Urszula Kozioł
 Urszula Kozioł (2016) | |
| Data i miejsce urodzenia |
20 czerwca 1931 |
|---|---|
| Narodowość |
polska |
| Dziedzina sztuki | |
| Odznaczenia | |
    
| |
| Nagrody | |
|
Nagroda im. Stanisława Piętaka (1965), Nagroda Fundacji im. Kościelskich (1969), Literacka Nagroda PEN Clubu (1998), Główna Śląska Nagroda Kulturalna Kraju Dolnej Saksonii (1998), Literacka Nagroda im. Eichendorffa (2002), Nagroda Literacka m.st. Warszawy (2015)[1], Nagroda Literacka „Nike” (2024) | |
Urszula Kozioł, pseudonim „Antoni Migacz”, „Mirka Kargol”, „Faun”, „U.K.”, „Uk”, „Uka”, „UKA” (ur. 20 czerwca 1931 w Rakówce) – polska poetka, pisarka, autorka felietonów i utworów dramatycznych dla dzieci i dorosłych. Laureatka Nagrody Literackiej „Nike” w 2024.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Do końca II wojny światowej przebywała na Zamojszczyźnie, uczyła się w Liceum Ogólnokształcącym im. Marii Konopnickiej w Zamościu. Następnie studiowała polonistykę na Uniwersytecie Wrocławskim. Studia I stopnia ukończyła w 1953 r. (magisterium uzyskała w 1969 r. na studiach uzupełniających).
Zaliczana jest do tzw. pokolenia „Współczesności”. Debiutowała jako poetka w 1953 r. na łamach dodatku do „Gazety Robotniczej” pt. „Sprawy i ludzie”. Od 1954 do 1972 r. pracowała jako nauczycielka, początkowo w Bystrzycy Kłodzkiej, a następnie we Wrocławiu. W latach 1956–1958 była kierownikiem działu literackiego pisma „Poglądy”. Od 1958 r. publikuje w miesięczniku „Odra” (m.in. cykl felietonów pt. „Z poczekalni”), a także w pismach: „Współczesność” (1959–1964), „Tygodnik Kulturalny” (1963–1965) i „Poezja” (1967–1972).
W latach 1965–1967 była dyrektorem Wrocławskiego Ośrodka Kultury i radną Dzielnicowej Rady Narodowej we Wrocławiu. Od 1970 r. współpracowała ze Studenckim Teatrem „Kalambur”. W latach 1972-2022 była redaktorem działu literackiego „Odry”. Przebywała na stypendiach literackich w Iowa City (USA, 1991) oraz w Poitiers (Francja, 1993).
Członek Związku Literatów Polskich (1963–1983; od 1963 w Zarządzie, a w latach 1971–1976 prezes Oddziału Wrocławskiego, w latach 1978–1983 także członek Zarządu Głównego), Polskiego PEN Clubu (od 1971, w tym od 1988 do 2003 w Zarządzie Głównym). Członek założyciel Stowarzyszenia Pisarzy Polskich (od 1989, w tym od 1993 członek Zarządu Głównego).
W 2024 zdobyła Nagrodę Literacką „Nike” za tom Raptularz[2], o którym krytyk „Nowego Napisu Co Tydzień”, Dariusz Żółtowski stwierdził, że „To lekcja z antropologii starości, która – miejmy nadzieję – czeka nas wszystkich. Swoisty pamiętnik z okresu umierania”[3].
Życie prywatne
[edytuj | edytuj kod]Córka Hipolita Kozioła i Czesławy Kargol. Starsza siostra Stanisława, Lecha i Andrzeja (wokalisty zespołu Vox)[4].
Jej mężem był Feliks Przybylak (1933–2010), germanista, tłumacz literatury niemieckojęzycznej i poeta.
Mieszka we Wrocławiu.
