. Uczęszczał na zbiórki harcerskie i udzielał się w kółku charytatywnym przy kościele. Jako nastolatek brał udział w szkolnych akademiach. Zdobywał nagrody na konkursach recytatorskich i tanecznych.
W 1968 ukończył IX Liceum Ogólnokształcące w Gdańsku[9][10], gdzie stworzył kabaret „Syfon”[6]. Po maturze pojechał na egzaminy do warszawskiej PWST, jednak jego nazwisko nie znalazło się na liście przyjętych, bo komisja uznała, że ma martwy wzrok i zeza; został wpisany na listę dopiero po tym, jak przyniósł zaświadczenie od lekarza o okularach[11]. Studiował na jednym roku m.in. z Ewą Dałkowską, Markiem Kondratem, Jadwigą Jankowską-Cieślak i Jerzym Radziwiłowiczem. Kształtował się pod okiem Ignacego Gogolewskiego i Adama Hanuszkiewicza.
W 1971 wystąpił w roli reżysera w sztuce W małym dworku Stanisława Ignacego Witkiewicza w reżyserii Jana Skotnickiego. W 1972 zagrał Pana Młodego i Władzia w spektaklu dyplomowym Akty według Stanisława Wyspiańskiego i Sławomira Mrożka w reżyserii Jerzego Jarockiego[12].
Po ukończeniu studiów dostał etat u swojego wykładowcy Ignacego Gogolewskiego w Teatrze Śląskim w Katowicach, gdzie w 1972 zadebiutował rolą Kubusia w Hyde Parku Adama Kreczmara w reżyserii Zbigniewa Bogdańskiego. W 1973 przeniósł się do Warszawy i otrzymał angaż w Teatrze Narodowym w Warszawie kierowanym przez Adama Hanuszkiewicza. Grał w spektaklach inscenizowanych przez Hanuszkiewicza i mierzył się przede wszystkim z polską klasyką. To wtedy przylgnął do niego wizerunek bohatera romantycznego, później potwierdzony w filmie[1][8]. W Teatrze Narodowym pracował w latach 1973–1982. Został zapamiętany przede wszystkim jako Wacław / Poeta w Wacława dziejach według poematu Stefana Garczyńskiego (1973), Jasiek w Weselu (1974), Aleksiej Nikołajewicz Bielajew w Miesiącu na wsi Iwana Turgieniewa (1974), Sawa w Śnie srebrnym Salomei Juliusza Słowackiego (1977), Alfred w Mężu i żonie Aleksandra Fredry (1977), Konrad w Dziadach (1978) i Iwan w Braciach Karamazow (1979).
Występował w warszawskich teatrach: Współczesnym (1982–1987), gdzie zagrał m.in. Lorenza de Medici w Lorenzacciu Alfreda de Musset (1986), Dramatycznym (1987–1988), Ateneum (1988–2000), Komedia (1994–1995, 2002), Scena Prezentacje (1996) i Studio im. Stanisława Witkiewicza, gdzie zagrał Kocha w Zachodnim wybrzeżu Bernarda-Marie Koltèsa w reż. Krzysztofa Warlikowskiego (1998) i Trigorina w Mewie Antoniego Czechowa w reż. Zbigniewa Brzozy (2003). Po latach przerwy powrócił do Teatru Narodowego, gdzie w latach 1999–2011 zagrał m.in. Lucyfera w Wybrałem dziś zaduszne święto wg Samuela Zborowskiego Słowackiego w reż. Janusza Wiśniewskiego (1999) i Stańczyka w Weselu Wyspiańskiego w inscenizacji Jerzego Grzegorzewskiego (2000). Jego ostatnią rolą teatralną był brat Franciszek w komedii Shakespeare’a Wiele hałasu o nic w reż. Macieja Prusa (2008).
