Stanisław Staszewski (artysta)

Ten artykuł dotyczy polskiego poety i barda. Zobacz też: Stanisław Staszewski – ukraiński polityk.

Stanisław Staszewski

Data i miejsce urodzenia	18 grudnia 1925 Pabianice
Data i miejsce śmierci	22 stycznia 1973 Paryż
Miejsce spoczynku	cmentarz Bródnowski w Warszawie
Zawód, zajęcie	architekt
Miejsce zamieszkania	Warszawa, Płock, Paryż
Narodowość	polska
Uczelnia	Politechnika Warszawska
Wydział	Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej
Dzieci	Kazik Staszewski
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Grób na cmentarzu Bródnowskim w Warszawie

Stanisław Staszewski, ps. Nowy (ur. 18 grudnia 1925 w Pabianicach, zm. 22 stycznia 1973 w Paryżu) – polski poeta i bard. Z wykształcenia architekt. Ojciec Kazika Staszewskiego. Autor piosenek, m.in. Celiny i Baranka, znanych z interpretacji Kultu i Jacka Kaczmarskiego.

Życiorys

Urodził się w Pabianicach. Jego ojciec, Kazimierz, był kierownikiem Szkoły Powszechnej nr 5 w Pabianicach. Był też założycielem (w 1929 r.) i pierwszym prezesem pabianickiego oddziału Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, a jego imię nosi obecnie pabianicki Oddział PTTK. W 1934 rodzina przeniosła się do Warszawy, gdzie Kazimierz Staszewski również podjął pracę w szkole^[1].

Podczas II wojny światowej Stanisław Staszewski był żołnierzem Armii Krajowej. W 1942 był więźniem Pawiaka^[2]. Od 1943 był dowódcą drużyny w stopniu kaprala. Walczył na terenie Pragi w powstaniu warszawskim^[3][4]. Został aresztowany i odesłany do niemieckiego obozu w Ebensee, stanowiącego filię KL Mauthausen-Gusen^[5]. W marcu 1945 ciężko zachorował i ledwie żywy znalazł się w obozowej kostnicy (gdzie przeleżał całą noc). Uratował go kapo z Pabianic, który chciał odszukać adresata nadesłanej paczki, aby ją przejąć^[6].

Po zakończeniu wojny Staszewski był uczniem Liceum im. Władysława IV, w którym zdał w czerwcu 1946 egzamin dojrzałości^[7][8] i rozpoczął studia na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej. Prezentował poglądy lewicowe; pisał: „Poglądy moje stają się bardzo lewicowe. Coraz magnetyczniej działa na mnie ryk zbuntowanych tłumów, uciśnionych mas pracujących – i władcza, potężna twarz Lenina”^[9]. Po ukończeniu studiów pracował w warszawskim biurze Metroprojekt^[2].

W 1951 poznał swoją przyszłą żonę. W tym czasie powstał warszawski klub „Piwnica” przy pl. Grzybowskim, gdzie Stanisław Staszewski stał się liderem duchowym stałych bywalców. W latach 1960–1965 był naczelnym architektem Płocka, gdzie się osiedlił, szybko znajdując się w centrum tamtejszego życia towarzyskiego. Obracał się w kręgach młodzieży skupionej wokół klubu „Marabut”. Powstały wówczas utwory Celina i Baranek. W tym czasie prowadzono budowę zakładów Petrochemia, o której traktuje piosenka Inżynierowie z Petrobudowy^[10]. Teksty wielu jego utworów mają nawiązania do autentycznych zdarzeń i postaci.

Jego twórczość stała się „podejrzana ideologicznie”, a nim samym zaczęła interesować się milicja. Rozpoczął się konflikt z władzami partyjnymi, w wyniku którego Staszewski został usunięty z PZPR. Staszewski wrócił do Warszawy, a w 1967 wyemigrował do Paryża, gdzie pracował w charakterze kreślarza. W Paryżu powstały m.in. utwory: Bal kreślarzy i Marianna^[11]. W latach 1968–1970 pracował w Boulogne-sur-Mer, po czym ponownie przeniósł się do Paryża.

Według niepotwierdzonych opinii na trzy dni (według innej wersji dzień) przed swoją śmiercią napisał utwór A gdy będę umierał^[12]. Pochowany jest na cmentarzu Bródnowskim w Warszawie (kw. 10H-6).

Według oświadczenia z 2014 jego syna Kazimierza, opartego na dokumentach zgromadzonych w Instytucie Pamięci Narodowej, Stanisław Staszewski był w okresie PRL wpierw przedmiotem inwigilacji MBP, a następnie zwerbowanym tajnym informatorem działającym pod pseudonimem „Nowy”^[13].

