Địa y

Hình dáng một số loài địa y

Nếu để ý nhìn trên thân các cây gỗ ta thấy có những mảng vảy màu xanh xám bám chặt vào vỏ cây. Đó có thể chính là địa y.

Địa y là một dạng kết hợp giữa nấm (mycobiont) và một loại sinh vật có thể quang hợp (photobiont hay phycobiont) trong một mối quan hệ cộng sinh. Photobiont có thể là tảo lục (thường là Trebouxia) hay khuẩn lam (thường là Nostoc).^[1] Hình thái học, sinh lý học và hóa sinh học của địa y rất khác biệt với nấm và tảo riêng biệt. Địa y tồn tại ở một số môi trường khắc nghiệt nhất thế giới đài nguyên bắc cực, sa mạc, bờ đá. Chúng rất phong phú trên các lá và cành cây tại rừng mưa và rừng gỗ, trên đá, cả trên tường gạch và đất. Nóc của nhiều tòa nhà thường có địa y mọc và phát triển.

Địa y rất phổ biến và có thể sống lâu;^[2] tuy nhiên, nhiều loại địa y dễ bị tổn thương khi thay đổi thời tiết đột ngột, chúng có thể được các nhà khoa học dùng để đo mức độ ô nhiễm không khí,^[3][4][5] hay hủy hoại tầng ôzôn. Là thức ăn chủ yếu của loài hươu Bắc cực.

Địa y có thể dùng chế tạo rượu, nước hoa, phẩm nhuộm cũng như trong y học. Ước tính rằng 6% bề mặt phần đất liền của Trái Đất được phủ địa y.^[6] Tại Scotland, phẩm nhuộm từ địa y được gọi là crottle.

Hình ảnh

• 
  Xanthoparmelia cf. lavicola, trên đất bazan.
• 
  Usnea australis mọc trên cành cây
• 
  Rhizocarpon geographicum trên một tảng đá
• 
  Khuẩn lam Hyella caespitosa với sợi nấm trên địa y Pyrenocollema halodytes
• 
  Physcia millegrana với một loại nấm (bên phải phía dưới).
• 
  Cladonia rangiferina
• 
  Hypogymnia cf. tubulosa với Bryoria sp. và Tuckermannopsis sp. ở miền núi Canada
• 
  Lobaria oregana, tại rừng mưa Hoh, bang Washington
• 
  Lecanora cf. muralis trên một bờ kênh Bega tại Timișoara
• 
  Caloplaca marina

Tham khảo

1. F.S. Dobson (2000) Lichens, an illustrated guide to the British and Irish species. Richmond Publishing Co. Ltd., Slough, UK
2. Morris J, Purvis W. (2007). Lichens (Life). London: The Natural History Museum. tr. 19. ISBN 0-565-09153-0.
3. Ferry, B.W., Baddeley, M.S. & Hawkworth, D. L. (Editors) (1973) Air Pollution and Lichens. Athlone Press, London.
4. Rose C.I., Hawksworth D.L.; Hawksworth (1981). “Lichen recolonization in London's cleaner air”. Nature. 289 (5795): 289–292. Bibcode:1981Natur.289..289R. doi:10.1038/289289a0.
5. D.L. Hawksworth and F. Rose(1976) Lichens as pollution monitors. Edward Arnold, Institute of Biology Series, No. 66. 60pp. ISBN 0-7131-2554-3: 0713125551(pbk.)
6. Geoffrey Michael Gadd (tháng 3 năm 2010). “Metals, minerals and microbes: geomicrobiology and bioremediation”. Microbiology. 156 (Pt 3): 609–643. doi:10.1099/mic.0.037143-0. PMID 20019082. Bản gốc lưu trữ ngày 25 tháng 10 năm 2014. Truy cập ngày 13 tháng 9 năm 2014.

Đọc thêm

• Ahmadjian V. (1993). The Lichen Symbiosis. New York: John Wiley & Sons. ISBN 0-471-57885-1.
• Brodo, I.M., S.D. Sharnoff, and S. Sharnoff, 2001.Lichens of North America. Yale University Press, New Haven.
• Gilbert, O. 2004. The Lichen Hunters. The Book Guild Ltd. England.
• Haugan, Reidar; Timdal, Einar (1992). “Squamarina scopulorum (Lecanoraceae), a new lichen species from Norway”. Nordic Journal of Botany. 12 (3): 357–360. doi:10.1111/j.1756-1051.1992.tb01314.x.
• Hawksworth, D.L. and Seaward, M.R.D. 1977. Lichenology in the British Isles 1568 - 1975. The Richmond Publishing Co. Ltd., 1977.
• Kershaw, K.A. Physiological Ecology of Lichens, 1985. Cambridge University Press Cambridge.
• Kirk, PM; Cannon, PF; Minter, DW; Stalpers, JA. (2008). Dictionary of the Fungi (ấn bản thứ 10). Wallingford: CABI. ISBN 978-0-85199-826-8.
• Knowles M.C. (1929). “Lichens of Ireland”. Proceedings of the Royal Irish Academy. 38: 1–32.
• Purvis, O.W., Coppins, B.J., Hawksworth, D.L., James, P.W. and Moore, D.M. (Editors) 1992. The Lichen Flora of Great Britain and Ireland. Natural History Museum, London.
• Sanders W.B. (2001). “Lichens: interface between mycology and plant morphology”. BioScience. 51 (12): 1025–1035. doi:10.1641/0006-3568(2001)051[1025:LTIBMA]2.0.CO;2.
• Seaward M.R.D. (1984). “Census Catalogue of Irish Lichens”. Glasra. 8: 1–32.
• Whelan, P. 2011.Lichens of Ireland. The Collins Press, Cork, Ireland.

Liên kết ngoài

• Địa y tại Từ điển bách khoa Việt Nam
• Lichen (biology) tại Encyclopædia Britannica (tiếng Anh)
• LIAS light: an online interactive identification key for the lichen species of the World
• University of Sydney lichen biology Lưu trữ 2004-12-11 tại Wayback Machine
• Memorial University's NL Nature project, focusing primarily on lichens
• ESA article on lichen survivability in low earth orbit
• The British Lichen Society Lưu trữ 2019-07-03 tại Wayback Machine
• Lichens of Ireland Lưu trữ 2014-12-20 tại Wayback Machine
• Lichens of North America
• Pacific Northwest Fungi Online Journal, includes articles on lichens Lưu trữ 2008-06-19 tại Wayback Machine
• Fungi that discovered agriculture Lưu trữ 2007-05-13 tại Wayback Machine
• Pictures of Tropical Lichens
• High Resolution 1.5 Gigapixel Image of a Lichen Covered Rock
• Good example of a Lichen
• How To Grow Lichen Lưu trữ 2016-03-13 tại Wayback Machine
• “Lichens” . New International Encyclopedia. 1905.
•  “Lichens” . Encyclopedia Americana. 1920.