Đại hội Thể thao Khối Thịnh vượng chung

Đại hội Thể thao Khối Thịnh vượng chung
	Con dấu của Liên đoàn thể thao Thịnh vượng chung ; Tập tin:Commonwealth Games Federation Logo.png Hiệu kỳ của Liên đoàn thể thao Thịnh vượng chung
	;
Gọi tắt	CG
Khẩu hiệu	Nhân đạo—Bình đẳng—Vận mệnh
Đại hội lần đầu	1930
Chu kỳ tổ chức	4 năm
Mục đích	thể thao Thịnh vượng chung
Trụ sở	Luân Đôn, Anh
Chủ tịch	Vương tử Tunku Imran Điện hạ
Website	www.thecgf.com

Đại hội Thể thao Khối Thịnh vượng chung (tiếng Anh: Commonwealth Games), trước đây gọi là Đại hội Thể thao Đế quốc Anh (British Empire Games, 1930-1950), Đại hội Thể thao Đế quốc Anh và Khối Thịnh vượng chung (British Empire and Commonwealth Games, 1954-1966), và Đại hội Thể thao Khối Thịnh vượng chung Anh (British Commonwealth Games, 1970-1974)^[1] là một sự kiện thể thao tổng hợp quốc tế với sự tham gia của các vận động viên đến từ các quốc gia khối Thịnh vượng chung. Sự kiện được tổ chức lần đầu tiên vào năm 1930, và từ đó được tổ chức 4 năm một lần (ngoại trừ các năm 1942 và 1946 do chiến tranh). Đây được cho là sự kiện thể thao tổng hợp lớn thứ ba trên thế giới, sau Thế vận hội và Á vận hội.

Liên đoàn Đại hội Thể thao Khối Thịnh vượng chung (CGF) giám sát các đại hội, thể chế này cũng kiểm soát chương trình thi đấu và lựa chọn thành phố đăng cai. Mỗi kỳ đại hội có một thành phố đăng cai được lựa chọn, và có 18 thành phố tại bảy quốc gia từng tổ chức sự kiện này.

Bên cạnh nhiều môn thể thao Thế vận hội, đại hội cũng bao gồm một số môn thể thao được chơi phần lớn tại các quốc gia Thịnh vượng chung, như bóng gỗ trên cỏ và bóng lưới.^[2] Có sáu đội tuyển tham dự tất cả các kỳ Đại hội là Anh, Canada, New Zealand, Scotland, Úc và Wales.

Mặc dù Khối Thịnh vượng chung có 53 thành viên, song có 70 đội tuyển tham gia Đại hội Thể thao Khối Thịnh vượng chung do một số lãnh thổ hải ngoại thuộc Anh, thuộc địa vương thất, và các đảo quốc tham gia dưới quốc kỳ riêng của họ. Bốn quốc gia thuộc Anh Quốc là Anh, Scotland, Wales, và Bắc Ireland cũng cử các đội tuyển riêng tham dự.

Lịch sử

Năm 1891, Nam tước Astley Cooper là người đầu tiên đề xuất một cuộc tranh tài thể thao giữa các thành viên của Đế quốc Anh, ông viết một bài trên The Times đề nghị một cuộc thi và liên hoan liên Anh Quốc liên Anh giáo tổ chức mỗi bốn năm như một cách để tăng cường thiện chí và thông hiểu tốt đẹp trong Đế quốc Anh. Năm 1911, Lễ hội Đế quốc được tổ chức tại Cung điện Thủy tinh tại Luân Đông nhằm chào mứng lễ đăng quang của Quốc vương George V. Trong thành phần của lễ hội, một giải vộ địch toàn đế quốc được tổ chức với các đội tuyển đến từ Anh Quốc, Canada, Nam Phi, Úc, trong các cuộc thi quyền Anh, đấu vật, bơi và điền kinh.

Năm 1928, một người Canada là Melville Marks Robinson thỉnh cầu tổ chức Đại hội Thể thao Đế quốc Anh đầu tiên; và nó đã được tổ chức vào năm 1930 tại Hamilton, Ontario,^[1] nữ giới chỉ tham gia trong các cuộc thi bơi.^[3] Từ năm 1934, nữ giới cũng được tham gia một số cuộc thi điền kinh.

