Đặng Chí

Một phần của loạt bài về Ngũ Hồ thập lục quốc 五胡十六国 304 - 439

Thập lục quốc năm 400: 4 nước Lương, 2 nước Yên, Bắc Nguỵ, Hậu Tần và Cừu Trì

Ngũ Hồ thập lục quốc Phồn thể 五胡十六國 Giản thể 五胡十六国 Phiên âm Tiếng Hán tiêu chuẩn Bính âm Hán ngữ Wǔhú Shíliù Guó Chú âm phù hiệu ˇ ㄏㄨˊ ㄕˊ ㄌㄧㄡˋ ㄍㄨㄛˊ Wade–Giles Wu^3-hu^2 Shih^2-liu^4 Kuo^2 Bính âm Thông dụng Wǔhú Shíh-liòu Guó IPA [ù.xǔ ʂɻ̩̌.ljôu kwǒ]

Quân chủ • Ngũ Hồ • Đông Tấn

Thập lục quốc Khu vực Xuyên Thục: Thành Hán (303-347) Khu vực Quan Trung: Hán Triệu (304-329) Hậu Triệu (319-350) Tiền Tần (351-394) Hậu Tần (384-417) Tây Tần (385-431) Hạ (407-431) Khu vực Hoa Bắc, Liêu Ninh: Tiền Yên (337-370) Hậu Yên (384-407) Nam Yên (398-410) Bắc Yên (407-436) Khu vực Cam Túc, Thanh Hải: Tiền Lương (324-376) Hậu Lương (386-399) Nam Lương (397-414) Bắc Lương (397-439/460) Tây Lương (400-421)

Ngoài Thập lục quốc Các nước Đại (315-376) • Bắc Nguỵ (386 - 535) Nhiễm Ngụy (350-352) Tây Yên (384-394) Trạch Ngụy (388-392) Tiều Thục (405-413) Cừu Trì (296-443/580) Các bộ lạc Mộ Dung bộ (220-337) Đoàn bộ (250-338) Vũ Văn bộ (260-345)

Đặng Chí (giản thể: 邓至; phồn thể: 鄧至; bính âm: Dèngzhì), cũng gọi là Đặng Chí Khương (鄧至羌) hay Bạch Thủy Khương (白水羌) là một chính quyền do người Khương thành lập và tồn tại vào những năm cuối của thời Ngũ Hồ thập lục quốc và thời Nam-Bắc triều trong lịch sử Trung Quốc. Lãnh thổ của Đặng Chí ở phía tây Cừu Trì và ở phía nam Đãng Xương, tương đương với bắc bộ tỉnh Tứ Xuyên ngày nay. Đô thành của Đặng Chí là thành Đặng Chí (nay ở phía tây của huyện Cửu Trại Câu, tỉnh Tứ Xuyên). Những người cai trị Đặng Chí mang họ "Tượng", sử sách chép rằng người cai trị đầu tiên là Tượng Thư Trị.

Chu thư có viết rằng Đặng Chí "có Tượng Thư Trị, truyền đời làm tù soái Bạch Thủy, tự xưng Vương", còn Ngụy thư có viết: "Tượng Thư Trị sai sứ đi cống nạp, được Cao Tổ (Bắc Ngụy Hiếu Văn Đế) phong làm Long Tương tướng quân, Đặng Chí Vương, sai triều cống không ngừng".

Riêng Lương thư thì thuật rằng người Đặng Chí có chiếc mũ được gọi là "đột hà", y phục tương đồng với Đãng Xương. Các sử tịch cũng ghi rằng phong tục tập quán của Đặng Chí tương đồng với Đãng Xương.

Chu thư chép rằng Đặng Chí truyền được 11 đời vua từ Tượng Tư Trị đến Tượng Diêm Hành, đến năm 554 dưới thời trị vì của Tây Ngụy Cung Đế Thác Bạt Khuếch, Tượng Diêm Hành để mất chính quyền, chạy trốn đến Tây Ngụy, thái sư Vũ Văn Thái của Tây Ngụy đã phái binh hộ tống Tượng Diêm Hành về nước phục vị. Sau đó các sử tịch ghi lại, không lâu sau, vào thời Bắc Chu, tại đất Đặng Chí đã thiết lập nên Đặng Châu. Nước Đặng Chí từ đó diệt vong.

Vua Đặng Chí

Danh tính	Thời gian tại vị
Tượng Thư Trị (像舒治)	430—?
Tượng Thư Giả (像舒者)
Tượng Khuất Đam (像屈耽)
ba đời vua không rõ
Tượng Thư Bành (像舒彭)	502—509
Tượng Lãm Đề (像覽蹄)	509—?
hai đời vua không rõ
Tượng Diêm Hành (像檐桁)	?—554

Tham khảo

• Ngụy thư, quyển 101
• Lương thư, quyển 54
• Chu thư, quyển 49