Załuski (powiat płoński)

Załuski

wieś
Urząd Gminy Załuski
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	płoński
Gmina	Załuski
Wysokość	ok. 125 m n.p.m.
Liczba ludności (2023)	430[2]
Strefa numeracyjna	23
Kod pocztowy	09-142[3]
Tablice rejestracyjne	WPN
SIMC	0130100[4]
Położenie na mapie gminy Załuski Załuski
Położenie na mapie Polski Załuski
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Załuski
Położenie na mapie powiatu płońskiego Załuski
52°30′46″N 20°31′43″E/52,512778 20,528611[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Panorama wsi

Załuski – wieś sołecka^[5] w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie płońskim, w gminie Załuski^[4][6].

Miejscowość jest siedzibą gminy Załuski.

Prywatna wieś szlachecka położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie zakroczymskim ziemi zakroczymskiej województwa mazowieckiego^[7]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa ciechanowskiego.

Położenie

Załuski położone są przy międzynarodowej trasie E77, ok. 50 km na północny zachód od Warszawy i 17 km na południowy wschód od miasta powiatowego Płońska.

Wieś usytuowana jest na Wysoczyźnie Płońskiej na Nizinie Mazowieckiej.

Historia

Pierwsze wzmianki o miejscowości pochodzą z 1405 roku. W księgach sądowych zakroczymskich występuje wtedy Vincencius de Zalusky. W pierwszej połowie XV wieku Załuski i sąsiednie Niepiekły należały do rodu Rawitów (de armis Raviczi).

Późniejsza wzmianka z 1423 roku (Zaluszky), rejestr poborowy z 1576 r. wykazuje, że żyli tu Załuscy i Tabałowie posiadający 5,5 łanu (ok. 95 ha) i jednego zagrodnika. Najwybitniejszą postacią XVI-wiecznych Załusk był Jan z Załusek, sędzia i starosta wyszogrodzki, uczestniczył między innymi w przyznawaniu praw targowych (przywilejów) Latowiczowi. W tym czasie szlak z Zakroczymia biegł przez Zdunowo, był więc oddalony od Załusk ok. 1 km.

Jak podaje Ryszard Małowiecki („Dane zebrane, czyli nieco o Załuskach”) Kurier Płoński, nr 5, 1 III 1995, s. 4) w II poł. XVIII w. Załuski należały do zamożniejszej szlachty, łącząc się na 200 lat z dobrami zdunowskimi. Do 1782 r. właścicielem był Władysław Zembrzuski (wojski zakroczymski), do 1791 r. pułkownik wojsk koronnych Tadeusz Czerski, później Ludwik Felicjan Golońskie herbu Jastrzębiec – podkomorzy króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.

• I ćwierć XIX wieku – szlak zakroczymski zyskał rozgałęzienie przechodzące przez Załuski.
• 1827 r. – wieś liczy 42 mieszkańców, 7 domów.
• 1885 r. – folwark w Załuskach, 705 mórg, 2 budynki murowane, 8 drewnianych.
• 1895 r. – wieś ma 22 domy, 191 mieszkańców, 588 mórg ziemi. Istnieje karczma, urząd gminy i kasa „zaliczkowo-wkładowa”.
• 1900 r. – istnieje gorzelnia.
• 1915 r. – przemarsz wojsk niemieckich i rosyjskich. Zniszczony folwark, wojska rosyjskie zatrzymują na kilka dni nacierających Niemców na przedpolach szosy, umocnienia rosyjskie znajdowały się w Załuskach na tzw. górce (Niemcy swoje pozycje mieli w Olszynach Starych ok. 5 km na zachód).

(na podst. „O Zdunowie raz jeszcze”, Kurier Płoński, nr 7, 1 IV 1995, s. 4)

• 1930 r. – istnieje regularna zabudowa, 17 zagród, istniał folwark z 6 domami, gorzelnia, duży sad.

Ostatnim dziedzicem był Stanisław Jaworowski.

Ulice w miejscowości Załuski

Z dniem 1 października 2022 r. na terenie miejscowości Załuski zostały wprowadzone nazwy ulic, mające pomóc w uporządkowaniu numeracji. Poniżej lista ulic, zlokalizowanych we wsi Załuski^[8]:

• Aleja Robiniowa
• ul. Bajkowa
• ul. Brzozowa
• ul. Gdańska
• ul. Gminna
• ul. Jasna
• ul. Leśna
• ul. Leśników
• ul. Malinki
• ul. Mazowiecka
• ul. Na Zajączki
• ul. Osiedlowa
• ul. Południowa
• ul. Siewna
• ul. Stokrotki
• ul. Stróżewska
• ul. Suchodolska
• ul. Urodzajna
• ul. Wiejska
• ul. Zdunowska

Ponadto lokalne rondo otrzymało nazwisko Antoniego Kolczyńskiego.

Organizacje pozarządowe w miejscowości Załuski

Na terenie miejscowości Załuski zarejestrowane są i działają następujące organizacje pozarządowe^[9]:

• Towarzystwo Przyjaciół Załusk
• Ochotnicza Straż Pożarna w Załuskach

Zobacz też

• Załuski, Załuski-Lipniewo, Załuskie Koronne, Załuskie Kościelne

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 157887
2. Raport o stanie gminy Załuski w 2023. Liczba mieszkańców w dn. 31.12.2023 s. 11
3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1585 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
4. GUS. Wyszukiwarka TERYT
5. BIP gminy, sołectwa
6. Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
7. Corona Regni Poloniae. Mapa w skali 1:250 000, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk i Pracownia Geoinformacji Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego
8. Uchwała nr 312/XLI/22 Rady Gminy Załuski z dnia 29 czerwca 2022 r. w sprawie nadania nazw ulic w miejscowości Załuski.https://edziennik.mazowieckie.pl/WDU_W/2022/7374/akt.pdf
9. Krajowy Rejestr Sądowy

Bibliografia

• 

  ul. Gminna w Załuskach, 30 stycznia 2024 r.

  Krajowy Rejestr Sądowy
• Dokumenty z Pracowni Dokumentacji Dziejów Miasta Płońska
• „Niepiekłowie” L. Niepiekło. Warszawa 2014

Linki zewnętrzne

• Załuski (4), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 358 .