Kỳ Đại hội Thể thao Đế quốc Anh đầu tiên có 11 đội tuyển tham dự. Chu kỳ bốn năm tổ chức một lần của đại hội bị gián đoạn do Chiến tranh thế giới thứ hai khi các kỳ đại hội vào năm 1942 và 1946 bị bãi bỏ.^[4] Đại hội phục hồi vào năm 1950 và trong kỳ năm 1954 thì bắt đầu mang tên Đại hội Thể thao Đế quốc Anh và Khối Thịnh vượng chung.^[1] Trên 1000 vận động viên tham gia kỳ đại hội năm 1958 với hơn 30 đội tuyển lần đầu tiên tham dự.^[5]

Nigeria là quốc gia đầu tiên tẩy chay Đại hội Thể thao Khối Thịnh vượng chung vào năm 1978 để phản đối New Zealand có tiếp xúc thể thao với Nam Phi. Kỳ đại hội năm 1986 bị 32 quốc gia châu Phi và Caribe tẩy chay để phản đối Thủ tướng Anh Quốc Margaret Thatcher từ chối lên án các tiếp xúc thể thao đối với Nam Phi vào năm 1985, sau Đại hội phục hồi và tiếp tục phát triển sau đó. Đại hội Thể thao Khối Thịnh vượng chung 1998 tại Kuala Lumpur, Malaysia chứng kiến số môn thể thao tăng từ 10 lên 15 khi các môn thể thao đồng đội được cho phép lần đầu tiên.^[1] Sự tham gia cũng lập kỷ lục mới với trên 3500 vận động viên đại diện cho 70 đội tuyển. Tại Đại hội tổ chức tại Melbourne vào năm 2006, trên 4000 vận động viên tham gia thi đấu.^[5]

Kỳ	Năm	Thành phố đăng cai	Quốc gia đăng cai	Ngày bắt đầu	Ngày kết thúc	Môn thể thao	Cuộc thi	Quốc gia	Vận động viên	Đội thắng cuộc
Đại hội Thể thao Đế quốc Anh
Đại hội thể thao Toàn Đế quốc	1911	Luân Đôn	Anh	12 tháng 5	tháng 6?	4	9	4	?	Canada
I	1930	Hamilton	Canada	16 tháng 8	23 tháng 8	6	59	11	400	Anh
II	1934	Luân Đôn	Anh	4 tháng 8	11 tháng 8	6	68	16	500	Anh
III	1938	Sydney	Úc	5 tháng 2	12 tháng 2	7	71	15	464	Úc
IV	1950	Auckland	New Zealand	4 tháng 2	11 tháng 2	9	88	12	590	Úc
Đại hội Thể thao Đế quốc Anh và Khối Thịnh vượng chung
V	1954	Vancouver	Canada	30 tháng 7	7 tháng 8	9	91	24	662	Anh
VI	1958	Cardiff	Wales	18 tháng 7	26 tháng 7	9	94	36	1122	Anh
VII	1962	Perth	Úc	22 tháng 11	1 tháng 12	9	104	35	863	Úc
VIII	1966	Kingston	Jamaica	4 tháng 8	13 tháng 8	9	110	34	1050	Anh
Đại hội Thể thao Khối Thịnh vượng chung Anh
IX	1970	Edinburgh	Scotland	16 tháng 7	25 tháng 7	9	121	42	1383	Úc
X	1974	Christchurch	New Zealand	24 tháng 1	2 tháng 2	9	121	38	1276	Úc
Đại hội Thể thao Khối Thịnh vượng chung
XI	1978	Edmonton	Canada	3 tháng 8	12 tháng 8	10	128	46	1474	Canada
XII	1982	Brisbane	Úc	30 tháng 9	9 tháng 10	10	142	46	1583	Úc
XIII	1986	Edinburgh	Scotland	24 tháng 7	2 tháng 8	10	163	26	1662	Anh
XIV	1990	Auckland	New Zealand	24 tháng 1	3 tháng 2	10	204	55	2073	Úc
XV	1994	Victoria	Canada	18 tháng 8	28 tháng 8	10	217	63	2557	Úc
XVI	1998	Kuala Lumpur	Malaysia	11 tháng 9	21 tháng 9	15	213	70	3633	Úc
XVII	2002	Manchester	Anh	25 tháng 7	4 tháng 8	17	281	72	3679	Úc
XVIII	2006	Melbourne	Úc	15 tháng 3	26 tháng 3	16	245	71	4049	Úc
XIX	2010	Delhi	India	3 tháng 10	14 tháng 10	17	272	71	6700	Úc
XX	2014	Glasgow	Scotland	23 tháng 7	3 tháng 8	17¹	261	71	4947	Anh
XXI	2018	Gold Coast	Úc	4 tháng 4	15 tháng 4