Wyreżyserował spektakle: Żołnierz królowej Madagaskaru w Operze Szczecińskiej w 1993, Nędza uszczęśliwiona w Teatrze Wielkim w Warszawie w 1994 i Teatrze Wielkim w Poznaniu w 1997, Cud mniemany, czyli Krakowiacy i Górale w Operze Wrocławskiej 1994 i Teatrze Wielkim w Poznaniu w 1999, Królewna Śnieżka i siedmiu krasnoludków w Teatrze Komedia w Warszawiew 1994 i Operze Szczecińskiej w 1999, Kocham O’Keeffe w Teatrze Bajka w Warszawie w 2005, Henryk VI na łowach w Teatrze Wielkim w Poznaniu w 2007 oraz Konopielka i Wiersze Jana Brzechwy i Juliana Tuwima we Wrocławskim Teatrze Lalek w 2008.
Brał udział w realizacjach Teatru Telewizji, w tym w Lucy Crown Irwina Shawa w reż. Andrzeja Łapickiego (1972), w tytułowej roli w Don Carlosie Friedricha Schillera w reż. Macieja Zenona Bordowicza (1973), w roli Romea w Romeo i Julii Shakespeare’a w reż. Jerzego Gruzy (1974) i Maćka Chełmickiego w adaptacji Popiołu i diamentu Jerzego Andrzejewskiego w inscenizacji Zygmunta Hübnera (1974).
Zadebiutował na szklanym ekranie w głównej roli Józka w dramacie telewizyjnym Ewy Kruk Koniec babiego lata (1974). Przełom w karierze filmowej zaliczył rolą Zbigniewa, syna Wojewody (Mieczysław Voit) w dramacie Gustawa Holoubka Mazepa Słowackiego (1975) i kreacją hrabiego Dezyderego Chłapowskiego w Najdłuższej wojnie nowoczesnej Europy (1979–1981) Jerzego Sztwiertni. Stał się twarzą pokolenia młodych Polaków epoki Edwarda Gierka. W lipcu 1975 trafił na okładkę tygodnika „Film”[13]. Za rolę pana młodego w Kontrakcie (1980) Krzysztofa Zanussiego otrzymał nagrodę za najlepszą rolę męską na festiwalu koszalińskim „Młodzi i Film” (1981).
„Był człowiekiem bardzo prawym i uporządkowanym wewnętrznie. Posiadał głęboką duchowość i taką swoją – intymną, bo on tego publicznie nie demonstrował – filozofię życia, pełną harmonii, z dala od spraw tego świata” – wspominał aktora Kazimierz Kutz[12].
Następnie zagrał kolejne role filmowe: dziennikarza w Hotelu klasy lux (1979) Ryszarda Bera, Anonimusa w Epitafium dla Barbary Radziwiłłówny (1982) Janusza Majewskiego, psychologa w Jeśli się odnajdziemy (1982) Romana Załuskiego, żołnierza Września, śląskiego konspiratora w Na straży swej stać będę (1983) Kazimierza Kutza, nauczyciela udającego się za granicę z poufną misją podziemnych władz „Solidarności” w Ostatnim promie (1989) Waldemara Krzystka, wychowawcę poprawczaka w Zakładzie (1990) Teresy Kotlarczyk, partyjnego sekretarza w Kuchni polskiej (1991) i 1968. Szczęśliwego Nowego Roku (1992) Jacka Bromskiego czy Adama Mickiewicza w Panu Tadeuszu (1999) Andrzeja Wajdy. Zagrał także w dwóch filmach Leszka Wosiewicza: blokowego w Kornblumenblau (1988) i ojca w Kronikach domowych (1997).
Uznanie telewidzów zyskał dzięki roli Karola Chłapowskiego w Modrzejewskiej (1989) Jana Łomnickiego, Reinholda Heidensteina, sekretarza Jana Zamoyskiego w Kanclerzu (1989) Ryszarda Bera, szefa UOPu w Ekstradycji (1995–1998) czy szefa mafii w Sforze (2002) i Fałszerzach – powrocie Sfory (2006) Wojciecha Wójcika.