Nagrody i inne wyróżnienia
[edytuj | edytuj kod]- Nagroda Czerwonej Róży (1963)
- Nagroda im. Władysława Broniewskiego (1964)
- Nagroda im. Stanisława Piętaka (1965)
- Nagroda Miasta Wrocławia (1965)
- Nagroda Fundacji im. Kościelskich (1969)
- Nagroda Ministra Kultury i Sztuki II stopnia (1970)
- Złoty Krzyż Zasługi (1974)
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1981)
- Włoska nagroda „Złoty Centaur” (wyróżnienie Akademii Sztuki i Pracy w Salsomaggiore, 1982)
- Nagroda Główna Śląska Dolnej Saksonii (1997)
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1997)[5][6][7]
- Literacka Nagroda Polskiego PEN Clubu (1998)
- Nagroda Kulturalna Śląska (1998)[8]
- Nagroda Literacka im. Eichendorffa (Der Eichendorff Literatur-Preis, 2002)
- Doktorat honoris causa Uniwersytetu Wrocławskiego (11 kwietnia 2003)
- nominacja do Nagrody Literackiej Nike za tom Supliki (2006)[9]
- nominacja do Śląskiego Wawrzynu Literackiego za tom Supliki (2006)
- finalistka Nagrody Literackiej Nike za tom Przelotem (2008)[10]
- nominacja do Wrocławskiej Nagrody Poetyckiej Silesius w kategorii książka roku za tom Przelotem (2008)
- Honorowe obywatelstwo Wrocławia[11]
- Honorowe Obywatelstwo Miasta Biłgoraj (uchwała z 21 maja 2010, uroczyste wręczenie: 10 września 2010)
- Wrocławska Nagroda Poetycka „Silesius” za całokształt twórczości (2011)[12]
- Nagroda Literacka m.st. Warszawy w kategorii „Poezja” za tom Klangor (2015)
- nominacja do Nagrody Poetyckiej Orfeusz za tom Klangor (2015)[13]
- nominacja do Nagrody Literackiej „Nike” za tom Klangor (2015)[14]
- nominacja do Nagrody Poetyckiej Orfeusz za tom Ucieczki (2017)[15]
- nominacja do Nagrody Literackiej „Nike” za tom Ucieczki (2017)[16]
- 18 maja 2018 odsłoniła swoją płytę w oświęcimskiej Alei Pisarzy przy Miejskiej Bibliotece Publicznej w Oświęcimiu[17].
- Nagroda Poetycka im. Kazimierza Hoffmana „KOS” za tom Znikopis (2020)[18]
- Złota Odznaka Honorowa Wrocławia (2021)[19]
- nominacja do Nagrody Poetyckiej Orfeusz za tom Momenty (2023)[20]
- Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2024)[21]
- nominacja do Nagrody Poetyckiej Orfeusz za tom Raptularz (2024)[22]
- Nagroda „Odry" za rok 2023 za tom Raptularz (2024)[23]
- Nagroda Literacka Nike za tom Raptularz (2024)[2]
Twórczość
[edytuj | edytuj kod]Poezje
[edytuj | edytuj kod]- Gumowe klocki (Związek Literatów Polskich, Oddział we Wrocławiu, 1957)
- W rytmie korzeni (Ossolineum, 1963)
- Smuga i promień (Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1965)
- Lista obecności (Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1967)
- Poezje wybrane (Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1969)
- W rytmie słońca (Wydawnictwo Literackie, 1974)
- Wybór wierszy (Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, 1976)
- Poezje wybrane (II) (Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1985; ISBN 83-205-3842-4)
- Wybór wierszy (Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, 1986; ISBN 83-07-01527-8)
- Żalnik (Wydawnictwo Literackie, 1989; ISBN 83-08-01464-X)
- Dziesięć lat przed końcem wieku (nakładem autorki; maszynopis powielany, brak daty i miejsca wydania; ok. 1990)
- Postoje słowa (Wydawnictwo Dolnośląskie, 1994)
- Wielka pauza (Wydawnictwo Literackie, 1996; ISBN 83-08-02653-2)
- W płynnym stanie (Wydawnictwo Literackie, 1998; ISBN 83-08-02885-3)
- Wiersze niektóre (Bis, 1997, 1998; ISBN 83-87082-30-9)
- Stany nieoczywistości (Państwowy Instytut Wydawniczy, 1999; ISBN 83-06-02752-3)
- Supliki (Wydawnictwo Literackie, 2005; ISBN 83-08-03759-3)
- Przelotem (Wydawnictwo Literackie, 2007; ISBN 978-83-08-04102-4)
- Horrendum (Wydawnictwo Literackie, 2010; ISBN 978-83-08-04453-7)
- Fuga (1955–2010) (Biuro Literackie, 2011; ISBN 978-83-62006-47-2)
- Klangor (Wydawnictwo Literackie, 2014; ISBN 978-83-08-05321-8)
- Ucieczki (Wydawnictwo Literackie, 2016; ISBN 978-83-08-06158-9)
- Znikopis (Wydawnictwo Literackie, 2019; ISBN 978-83-08-06881-6)
- Momenty (Wydawnictwo Literackie, 2022; ISBN 978-83-08-07593-7)
- Raptularz (Państwowy Instytut Wydawniczy, 2023; ISBN 978-83-8196-698-6)
Powieści i opowiadania
[edytuj | edytuj kod]- Postoje pamięci (Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1964, 1973, 1977; Atut-Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe 2004, ISBN 83-89247-98-4).