Kỳ đại hội theo quốc gia đăng cai

Hạng	Quốc gia	Số kỳ tổ chức	Năm tổ chức
1	Úc	5	1938, 1962, 1982, 2006, 2018
2	Canada	4	1930, 1954, 1978, 1994
3	New Zealand	3	1950, 1974, 1990
	Scotland	3	1970, 1986, 2014
	Anh	3	1911, 1934, 2002
6	Ấn Độ	1	2010
	Malaysia	1	1998
	Jamaica	1	1966
	Wales	1	1958

Môn thể thao được chấp thuận

Liên đoàn Đại hội Thể thao Khối Thịnh vượng chung chấp thuận tổng cộng 21 môn thể thao và thêm 7 môn thể thao người khuyết tật. Chúng được phân vào ba thể loại, các môn thể thao cốt yếu phải có mặt ở mỗi kỳ đại hội. Một số môn thể thao tùy chọn có thể được nước đăng cai lựa chọn. Các môn thể thao được công nhận là những môn được Liên đoàn chấp thuận song được xem là cần mở rộng; các nước đăng cai có thể không lựa chọn các môn này cho cho đến khi các yêu cầu của Liên đoàn được đáp ứng.^[6]

Môn	Thể loại	Năm
Bắn cung	Tùy chọn	1982, 2010
Điền kinh	Cốt yếu	1911-nay
Cầu lông	Cốt yếu	1966-nay
Bóng rổ	Tùy chọn	2006, 2018
Bi-a	Công nhận	chưa từng
Quyền Anh	Cốt yếu	1911-nay
Bơi xuồng	Công nhận	chưa từng^[7]
Cricket	Công nhận	1998
Đua xe đạp	Tùy chọn	1934-nay
Nhảy cầu	Tùy chọn	1930-nay
Đấu kiếm	Công nhận	1950–1970
Bóng đá	Công nhận	chưa từng
Golf	Công nhận	chưa từng
Thể dục dụng cụ	Tùy chọn	1978, 1990-nay
Bóng ném	Công nhận	1930
Khúc côn cầu	Cốt yếu	1998-nay
Judo	Tùy chọn	1990, 2002, 2014
Bóng gỗ trên cỏ	Cốt yếu	1930-nay (trừ 1966)
Cứu sinh	Công nhận	chưa từng

Môn	Thể loại	Năm
Bóng lưới	Cốt yếu	1998-nay
Chèo thuyền	Tùy chọn	1930, 1938–1962, 1986
Bóng bầu dục kiểu liên minh	Công nhận	chưa từng
Bóng bầu dục bảy người	Cốt yếu	1998-nay
Thuyền buồm	Công nhận	chưa từng
Bắn súng	Tùy chọn	1966, 1974-nay
Bóng mềm	Công nhận	chưa từng
Bóng quần	Cốt yếu	1998-nay
Bơi	Cốt yếu	1911-nay
Bơi đồng diễn	Tùy chọn	1986, 2006
Bóng bàn	Tùy chọn	2002-nay
Taekwondo	Tùy chọn	chưa từng
Quần vợt	Tùy chọn	2010
Bowling 10 pin	Công nhận	1998
Ba môn phối hợp	Tùy chọn	2002, 2006, 2014
Bóng chuyền	Công nhận	chưa từng
Bóng nước	Công nhận	1950
Cử tạ	Cốt yếu	1950-nay
Đấu vật	Tùy chọn	1911-nay (trừ 1990, 1998 và 2006)

Tham gia

Chỉ sáu đội tuyển tham gia mọi kỳ Đại hội: Úc, Canada, Anh, New Zealand, Scotland và Wales. Úc giành vị trí cao nhất trong 11 kỳ đại hội, Anh bảy kỳ và Canada một kỳ.

Bảng các đội tham gia theo các kỳ Đại hội
Đội tuyển	Kỳ	Toàn Đế 1911	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII	XIII	XIV	XV	XVI	XVII	XVIII	XIX	XX	XXI
	Năm	1911	1930	1934	1938	1950	1954	1958	1962	1966	1970	1974	1978	1982	1986	1990	1994	1998	2002	2006	2010	2014	2018
	Quốc kỳ
	Thành phố	London	Hamilton	London	Sydney	Auckland	Vancouver	Cardiff	Perth	Kingston	Edinburgh	Christchurch	Edmonton	Brisbane	Edinburgh	Auckland	Victoria	Kuala Lumpur	Manchester	Melbourne	Delhi	Glasgow	Gold Coast
	Tham gia \\ Quốc gia chủ nhà	Anh	Canada	Anh	Úc	New Zealand	Canada	Wales	Úc	Jamaica	Scotland	New Zealand	Canada	Úc	Scotland	New Zealand	Canada	Malaysia	Anh	Úc	India	Scotland	Úc

