Ô môi (thực vật)

Đối với khái niệm giới tính cùng tên, xem ô môi.

Ô môi
Lá và quả ô môi
Tình trạng bảo tồn
Ít quan tâm
Phân loại khoa học
Giới (regnum)	Plantae
(không phân hạng)	Eudicots
(không phân hạng)	Rosids
Phân họ (subfamilia)	Caesalpinioideae
Danh pháp đồng nghĩa
Bactyrilobium grande Hornem. Bactyrilobium molle Schrader Cassia brasiliana Lam. Cassia brasiliana Lam. var. tomentosa Miq. Cassia brasiliensis Buc'hoz Cassia mollis Vahl Cassia pachycarpa De Wit Cathartocarpus brasilianus Jacq. Cathartocarpus erubescens Ham. Cathartocarpus grandis Pers.

Ô môi là loài thực vật có danh pháp khoa học: Cassia grandis L.f., thuộc phân họ Vang.

Mô tả

Cây gỗ trung bình, cao 10–20m, phát triển trung bình, phân cành lớn, mọc ngang thẳng, vỏ thân nhẵn, những cành non có lông màu rỉ sắt, cành già màu nâu đen. Lá kép lông chim với 8 - 20 đôi lá phụ dạng thuôn dài tròn cả hai đầu, dài 7–12 cm, rộng 4–8 cm, có phủ lông mịn, màu xanh bóng, gân rõ. Cụm hoa nở rộ khi lá rụng, dạng chùm dài mang hoa lớn, xếp thưa, màu hồng đậm, thõng xuống. Hoa màu hồng tươi mọc thành chùm ở những kẽ lá đã rụng. Quả hình trụ dẹt dài 40–60 cm, cong như lưỡi liềm, đường kính 3–4 cm, có 50-60 ô, mỗi ô chứa một hạt dẹt màu vàng cứng, quanh hạt có cơm màu nâu đen, vị ngọt, mùi hắc.

Phân bố

Cây có nguồn gốc từ các nước Nam Mỹ, được trồng làm cây lấy bóng mát, hoa đẹp ở nhiều nước trên thế giới. Ở Việt Nam, ô môi trồng chủ yếu ở các tỉnh phía Nam.

Công dụng

Hoa ô môi ở miền nam Việt Nam.

Cây làm cảnh vì hoa đẹp.

Cơm quả dùng ăn chơi hoặc ngâm rượu làm thuốc có tác dụng giúp ăn ngon miệng, tiêu hóa tốt, chữa đau lưng, đau xương, nhức mỏi.

Hạt ô môi ngâm nước nóng tới khi lớp vỏ cứng bong mềm ra, lấy nhân bên trong, đem nấu với nước đường cho mềm, dùng trong chè giải khát, tương tự như các loại hạt trong sâm bổ lượng.

Cao cơm quả ô môi là thuốc kích thích tiêu hóa, nhuận tràng.

Lá ô môi dùng tươi đem giã nát, xát vào những vết hắc lào, lở ngứa, có thể chữa khỏi. Lá ô môi sắc nước làm thuốc cũng có công dụng chữa đau lưng, nhức mỏi như cơm quả.

Với nhiều công dụng làm thuốc, cây ô môi còn được ví như là Canh ki na của Việt Nam, khiến nhiều người lầm tưởng cây ô môi là cây Canh ki na.

Biểu tượng trong văn hóa - nghệ thuật

Hoa ô môi đẹp, nét đẹp thơ ca và vì thế nhiều nhạc sĩ, họa sĩ đã đưa hình ảnh của loài hoa dân dã, chân quê vào tác phẩm của mình. Trong "Mùa hoa ô môi" của tác giả Nguyễn Thành Luân, trích một đoạn vọng cổ được soạn giả Viễn Châu đưa hình ảnh hoa ô môi đi vào đời sống văn hóa của người Nam bộ, có đoạn: "Ô môi rụng cánh ngoài sân. Mấy mùa hoa nở mấy năm đợi chờ… Ô môi rụng cánh tơi bời. Chuông tắt lâu rồi, tôi còn đứng mong ai"^[1].

Một nhạc sĩ nổi tiếng khi ghé thăm vùng Đồng Tháp Mười, cũng từng phải thốt lên khi nói về loài hoa rất đặc biệt của miền Tây: Có một bài hát mà đọng lại trong tôi bao tò mò "Ai về miền Nam, qua Đồng Tháp Mười, gặp hoa ô môi, biết mùa xuân đã tới…"^[1].

Hoa cây ô môi

Chú thích

1. ^ Nguyễn Thành Luân. “Mùa hoa ô môi”.

Tham khảo

Wikispecies có thông tin sinh học về Ô môi (thực vật)

• Thông tin về Cassia grandis L.f. trong vncreatures.net (tiếng Việt)
• Thông tin về Cassia grandis L.f. trong catalogueoflife.org (tiếng Anh)
• Thuốc bổ từ cây ô môi Lưu trữ 2008-02-27 tại Wayback Machine(tiếng Việt)

Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phương tiện truyền tải về Ô môi (thực vật).