Tarczyk żałobny

Tarczyk żałobny
Cassida atrata[1]
Fabricius, 1787
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Gromada

owady

Rząd

chrząszcze

Rodzina

stonkowate

Podrodzina

tarczykowate

Plemię

Cassidini

Rodzaj

Cassida

Podrodzaj

Cassida s.str.

Gatunek

tarczyk żałobny

Multimedia w Wikimedia Commons

Tarczyk żałobny[2] (Cassida atrata) – gatunek chrząszcza z rodziny stonkowatych i podrodziny tarczykowatych. Zamieszkuje głównie środkową i południową część Europy oraz azjatycką część Turcji. Żeruje na szałwiach.

Taksonomia

[edytuj | edytuj kod]

Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1787 roku przez Johana Christiana Fabriciusa[3].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]

Chrząszcz o ciele długości od 6 do 8 mm. Ubarwienie niemal całego ciała, w tym całych odnóży jest matowo czarne. Wyjątkiem jest para bladożółtych, połączonych ze sobą plam na przedniej krawędzi przedplecza oraz czerwonawo lub brunatno zabarwione nasadowe części czułków. Brzegi przedplecza i pokryw są rozpłaszczone; te ostatnie pozbawione wałeczkowatych zgrubień. Powierzchnia pokryw jest punktowana nieregularnie. Stopy mają rozchylone, pozbawione ząbków przy nasadach pazurki wystające poza wieńce szczecinek na trzecich członach[4]. Genitalia samicy cechują się asymetrycznie C-kształtną, wyraźnie zakrzywioną pod rozwartym kątem spermateką, przywodzącą na myśl kształtem rękawicę bokserską. Jej nodulus jest krótki, nienabrzmiały i przyciemniony u nasady. Stosunkowo szeroki przewód spermateki jest w części bliższej prosty i rurkowaty, dalej szeroko skręcony, aż w końcu regularnie spiralny[5].

Ekologia i występowanie

[edytuj | edytuj kod]
Szałwia łąkowa, roślina żywicielska

Owad ten zamieszkuje głównie siedliska o charakterze kserotermicznym. Zarówno osobniki dorosłe, jak i larwy tego tarczyka są fitofagami żerującymi na szałwiach[6]. Odnotowano ich żerowanie na szałwii lepkiej i szałwii łąkowej[7]. Niektórzy autorzy wymieniali jako ich roślinę żywicielską także chaber łąkowy[6], jednak brak jest potwierdzenia tych doniesień w nowszej literaturze[7].

Gatunek palearktyczny o zasięgu środkowo-wschodnioeuropejskim[8], znany z Niemiec, Austrii, Włoch, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Białorusi, Ukrainy, Rumunii, Mołdawii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Serbii, Czarnogóry, Albanii, Macedonii Północnej, Grecji i Turcji[3] (prowincje Ankara, Bolu, Bursa, Çorum, Edirne, Eskişehir, Isparta, Kayseri, Mersin i Niğde[8]). Niepewne doniesienia o jego występowaniu pochodzą z Francji[3]. W Polsce jest to gatunek bardzo rzadki[9], znany z nielicznych stanowisk[6]. Dawniej notowany był z Dolnego Śląska i okolic Przemyśla[4], jednak jego powojenne stanowiska ograniczają się do Gór Pieprzowych, Wyżyny Małopolskiej i Bieszczadów[4][9]. W 2002 roku umieszczono go na Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce jako gatunek bliski zagrożenia wyginięciem w tym kraju (NT)[10]. Z kolei na „Czerwonej liście gatunków zagrożonych Republiki Czeskiej” znalazł się ze statusem krytycznie zagrożonego wyginięciem (CR)[11].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Cassida atrata, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ Cassida atrata – Tarczyk żałobny. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2023-08-31].
  3. ↑ a b c Cassida (Cassida) atrata Fabricius, 1787. [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2020-01-03].
  4. ↑ a b c Andrzej Warchałowski: Klucze do oznaczania owadów Polski. Część XIX Chrząszcze — Coleoptera. Zeszyt 94c Stonkowate — Chrysomelidae. Podrodziny: Halticinae, Hispinae i Cassidinae. Warszawa: Polskie Towarzystwo Entomologiczne, PWN, 1978.
  5. ↑ Neslihan Bal. Spermatheca Structure of Cassida atrata Fabricius, 1787 (Coleoptera: Chrysomelidae: Cassidinae) in Scanning Electron Microscope (SEM). „KSU J. AgricNat”. 23 (2), s. 396-401, 2020. DOI: 10.18016/ksutarimdoga.vi.630773. 
  6. ↑ a b c B. Burakowski, M. Mroczkowski, J. Stefańska. Chrząszcze – Coleoptera. Stonkowate – Chrysomelidae, część 2. „Katalog Fauny Polski”. XXIII (17), 1991. 
  7. ↑ a b Sanda Maican, Rodica Serafim. Catalogue of Cassidinae (Coleoptera: Chrysomelidae) from the New Leaf Beetles Collection from “Grigore Antipa” National Museum of Natural History (Bucharest) (Part II). „Travaux du Muséum National d’Histoire Naturelle “Grigore Antipa"Antipa””. 60 (2), s. 477–494, 2017. DOI: 10.1515/travmu-2017-0011. 
  8. ↑ a b Neslihan Bal, Didem Coral Şahin, Hüseyin Özdikmen. Leaf-mining and Tortoise Beetles of Çankiri and Kayseri Provinces in Turkey with New Records (Chrysomelidae: Hispinae and Cassidinae). „Munis Entomology and Zoology Journal”. 13 (2), s. 409-420, 2018. 
  9. ↑ a b L. Borowiec, J. Kania. Chrząszcze (Coleoptera) nowe i rzadkie w faunie Bieszczadów. „Wiadomości Entomologiczne”. 14 (3), s. 153-157, 1996. 
  10. ↑ Jerzy Pawłowski, Daniel Kubisz, Mieczysław Mazur: Coleoptera. Chrząszcze. W: Zbigniew Głowaciński, Małgorzata Makomaska-Juchiewicz, Grażyna Połczyńska-Konior: Czerwona Lista Zwierząt Ginących i Zagrożonych w Polsce. Suplement. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2002.
  11. ↑ Jan Farkač, David Král, Martin Škorupík: Červený seznam ohrožených druhů České republiky. Bezobratlí. List of threatened species in the Czech Republic. Invertebrates.. Praha: Agentura ochrany přírody a krajiny ČR, 2005. ISBN 80-86064-96-4.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]