Aden ¹	1962																						—
Anguilla	1982, 1998–
Antigua và Barbuda	1966–1970, 1978, 1994–
Úc	1930–
Bahamas	1954–1970, 1978–1982, 1990–																						—
Bangladesh	1978, 1990–
Barbados	1954–1982, 1990–
Belize	1978, 1994–
Bermuda	1930–1938, 1954–1982, 1990–
Botswana	1974, 1982–
Guiana thuộc Anh	1930–1938, 1954–1962
Honduras thuộc Anh	1962–1966
Quần đảo Virgin (Anh)	1990–
Brunei Darussalam	1958, 1990–
Cameroon	1998–
Canada	1930–
Quần đảo Cayman	1978–
Ceylon	1938–1950, 1958–1970
Quần đảo Cook	1974–1978, 1986–
Síp	1978–1982, 1990–
Dominica	1958–1962, 1970, 1994–
Anh	1930–
Quần đảo Falkland	1982–
Fiji	1938, 1954–1986, 1998–2006
Gambia	1970–1982, 1990–2010
Ghana	1958–1982, 1990–
Gibraltar	1958–
Gold Coast	1954
Grenada	1970–1982, 1998–
Guernsey	1970–
Guyana	1966–1970, 1978–1982, 1990–
Hong Kong	1934, 1954–1962, 1970–1994
Ấn Độ	1934–1938, 1954–1958, 1966–1982, 1990–
Ireland	1930
Nhà nước Tự do Ireland	1934
Đảo Man	1958–
Jamaica	1934, 1954–1982, 1990–
Jersey	1958–
Kenya	1954–1982, 1990–
Kiribati	1998–
Lesotho	1974–
Malawi ¹²	1970–
Malaya ¹³	1950, 1958–1962
Malaysia	1966–1982, 1990–
Maldives	1986–
Malta	1958–1962, 1970, 1982–
Mauritius	1958, 1966–1982, 1990–
Montserrat	1994–
Mozambique	1998–
Namibia	1994–
Nauru	1990–
Newfoundland	1930–1934
New Zealand	1930–
Nigeria	1950–1958, 1966–1974, 1982, 1990–1994, 2002–
Niue	2002–
Đảo Norfolk	1986–
Bắc Borneo	1958–1962
Bắc Ireland ¹⁵	1934–1938, 1954–
Bắc Rhodesia	1954
Pakistan	1954–1970, 1990–
Papua New Guinea	1962–1982, 1990–
Rhodesia	1934–1950
Rhodesia và Nyasaland	1958–1962
Rwanda	2010–
Saint Christopher-Nevis-Anguilla	1978
Saint Helena (cùng đảo Ascension và Tristan da Cunha)	1982, 1998–
Saint Kitts và Nevis	1990–
Saint Lucia	1962, 1970, 1978, 1994–
Saint Vincent và Grenadines	1958, 1966–1978, 1994–
Samoa	1998–
Sarawak	1958–1962
Scotland	1930–
Seychelles	1990–
Sierra Leone	1966–1970, 1978, 1990–
Singapore	1958–
Quần đảo Solomon	1982, 1990–
Nam Phi	1930–1958, 1994–
Nam Ả Rập	1966
Nam Rhodesia ¹⁶	1954
Nam Sudan	2014–
Sri Lanka	1974–1982, 1990–
Eswatini	1970–
Tanganyika	1962
Tanzania	1966–1982, 1990–
Tonga	1974, 1982, 1990–
Trinidad và Tobago	1934–1982, 1990–
Quần đảo Turks và Caicos	1978, 1998–
Tuvalu	1998–
Uganda	1954–1982, 1990–
Vanuatu	1982–
Wales	1930–
Tây Samoa	1974–1994
Zambia ¹²	1970–1982, 1990–
Zimbabwe ¹²	1982, 1990–2002