- Ptaki dla myśli (Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1971; wyd. 2 poprawione i rozszerzone: Wydawnictwo Literackie 1984, ISBN 83-08-01082-2)
- Noli me tangere (Państwowy Instytut Wydawniczy 1984; ISBN 83-06-00814-6)
Felietony
[edytuj | edytuj kod]- Z poczekalni oraz Osobnego sny i przypowieści (Wydawnictwo Literackie, 1978)
- Osobnego sny i przypowieści (Okis, 1997; Biblioteka Wrocławskiego Oddziału Stowarzyszenia Pisarzy Polskich; ISBN 83-87104-00-0)
Utwory dramatyczne (dla dorosłych i dzieci), monodramy
[edytuj | edytuj kod]- Gonitwy (Prapremiera: Zespół Teatralny przy Wyższej Szkole Inżynieryjskiej, Rzeszów 1972)
- Kobieta niezależna („Scena”, 12/1976)
- Biało i duszno (układ dramatyczny) („Scena”, 10/1977)
- Król malowany (na motywach baśni J.Ch. Andersena pt. Nowe szaty króla, 1978; druk: Zjednoczone Przedsiębiorstwa Rozrywkowe, Ośrodek Teatru Otwartego „Kalambur”, 1986)
- Narada familijna („Teatr Polskiego Radia”, 2/1978)
- Przerwany wykład („Scena”, 12/1978)
- Weekend („Opole” nr 1/1981 i nr 2/1981)
- Spartolino, czyli jak Rzempoła ze szwagrem Pitołą stracha przydybali (Prapremiera: Wrocławski Ośrodek Teatru Otwartego „Kalambur”, 1982)
- Trzy Światy (Czytelnik, 1982; ISBN 83-07-00707-0)
- Podwórkowcy (Prapremiera: Teatr Dramatyczny im. J. Szaniawskiego, Wałbrzych 1983; spektakl TV 1984)
- Psujony („Scena”, 1/1985)
- Magiczne imię (Wydawnictwo Literackie, 1985; ISBN 83-08-01194-2)
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Sprawozdanie roczne z działalności centrum polsko-francuskiego Côtes d’Armor – Warmia i Mazury w Olsztynie. [dostęp 2012-06-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-12-22)].
- ↑ a b Wojciech Szot, Nagroda Nike 2024 dla Urszuli Kozioł. Jej "Raptularz" to pożegnanie albo opór wobec ciemności [online], wyborcza.pl, 6 października 2024 [dostęp 2024-10-06].
- ↑ Dariusz Żółtowski, Pamiętnik z okresu umierania, „„Nowy Napis Co Tydzień”” (2024, nr 251) [dostęp 2025-01-06].
- ↑ Piotr Szewc, Urszula Kozioł, „Nowe Książki” 1996, nr 10, okładka, s. IV.
- ↑ M.P. z 1997 r. nr 16, poz. 151.
- ↑ M.P. z 1997 r. nr 33, poz. 315.
