Irak Savaşına karşı protestolar

2002 yılında Fransa'da yapılan bir savaş karşıtı gösteri
2002 yılında Londra'da yapılan bir savaş karşıtı gösteri

Irak Savaşına karşı protestolar, 2002 yılında başlayarak 2003 yılındaki Irak’ın işgali sırasında ve sonrasında dünya çapında eş zamanlı olarak düzenlenen kitlesel eylemlerdir.

Savaş karşıtı gösteriler savaş karşıtı örgütler, sivil toplum kuruluşları, siyasi partiler ve devletler tarafından düzenlenmiştir. Gösterilerin kitlesel olarak yaşandığı Avrupa'da İtalya'nın başkenti Roma'da yapılan ve 3 milyon kişinin katıldığı gösteri tarihteki en büyük savaş karşıtı eylem olarak tarihe geçmiştir.[1]

Fransız akademisyen Dominique Reynié, 3 Ocak – 12 Nisan 2003 tarihleri arasında dünya çapında düzenlenen 3 bin savaş karşıtı gösteriye 36 milyon insanın katıldığını açıklamıştır.[2]

Irak'ın işgalinde öncü rol oynayan ABD'de savaş karşıtlığı küçümsenmeye çalışılsa da 26 Ağustos 2010 tarihinde yapılan Gallup anketine göre savaş karşıtlarının savaş yanlılarından çok olduğu ortaya çıkmıştır. Irak'taki muharip birliklerin Irak'tan çekilmesinin ardından Amerikalıların çoğu yeniden Irak'a dönülmesini istememektedir.[3]

İşgal öncesindeki gösteriler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Savaşın başlamasından önce yapılan savaş karşıtı gösteriler büyüklüğü ve kitleselliği ile Vietnam Savaşı döneminde büyük yankı yapan gösterilerle eş değer kabul edilmektedir.

ABD

[değiştir | kaynağı değiştir]

12 Eylül 2002 tarihinde Amerika Birleşik Devletleri başkanı George W. Bush Birleşmiş Milletler Genel Kurulunda Irak'a silahlı müdahale edilmesi üzerine konuşma yaparken dışarıda yaklaşık 1000 kişi onu protesto ediyordu. 2 Ekim 2002 tarihinde Bush, ABD Kongresi tarafından savaşı onaylayan kararı imza ederken Chicago'da düzenlenen protestoda Jesse Jackson ve o dönem İllinois eyaleti senatörü olan Barack Obama birer konuşma yapacak ve eylemcilere seslenecektir. Obama'nın bu konuşması 2008 yılı başkanlık seçimlerinde savaş ile ilgili fikirlerinin doğrulanması bakımından kullanılacaktır.[4] 7 Ekim 2002 tarihinde Cincinnati'de Irak'a müdahale edilmesi yönünde konuşma yapan Bush, toplanan 3 bin kişi tarafından protesto edilecek ve ancak atlı polisin müdahalesiyle dağıtılan kalabalık arasında tutuklananlar olacaktır.[5] 26 Ekim 2002 Washington'da 100 bin, San Francisco'da ise 50 bin kişinin katıldığı gösteriler yapılır. 2003 yılı Ocak ayında San Francisco'daki eylemlere 200 bin kişi katılır.

İngiltere

[değiştir | kaynağı değiştir]

24 Eylül 2002 tarihinde Irak'a askeri müdahale konusunda ABD'nin en yakın ortağı konumunda olan İngiltere Başbakanı Tony Blair Irak konusunda İngiltere'nin tutumunun açıklandığı bir belgeyi kamuoyuna sundu. Üç gün sonra İngiltere hükûmetinin savaş yanlısı tutumuna karşı yapılan Londra'daki eyleme 400 bin kişi katıldı.[6] Londra'daki en büyük savaş karşıtı eylem 15 Şubat 2003 tarihinde yapıldı. 2 milyon kişinin Hyde Park'da toplanmasıyla başlayan eylemde Jesse Jackson'ın yanı sıra Londra Belediye Başkanı Ken Livingstone da söz aldı. 8 Mart 2003 günü Manchester'da en az 10 bin kişinin katılımıyla yapılan savaş karşıtı protesto eylemi şehirde 1819 yılındaki Peterloo Katliamından bu yana yapılan en kalabalık eylem olur.[7] 19 Mart 2003 günü ise Birmingham'da en az 4 bin orta öğrenim öğrencisi Victoria Meydanında savaş karşıtı bir eylem yapar.[8]

İtalya ve İspanya

[değiştir | kaynağı değiştir]