Aden 1962
Anguilla 1998–
Australasia 1911
Antigua và Barbuda 1966–1970, 1978, 1994–
Úc 1930–
Bahamas 1954–1970, 1978–1982, 1990–
Bangladesh 1978, 1990–
Barbados 1954–1982, 1990–
Belize 1978, 1994–
Bermuda 1930–1938, 1954–1982, 1990–
Botswana 1974, 1982–
Guiana thuộc Anh 1930–1938, 1954–1962
Honduras thuộc Anh 1962–1966
Quần đảo Virgin (Anh) 1990–
Brunei Darussalam 1958, 1990–
Cameroon 1998–
Canada 1911–
Quần đảo Cayman 1978–
Ceylon 1938–1950, 1958–1970
Quần đảo Cook 1974–1978, 1986–
Síp 1978–1982, 1990–
Dominica 1958–1962, 1970, 1994–
Anh 1911–
Quần đảo Falkland 1982–
Fiji 1938, 1954–1986, 1998–2006
Gambia 1970–1982, 1990–2010
Ghana 1958–1982, 1990–
Gibraltar 1958–
Gold Coast 1954
Grenada 1970–1982, 1998–
Guernsey 1970–
Guyana 1966–1970, 1978–1982, 1990–
Hong Kong 1934, 1954–1962, 1970–1994
Ấn Độ 1934–1938, 1954–1958, 1966–1982, 1990–
Ireland ¹¹ 1930
Nhà nước Tự do Ireland 1934
Đảo Man 1958–
Jamaica 1934, 1954–1982, 1990–
Jersey 1958–
Kenya 1954–1982, 1990–
Kiribati 1998–
Lesotho 1974–
Malawi 1970–
Malaya 1950, 1958–1962
Malaysia 1966–1982, 1990–
Maldives 1986–
Malta 1958–1962, 1970, 1982–
Mauritius 1958–1982, 1990–

Montserrat 1994–
Mozambique 1998–
Namibia 1994–
Nauru 1990–
Newfoundland 1930–1934
New Zealand 1930–
Nigeria 1950–1958, 1966–1974, 1982, 1990–1994, 2002–
Niue 2002–
Đảo Norfolk 1986–
Bắc Borneo 1958–1962
Bắc Ireland 1934–1938, 1954–
Bắc Rhodesia 1954
Pakistan 1954–1970, 1990–
Papua New Guinea 1962–1982, 1990–
Rhodesia 1934–1950
Rhodesia và Nyasaland 1958–1962
Rwanda 2010–
Saint Christopher-Nevis-Anguilla 1978
Saint Helena (với đảo Ascension và Tristan da Cunha) 1982, 1998–
Saint Kitts và Nevis 1990–
Saint Lucia 1962, 1970, 1978, 1994–
Saint Vincent và Grenadines 1958, 1966–1978, 1994–
Samoa 1998–
Sarawak 1958–1962
Scotland 1930–
Seychelles 1990–
Sierra Leone 1958, 1966–1970, 1978, 1990–
Singapore 1958–
Quần đảo Solomon 1982, 1990–
Nam Phi 1911–1958, 1994–
Nam Ả Rập 1966
Nam Rhodesia 1954
Sri Lanka 1974–1982, 1990–
Eswatini 1970–
Tanganyika 1962
Tanzania 1966–1982, 1990–
Tonga 1974, 1982, 1990–
Trinidad và Tobago 1934–1982, 1990–
Quần đảo Turks và Caicos 1978, 1998–
Tuvalu 1998–
Uganda 1954–1982, 1990–
Vanuatu 1982–
Wales 1930–
Tây Samoa 1974–1994
Zambia 1970–1982, 1990–
Zimbabwe 1982, 1990–2002

Tham khảo

^ ^a ^b ^c ^d “The story of the Commonwealth Games”. Commonwealth Games Federation. Bản gốc lưu trữ ngày 18 tháng 9 năm 2009. Truy cập 20 tháng 1 năm 2008.
^ Harold, Perkin (tháng 9 năm 1989). “Teaching the nations how to play: sport and society in the British Empire and Commonwealth”. International Journal of the History of Sport. 6 (2): 145–155. doi:10.1080/09523368908713685.
^ “1930 British Empire Games – Introduction”. Commonwealth Games Federation. Bản gốc lưu trữ ngày 26 tháng 7 năm 2017. Truy cập 29 tháng 10 năm 2009.
^ High Achievers Lưu trữ 2010-03-16 tại Wayback Machine. Úcn Commonwealth Games Association. Truy cập 2010-04-05.
^ ^a ^b Growth of the Commonwealth Games Lưu trữ 2010-03-04 tại Wayback Machine. Commonwealth Games Federation. Truy cập 2010-04-05.
^ Sports Programme Lưu trữ 2013-05-02 tại Wayback Machine. Commonwealth Games Federation. Truy cập ngày 26 tháng 6 năm 2009.
^ 5 hours ago (ngày 11 tháng 6 năm 2010). “Canoeing closer to being a full-medal event”. Commonwealthdelhi2010.blogspot.com. Truy cập 26 tháng 10 năm 2011.