Wielokrotnie nagrywał role dubbingowe, pełnił funkcję lektora w filmach dokumentalnych, oświatowych i animowanych. W serialu telewizyjnym Wojciecha Solarza Wielka miłość Balzaka (1973) dubbingował rolę poety Lesińskiego w salonie Hańskich w Wiedniu (Marek Bargiełowski). Użyczył głos Rudy’emu Jordache (Peter Strauss) w polskiej wersji językowej serialu Pogoda dla bogaczy (1976).
Na dorobek radiowy Kolbergera składają się role w słuchowiskach i audycjach poetyckich Teatru Polskiego Radia. Od 1976 występował w różnych audycjach poetyckich i był ich reżyserem[14]. Zapisał się w pamięci słuchaczy Programu 1 Polskiego Radia recytując wiersze w ramach cyklu Strofy dla ciebie[15] w Lecie z Radiem. Za swoją działalność radiową został nagrodzony przez Polskie Radio Złotym Mikrofonem oraz Wielkim Splendorem (2009).
Wyreżyserował album muzyczny dla dzieci pt. Bajki Natalki (wyd. 1988), który jako pierwszy w historii polskiej fonografii zdobył status platynowej płyty. Nagrał też Najpiękniejsze baśnie: Królewna Śnieżka (wyd. Pani Domu, 2002) i Karierę Nikodema Dyzmy Tadeusza Dołęgi-Mostowicza (Gazeta Wyborcza, 2007)[16].
W 2000 prowadził teleturniej Juliusz Słowacki w TVP1[17].
Za jedno z najważniejszych zadań aktorskich w swoich karierze uważał przeczytanie testamentu Jana Pawła II w czasie żałoby po śmierci papieża w kwietniu 2005[18]. Wystąpił także jako narrator i solista u boku Krystyny Tkacz, Beaty Rybotyckiej i Krzysztofa Gosztyły w Mszy Polskiej H.F. Tabęckiego, do słów ks. Twardowskiego.
W stanie wojennym wspierał Prymasowski Komitet Pomocy Osobom Pozbawionym Wolności i ich Rodzinom. Był honorowym przewodniczącym Stowarzyszenia Chorych na Raka Nerki[19] oraz członkiem Honorowego Komitetu Rozwoju Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej im. św. Jana z Dukli[20].
Do początku lat 80. był mężem aktorki Anny Romantowskiej, z którą miał córkę, Julię[21]. Był gejem i pozostawał w wieloletnim związku z innym mężczyzną, co w 2021 potwierdziła jego córka w wywiadzie dla magazynu „Replika”[22][23].
Chorował na raka nerki[24][25]. Przeszedł dwie operacje, które w istotny sposób zmieniły jego podejście do życia i do wykonywanego zawodu, m.in. wpłynęły na podjęcie się przez niego reżyserii, o czym opowiedział w książce pt. „Przypadek nie-przypadek. Rozmowa między wierszami księdza Jana Twardowskiego” z 2007.
Zmarł 7 stycznia 2011 wskutek niewydolności krążenia[26].
Został pochowany 13 stycznia 2011 na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 23 wprost-1-20)[27].
26 czerwca 2012 w gdańskiej dzielnicy Strzyża otwarto skwer jego imienia, nieopodal domu, w którym mieszkał[28][29].
21 stycznia 2015 został patronem IX Liceum Ogólnokształcącego w Gdańsku, którego był absolwentem[30][31].
Był bohaterem filmu dokumentalnego Tomasza Drozdowicza i Marii Nockowskiej Kolba, na szczęście! (2010), a także książki Aleksandry Iwanowskiej Przypadek nie-przypadek. Krzysztof Kolberger (2007)[32] i Marzanny Graff-Oszczepalińskiej Odnaleźć dobro / Siła codzienności (2008)[33], w której opowiadał w formie pamiętnika o swoim osobistym spotkaniu z prawdziwym dobrem tkwiącym w człowieku.