9 Kasım 2002'de Avrupa Sosyal Forumu toplantılarının yapıldığı İtalya'nın Floransa kenti yoğun gösterilere ev sahipliği yaptı. Eylemlere 500 bin ila 1 milyon kişinin katıldığı düşünülmektedir.[9][10] 15 Mart 2003 tarihinde ise İspanya ve İtalya'da halk hükûmetlerinin savaş yanlısı tutumuna karşı çok güçlü bir şekilde alanlardaydı. Milano'da 400 bin, Barselona'da 300 bin, Madrid'de ise 120 bin kişi sokaklardaydı. Bunun yanı sıra Sevilla, Aranjuez, Palencia ve Kanarya Adaları da yoğun gösterilere sahne oldu.[11]

Dünyadaki gösteriler

[değiştir | kaynağı değiştir]

16 Ocak 2003 günü Irak'ın işgaline karşı Türkiye, Mısır, Pakistan, Japonya, Belçika, Hollanda ve Arjantin'de kitlesel gösteriler düzenlendi.18 Ocak 2003 tarihinde dünya çapında büyük kentler başta olmak üzere çok sayıda eylem yapıldı. Eylem yapılan şehirler arasında Tokyo, Moskova, Paris, Londra, Dublin, Montreal, Ottawa, Toronto, Köln, Bonn, Göteborg, Floransa, Oslo, Rotterdam, İstanbul ve Kahire sayılabilir.15 Şubat 2003 günü ise İngiltere, İtalya, İspanya, Almanya, İsviçre, İrlanda, ABD, Kanada, Avustralya, Güney Afrika, Suriye, Hindistan, Rusya, Güney Kore, Japonya ve Antarktika'daki McMurdo İstasyonunda eylem yapıldı.[12]

Türkiye

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: 1 Mart tezkeresi

Irak'ı işgale hazırlanan ABD Türkiye'den, bölgeye kuzeyden müdahale etmesine izin verecek bir cephe açmak için Türkiye topraklarını üs olarak kullanma izni ister. Bu kapsamda 60 ila 80 bin ABD askerinin Türkiye'ye gelmesi planlanır.[13] Ancak Türkiye Büyük Millet Meclisinde 1 Mart 2003 günü yapılan oylamada kararın onaylanması gerekli çoğunluk sağlanamayınca tezkere reddedilir. Tezkere görüşmelerinde kabul oylarının ret oylarından çok olması Türkiye'nin ABD'ye tesadüfî dikbaşlılığı olarak nitelendirecek ve özellikle dünya kamuoyunda desteklenecektir.[14] Olaydan yıllar sonra açıklama yapan dönemin Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan ve 2006-2008 yılları arasında Genelkurmay Başkanı olan Yaşar Büyükanıt karardan dolayı memnun olmadıklarını dile getirmişlerdir.[15][16]

İşgal sırasındaki gösteriler

[değiştir | kaynağı değiştir]

ABD

[değiştir | kaynağı değiştir]

Irak işgalinin başladığı gün ve takip eden ilk günlerde tüm dünyada olduğu gibi ABD'de de yoğun gösteriler yaşanır. Özellikle Seattle, Portland, Chicago, Atlanta, San Francisco ve Los Angeles kentlerinde toplanan protestocular caddeleri ulaşıma kapatırlar. Boston'da Vietnam Savaşı döneminden bu yana düzenlenen en kalabalık gösteriye 50 bin kişi katılır.

2003 yılı Akademi Ödülleri ödül töreni canlı yayını sırasında çeşitli sanatçılar savaşı ve ABD Başkanı Bush'u protesto eder. Oyuncu Susan Sarandon sahnede barış işareti yaparken, yönetmen Michael Moore ise doğrudan Bush'u suçlayıcı bir konuşma yapar.

Kanada

[değiştir | kaynağı değiştir]

Özellikle işgalin ilk günlerinde Montreal ve Toronto'da yoğun gösteriler yaşanır. Calgary'deki ABD Elçiliği ise eylemlerin hedefi haline gelir.

