Cừu Trì

Tiêu bản này là một phần của loạt bài Ngũ Hồ thập lục quốc.
Thập lục quốc
Thành Hán (303/304-347)
Hán Triệu (304-329)
Hậu Triệu (319-350)
Tiền Lương (324-376)
Tiền Yên (337-370)
Tiền Tần (351-394)
Hậu Tần (384-417)
Hậu Yên (384-409)
Tây Tần (385-431)
Hậu Lương (386-403)
Nam Lương (397-414)
Nam Yên (398-410)
Tây Lương (400-420)
Bắc Lương (401-439)
Hạ (407-431)
Bắc Yên (409-436)
Không đưa vào Thập lục quốc
Cừu Trì (184?-555?)
Đoàn (250-338)
Vũ Văn (260-345)
Đại (315-376)
Nhiễm Ngụy (350-352)
Tây Yên (384-394)
Địch Ngụy (388-392)
Tây Thục (405-413)

Cừu Trì (tiếng Trung: 仇池; bính âm: Chóuchí) là một chế độ cai trị địa phương của người Đê tại khu vực nay là tỉnh Cam Túc vào thời Ngũ Hồ thập lục quốc và Nam-Bắc triều trong lịch sử Trung Quốc.

Lịch sử

Bắt đầu thế kỷ thứ 3, Dương Đằng (楊騰), thủ lĩnh của Bạch Hạng Đê (白項氐, nghĩa đen là người Đê cổ trắng) đã chiếm cứ khu vực đông nam của tỉnh Cam Túc ngày nay, tại thượng du Hán Thủy. Những thuộc hạ ông là Dương Câu (楊駒) và Dương Thiên Vạn (楊千萬) đã triều cống cho triều đại Tào Ngụy và được ban cho tước vương (王).

Dương Phi Long (楊飛龍) đã dời trung tâm của địa hạt Cừu Trì về Lược Dương, tại đây, những người kế vị của ông là Dương Mậu Sưu (楊茂捜) đã cai trị như một quốc vương độc lập vào đầu thế kỷ thứ 4. Quân Cừu Trì thường đi cướp bóc các vùng lãnh thổ tại Trung Nguyên ở phía đông và bắt những người dân ở đây, song trên một phương diện khác quân của Đông Tấn và Tiền Triệu cũng đã lấy đi dân cư của Cừu Trì. Năm 322, Dương Nan Địch (楊難敵) phải chịu một thất bại trước Tiền Triệu và bị giáng làm Vũ Đô vương (武都王) và Cừu Trì công (仇池公). Những năm sau đó, Cừu Trì đã chứng kiến nhiều cuộc đấu tranh nội bộ giữa gia tộc họ Dương và một số người tiếm quyền. Dưới triều Tấn, những người cai trị Cừu Trị đã không được xem là thứ sử hay tháu thú của vùng họ cai quản.

Năm 371 Phù Kiện, vua nước Tiền Tần đã tiến đánh Cừu Trì, bắt được thủ lĩnh Dương Soán (楊篡) và chấm dứt thời kỳ Tiền Cừu Trì.

Dương Định (楊定), một chắt của Dương Mậu Sưu và là cháu nội của Phù Kiện, đã phục hồi lại Cừu Trì vào năm 385 với kinh đô đặt tại Lịch Thành (歷城). Em trai của Dương Định là Dương Thịnh (楊盛) đã chinh phạt được vùng Lương Châu (梁州) ở thượng du Hán Thủy, và tự xưng là thứ sử của nhà Tấn. Các nỗ lực của Cừu Trì để chiếm vùng mà nay là Tứ Xuyên đã thất bại, song Cừu Trì đã kiểm soát được một phần rất lớn các vùng nay là đông Cam Túc và nam Thiểm Tây.

Sau năm 443, các thủ lĩnh của Cừu Trì chỉ còn là những người cai trị bù nhìn do Bắc Ngụy kiểm soát. Năm 580, thủ lĩnh người Đê là Dương Vĩnh An trợ giúp tổng quản Ích Châu của Bắc Chu là Vương Khiêm (王谦) khởi binh hăm dọa quyền thần Dương Khiêm, bị Dương Khiêm phái binh tiêu diệt, người dân bộ lạc lưu lạc khắp các xứ, người Đê dần dần biến mất. Các sử gia thường nói về Cừu Trì ngũ quốc (仇池五國): Tiền Cừu Trì (前仇池, Hậu Cừu Trì (後仇池), Âm Bình (陰平), Vũ Đô (武都), và Vũ Hưng (武興).

Vua Cừu Trì

Vua Cừu Trì

Thụy hiệu	Danh tính	Thời gian cai trị/cai quản	Niên hiệu
Tiền Cừu Trì (cuối thế kỷ 2-371)
	Dương Đằng (楊騰)	cuối 184 - 210
	Dương Câu (楊駒)	210 - 230
	Dương Thiên Vạn (楊千萬)	230 - 263
	Dương Phi Long (楊飛龍)	263 - 296
	Dương Mậu Sưu (楊茂搜)	296 - 317
	Dương Nan Địch (楊難敵)	317-334
	Dương Nghị (楊毅)	334-337
	Dương Sơ (楊初)	337-355
	Dương Quốc (楊國)	355-356
	Dương Tuấn (楊俊)	356-360
	Dương Thế (楊世)	360-370
	Dương Soán (楊篡)	370-371
Hậu Cừu Trì (385-443)
Vũ Vương	Dương Định (楊定)	385-394
Huệ Văn Vương	Dương Thịnh (楊盛)	394-425
Hiếu Chiêu Vương	Dương Huyền (楊玄)	425-429
	Dương Bảo Tông (楊保宗)	429 và 443
	Dương Nan Đang (楊難當)	429-441	Kiến Nghĩa (建義) 436-440
	Dương Bảo Sí (楊保熾)	442-443
Vũ Đô Quốc
	Dương Văn Đức (楊文德)	443-454
	Dương Nguyên Hòa (楊元和)	455-466
	Dương Tăng Tự (楊僧嗣)	466-473
	Dương Văn Độ (楊文度)	473-477
Vũ Hưng Quốc
Văn Vương	Dương Văn Hoằng (楊文弘)	477-482
Thuận Vương	Dương Hậu Khởi (楊後起)	482-486
An Vương	Dương Tập Thủy (楊集始)	482-503
Quan Vương	Dương Thiệu Tiên (楊紹先)	503-506, 534-535
Huệ Vương	Dương Trí Tuệ (楊智慧)	535-545
Lý Vương	Dương Tịch Tà (楊辟邪)	545-553
Chú ý: Dương Trí Huệ và Dương Tịch Tà có thể là một người
Âm Bình Quốc 477- giữa thế kỷ 6
	Dương Quảng Hương (楊廣香)	477-483?
	Dương Quýnh (楊炯)	483-495
	Dương Sùng Tổ (楊崇祖)	495-trước 502
	Dương Mạnh Tôn (楊孟孫)	trước 502-511
	Dương Định (楊定)	511- ?
	Dương Thái Xích (楊太赤)	542-564
	Dương Pháp Thâm (楊法深)	564-580

Xem thêm

• Người Đê
• Ngũ Hồ
• Người Hồ

Tham khảo

• Ngụy thư
• Tống thư