- ↑ Odznaczenia dla twórców kultury. prezydent.pl, 1997-03-27. [dostęp 2015-11-14].
- ↑ Encyklopedia Wrocławia. Jan Harasimowicz (red.). Wyd. III. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006, s. 437.
- ↑ Nike 2006. nike.org.pl. [dostęp 2005-07-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-25)].
- ↑ Nagroda Nike 2008. nike.org.pl. [dostęp 2015-07-21].
- ↑ Civitate Wratislaviensi Donatus. Biuletyn Rady Miejskiej. [dostęp 2023-12-26].
- ↑ Laureaci | Silesius. silesius.wroclaw.pl. [dostęp 2015-07-15].
- ↑ Orfeusz – Nagroda Poetycka im. K.I. Gałczyńskiego – nominowani 2015 [online], www.orfeusz-nagroda.pl [dostęp 2015-12-02] [zarchiwizowane z adresu 2015-12-01].
- ↑ nominacje do Nagrody Literackiej Nike 2015. culture.pl. [dostęp 2015-07-26].
- ↑ Orfeusz – Nagroda Poetycka im. K. I. Gałczyńskiego – nominowani [online], www.orfeusz-nagroda.pl [dostęp 2018-04-11] [zarchiwizowane z adresu 2018-03-16] (ang.).
- ↑ NIke 2017 – nominacje [online], wyborcza.pl, 18 maja 2017 [dostęp 2017-05-18].
- ↑ Urszula Kozioł bohaterką tegorocznej Alei Pisarzy w Oświęcimiu [online], Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich [dostęp 2022-11-30].
- ↑ Gala wręczenia nagrody poetyckiej im. Kazimierza Hoffmana „KOS” [online], KPCK, 18 września 2020 [dostęp 2020-10-05] (pol.).
- ↑ Odznaka Honorowa Wrocławia - Wrocław z wdzięcznością "Wratislavia Grato Animo" [online], bip.um.wroc.pl [dostęp 2022-11-14].
- ↑ Ogłoszono nominacje do Nagrody Orfeusza [online], wirtualnywydawca.pl, 4 maja 2023 [dostęp 2023-05-04] (pol.).
- ↑ Poetka Urszula Kozioł odznaczona Złotym Medalem "Zasłużony Kulturze Gloria Artis" [online], dzieje.pl, 20 czerwca 2024 [dostęp 2024-06-21].
- ↑ Znamy nominacje do XIII edycji Nagrody Orfeusza [online], instytutksiazki.pl, 22 kwietnia 2024 [dostęp 2024-07-06] (pol.).
- ↑ Nagroda miesięcznika "Odra" dla Urszuli Kozioł [online], dzieje.pl [dostęp 2024-09-05] (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. Słownik biobibliograficzny, t. 4, pod red. J. Czachowskiej, A. Szałagan. Warszawa: WSiP, 1996, s. 349. ISBN 83-02-05974-9.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Urszula Kozioł, [w:] Twórcy [online], Culture.pl [dostęp 2024-03-22].
- Urszula Kozioł – Ośrodek Kultury i Sztuki, Wrocław. okis.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-26)].
- Urszula Kozioł – Instytut Książki (Kraków)
- Urszula Kozioł – www.tienve.org
- Urszula Kozioł – Doktor honoris causa Uniwersytetu Wrocławskiego. uni.wroc.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2004-12-26)].
- Urszula Kozioł, uhonorowana tytułem doktora honoris causa – „Uniwersytet Wrocławski”. uw.uni.wroc.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-05-26)].
- Marta Wyka – „Obywatelka miasta, uczennica uniwersytetu” (laudacja doktoratu honoris causa dla Urszuli Kozioł). uw.uni.wroc.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-05-26)].
- Wiersze Urszuli Kozioł
- „Inaczej mówiąc” – Urszula Kozioł o wypędzonych
- Eryk Ostrowski, „Moje lite krajobrazy” (o tomie „Supliki”). lamelli.com.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-27)].
- Miesięcznik „Odra” – Katalog czasopism
- Utwory Urszuli Kozioł w bibliotece Polona