Mustafa Merlika

Mustafa Asim Merlika

Data i miejsce urodzenia	15 marca 1887 Kruja
Data i miejsce śmierci	27 grudnia 1958 Niagara Falls
Premier rządu Albanii
Okres	od 1941 do 13 stycznia 1943
Poprzednik	Shefqet Verlaçi
Następca	Eqrem Libohova
Minister poczt i telegrafów
Okres	od 25 grudnia 1918 do 29 stycznia 1920
Poprzednik	Midhat Frashëri

Mustafa Asim Merlika, właśc. Mustafa Kruja, ps. Asim Xhenani (ur. 15 marca 1887 w Krui, zm. 27 grudnia 1958 w Niagara Falls) – albański polityk.

Życiorys

Był synem Mehmeda Merliki i Hanke Cerkë. Szkołę średnią ukończył w Janinie, a następnie studiował w Stambule. Tam też w 1910 ukończył studia w szkole dla administracji państwowej (Mülkiye-i Sultaniye)^[1]. W czasach studenckich dorabiał sobie pisząc artykuły do gazet, wydawanych w Stambule (pod pseudonimem Asim Xhenani)^[1], był także związany z organizacją Liga Rewolucyjna (Cemiyet-i İnkılabiye). Po ukończeniu studiów w 1911 wrócił do Albanii i został nauczycielem matematyki w gimnazjum w Durrësie. Tam też związał się z albańskim ruchem narodowym, współpracując z Dom Nikollą Kacorrim i Abdim Toptanim. W 1912 roku uczestniczył w przygotowaniu powstania antyosmańskiego w Kruji.

12 listopada 1912 był jednym z autorów listu wysłanego z Durrësu do władcy Austro-Węgier Franciszka Józefa I z prośbą o wsparcie dla niepodległościowych działań Albańczyków^[2]. Jako delegat Kruji wziął udział w Zgromadzeniu Narodowym we Wlorze, gdzie proklamowano niepodległość Albanii. Przez rząd Ismaila Qemala został mianowany wiceprefektem Wlory, a następnie dyrektorem wydziału edukacji w Elbasanie. Przez pewien czas pełnił funkcję sekretarza Ismaila Qemala. W okresie rządów Wilhelma zu Wieda pełnił funkcję inspektora w ministerstwie edukacji^[1]. W roku 1915 został aresztowany z rozkazu Esada paszy Toptaniego. Skazany na karę śmierci, ostatecznie został ułaskawiony i internowany w Bari^[3].

Uwolniony w 1917, mieszkał w Rzymie, gdzie redagował gazetę Kuvendi (Zgromadzenie), wydawaną przez miejscowych Albańczyków. Wrócił do Albanii w 1918 i został delegatem na kongres albańskich działaczy narodowych, który odbył się pod nadzorem włoskim w Durrësie. Rok później został wybrany ministrem poczt i telegrafów w rządzie Turhana Paszy Përmetiego, powstałym w Durresie. W 1921 został wybrany deputowanym do parlamentu albańskiego, jako przedstawiciel Kosowa. W tym czasie był związany politycznie z grupą o nazwie Święty Związek (Bashkimi i Shejte). W 1922 r. był jednym z organizatorów puczu Kosowian, skierowanego przeciwko rządom Ahmeda Zogu. Po klęsce puczystów uciekł z kraju i trafił do Gornego Milanovaca w Królestwie SHS. Wrócił do kraju po przewrocie Fana Noliego w 1924 roku i został mianowany prefektem Szkodry. Po upadku rządu Fana Noliego w grudniu 1924 uciekł do Włoch i osiedlił się wraz z rodziną w Zarze. W latach 1937–1940 mieszkał w Genewie. W czasie pobytu na emigracji pracował nad słownikiem języka albańskiego^[1].

W 1940 roku wrócił do Albanii, gdzie podjął pracę naukową w Instytucie Studiów Albańskich, zorganizowanym przez włoskie władze okupacyjne. W tym czasie zasiadał we włoskim Senacie. W 1941 wysłał do Mussoliniego telegram z podziękowaniem za połączenie Albanii z Kosowem i stworzenie Wielkiej Albanii^[4]. W tym samym roku został premierem rządu kolaboracyjnego. Urząd ten sprawował do 13 stycznia 1943, kiedy został z niego usunięty w obliczu niepowodzeń w zwalczaniu ruchu oporu.

Co najmniej dwukrotnie Kruja był celem zamachu. Po nieudanym zamachu 1 kwietnia 1942, co najmniej 200 osób zostało aresztowanych i internowanych we Włoszech. Wiosną 1944 roku wyjechał do Wiednia, a dalej do Egiptu^[5]. Tam też spotkał się ze swoim niegdysiejszym wrogiem Ahmedem Zogu. Mieszkał we Francji, a ostatni lata życia spędził w USA.

Był tłumaczem dzieł Plutarcha, a także słownika Franka Bardhiego. W 2007 ukazały się w Tiranie jego wspomnienia – Kujtime: vogjile e rinije (Pamiętniki: dzieciństwo i młodość). Imię Mastafy Merliki noszą ulice w Prisztinie i w tirańskiej dzielnicy Paskuqan, a także plac w Krui.

Przypisy

1. Mustafa Merlika-Kruja dhe ndihmesa e tij themelore në jetën kulturore e politike të Kombit shqiptar, me rastin e 135-vjetorit të lindjes (1887 – 2022). fjala.info. [dostęp 2022-06-21]. (alb.).
2. Krisztián Csaplár-Degovics. Lufta e Parë Ballkanike dhe shqiptarët. Një kontribut për historinë e shpalljes së pavarësisë së Shqipërisë (28 nëntor 1912). „Përpjekja”. 30-31, s. 81, 2013. 
3. Azem Qazimi: Fjalor Enciklopedik i Viktimave te Terrorit Komunist, vol.5. Tirana: 2016, s. 302. ISBN 978-9928-168-01-6. (alb.).
4. A.Puto: Pse bashkëpunuan me fashistët Mustafa Kruja e Ernest… [online], balkanweb.com [dostęp 2021-05-09]  (alb.).
5. “When Jakomoni called ‘Lala’, to ask her to accept the post of head of the government, he set three conditions, the first of which was that. memorie.al. [dostęp 2024-06-10]. (alb.).

Bibliografia

• Robert Elsie: Historical Dictionary of Albania. Scarecrow Press: 2010, s. 251. ISBN 978-0-8108-6188-6.
• Azem Qazimi: Fjalor Enciklopedik i Viktimave te Terrorit Komunist, vol.5. Tirana: 2016, s. 302–303. ISBN 978-9928-168-01-6. (alb.).
• WojciechW. Roszkowski WojciechW., JanJ. Kofman JanJ., Biographical dictionary of Central and Eastern Europe in the twentieth century, London: Routledge, 2015, s. 523, ISBN 978-1-315-70613-9, OCLC 956466916 [dostęp 2020-06-19] .

Kontrola autorytatywna (osoba):

• ISNI: 0000000076951372
• VIAF: 65861407
• LCCN: n2004040765
• GND: 140571884
• SBN: CUBV122552
• Open Library: OL1503343A
• NSK: 000454765