Teksty Staszewskiego wykonywali m.in.: Jacek Kaczmarski na płycie Bankiet (1992), zespół Kult na płytach Tata Kazika (1993) i Tata 2 (1996) oraz zespół Elektryczne Gitary. W 1997, po edycji Przeglądu Piosenki Aktorskiej poświęconej twórczości Stanisława Staszewskiego, nakładem wydawnictwa S.P. Records ukazała się płyta Staszek zawierająca zachowane oryginalne wersje piosenek nagrywane w latach 1966–1973 przy okazji rozmaitych spotkań towarzyskich^[14][15].

W 2010 nakładem wydawnictwa Kosmos Kosmos ukazała się powieść Andrzeja Bonarskiego oraz Stanisława Staszewskiego Czarna Mańka^[16].

W 2012 nakładem wytwórni MTJ ukazała się płyta Jacka Bończyka pt. Mój Staszewski, na której znalazło się 15 utworów Staszewskiego w nowych, akustycznych aranżacjach. W maju 2014 wydana została książka pt. Tata mimo woli stanowiąca biografię Stanisława Staszewskiego, której autorami są Kazik Staszewski i Jarosław Duś^[17].

Wybrane utwory

• „A gdy będę umierał”
• „Bal kreślarzy”
• „Baranek”
• „Celina”
• „Dziewczyna się bała pogrzebów”
• „Gwiazda szeryfa”
• „Inżynierowie z Petrobudowy”
• „Jeśli zechcesz odejść – odejdź”
• „Knajpa morderców”
• „Królowa życia”
• „Kurwy wędrowniczki”
• „Latający Holender”
• „Marianna”
• „Nie dorosłem do swych lat”
• „Notoryczna narzeczona”
• „Samotni ludzie”
• „Starszy asystent John”
• „W czarnej urnie”
• „Zastanówcie się sami”
• „Życie erotomana”

Przypisy

1. ktom/tr: Kazik odwiedził dom Taty. TVN24.pl, 28 grudnia 2010. [dostęp 2010-12-29].
2. Weiss 2009 ↓, s. 257.
3. Powstańcze Biogramy - Stanisław Staszewski [online], 1944.pl [dostęp 2018-11-04]  (ang.).
4. Stanisław Staszewski [online], Lubimyczytać.pl [dostęp 2018-11-05]  (pol.).
5. Kazik Staszewski, Rafał Księżyk: Idę tam, gdzie idę. Autobiografia. Wydawnictwo Kosmos Kosmos, 2015, s. 358. ISBN 978-83-942140-1-2.
6. Weiss 2009 ↓, s. 258.
7. Tata mimo woli - Stanisław Staszewski, Kazik Staszewski, Jarosław Duś - ebook [online], legimi.pl [dostęp 2023-01-29] .
8. Gimnazjum i Liceum im. Króla Władysława IV w Warszawie na Pradze, t. III 1944–1960, Warszawa: Koło Wychowanków Gimnazjum i Liceum im. Króla Władysława IV, 2007, s. 72, ISBN 83-923141-4-X .
9. Lucjan Strzyga: Gawęda o pabianiczaninie Stanisławie Staszewskim. Polskapresse Sp. z o.o., 2010-12-28. [dostęp 2011-02-21].
10. Weiss 2009 ↓, s. 283.
11. Weiss 2009 ↓, s. 288.
12. Weiss 2009 ↓, s. 351.
13. Nr 18: Tata Kazika. dorzeczy.pl, 27 kwietnia 2014. [dostęp 2014-04-29].
14. Leszek Gnoiński: Kult Kazika. Warszawa: In Rock, 2000, s. 95.
15. Stanisław Staszewski – Staszek. merlin.pl. [dostęp 2011-02-21].
16. Joanna Podgórska: Recenzja książki: Stanisław Staszewski, Andrzej Bonarski, „Czarna Mańka”. polityka.pl, 2011-01-18. [dostęp 2011-02-21].
17. Mateusz Zimmerman: Najważniejsze rzeczy ojciec zostawił mi w spadku. wiadomosci.onet.pl, 2014-05-30. [dostęp 2017-12-25]. (pol.).

Bibliografia

• Wiesław Weiss: Kult Biała Księga. Warszawa: Kosmos Kosmos, 2009. ISBN 978-83-926991-2-5.

Linki zewnętrzne

• Strona o Stanisławie Staszewskim w archive.org. staszek.art.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-12-07)].
• Stanisław Staszewski – nie tylko ojciec Kazika. Dwójka – Program 2 Polskiego Radia, 2016-01-28. [dostęp 2016-01-29].

Kontrola autorytatywna (osoba):

• ISNI: 0000000371062199
• VIAF: 250521765
• PLWABN: 9810681927305606
• NUKAT: n2011103425