Avrupa

[değiştir | kaynağı değiştir]

Londra'da göstericiler Parlamento binası önünde kitlesel eylemler yaparken, Alman öğrencileri okulları boykot eder. Barselona'da 150 bin, Londra'da 100 bin, Paris'te 100 bin, Lizbon'da 90 bin, Bern'de 40 bin, Yunanistan'da ise 20 bin kişi savaş karşıtı eylemlerde yer alır. Napoli'deki Bagnoli NATO askeri üssü eylemlerin hedefi olurken, Almanya'daki Munster ve Osnabrueck arasında 40 bin eylemcinin katıldığı insan zinciri oluşturulur. Moskova, Budapeşte, Varşova ve Dublin de yoğun gösterilere sahne olur.[17]

Dünyadaki gösteriler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yeni Zelanda'da Wellington kentinde, Avustralya'daki Brisbane ve Hobart kentlerinde yapılan eylemlerle şehirde hayat tamamen durur. Endonezya'nın başkenti Cakarta ve Japonya'da Okinawa'da göstericiler ABD üs ve temsilcilikleri önünde protesto gösterileri düzenler. Seul yoğun gösterilere sahne olurken, Kalküta'da ise genel grev hayatı felç eder. Afrika'daki Müslümanların yoğun olduğu bölgelerde de protesto eylemleri görülür. Kenya'da Mombasa, Somali'de başkent Mogadişu protestolara sahne olur. Suriye'deki gösterilerde ise 100 bin kişi ABD, İngiltere ve İsrail'i protesto eder. Bangladeş'te 60 bin savaşa karşı sokaklara çıkar. Pekin, Bahreyn, Cezayir, Şili, Meksika, Kolombiya, Uruguay, Arjantin ve Venezuela'da kitlesel protestolar yaşanır.

Bağdat’ın düşmesinden sonraki dönemde gösteriler

[değiştir | kaynağı değiştir]
2005 yılında yapılan ve ABD askerlerinin Irak'tan geri çekilmesinin talep edildiği mitingde Cindy Sheehan protestoculara hitap ediyor.(Arkasında insan hakları savunucu Jesse Jackson bulunuyor)

İşgalin tamamlanmasıyla beraber eylemlerin sıklığında azalma yaşansa da protesto gösterileri sürer. Özellikle kimi yıldönümlerinde ve özellikle ABD Başkanı Bush'un yabancı ülke ziyaretlerinde gösteriler yapılır. ABD içinde ise Irak'da süren işgale dair askerlerin ölüm haberleri, işkence skandalları[18] ve sivillerin ölüm haberleri artmaya başlayınca askerlerin geri çekilmesi yönünde şiddetli bir muhalif hareket doğar. ABD'ye dönen Irak gazilerden bazıları da savaş karşıtı gösterilere katılarak Bush yönetimini eleştirecektir.[19] Bu dönemde oğlu Casey'i Irak'da kaybeden asker annesi Cindy Sheehan savaş karşıtı uluslararası bir simge haline gelecektir.[20]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Guinness Dünya Rekorları sayfasından (İngilizce), 27 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
  2. ^ 19 Mart 2005 tarihli Alex Callinicos makalesi 24 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Socialist Worker (İngilizce), 27 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
  3. ^ Gallup anketi 28 Ağustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce), 27 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
  4. ^ 25 Mart 2008 tarihli npr.org haberi 12 Ağustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce), 27 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
  5. ^ , 4 Kasım 2002 tarihli The Nuclear Resister haberi 27 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce), 27 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
  6. ^ 31 Ekim 2002 tarihli 21 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. BBC haberi (İngilizce), 27 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
  7. ^ 8 Mart 2003 tarihli 15 Mart 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. BBC haberi (İngilizce), 27 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
  8. ^ 19 Mart 2003 tarihli 23 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. BBC haberi (İngilizce), 27 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
  9. ^ 9 Kasım 2002 tarihli 17 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. CNN haberi (İngilizce) 27 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
  10. ^ 19 Ocak 2007 tarihli 24 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. The Guardian haberi (İngilizce) 27 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
  11. ^ 15 Mart 2003 protesto günlüğü 11 Ekim 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 27 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
  12. ^ Eylem fotoğrafları 25 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce), 29 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
  13. ^ 25 Şubat 2010 tarihli Fehmi Koru makalesi 2 Nisan 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 27 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
  14. ^ 6 Ocak 2007 tarihli Mensur Akgün makalesi[ölü/kırık bağlantı] 27 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
  15. ^ 6 Mart 2007 tarihli Nevval Sevindik makalesi[ölü/kırık bağlantı] 27 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
  16. ^ 7 Kasım 2009 tarihli açıklama 10 Kasım 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 27 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
  17. ^ 30 Mart 2003 tarihli 6 Aralık 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. BBC haberi (İngilizce) 29 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
  18. ^ Bakınız: Ebu Gureyb Cezaevi işkenceleri
  19. ^ Bakınız: Camilo Mejía
  20. ^ 30 Nisan 2007 tarihli Ankara Üniversitesi İletişim Fakültesi haberi[ölü/kırık bağlantı] 29 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir