Chủ nghĩa phục quốc Do Thái

Theodor Herzl (1860-1904) được coi là người sáng lập Chủ nghĩa Sion hiện đại. Trong cuốn sách Der Judenstaat vào năm 1896, ông đã hình dung ra việc thành lập một nhà nước Do Thái độc lập tương lai trong thế kỷ 20.

Quốc kỳ Israel, lá cờ đã được chọn làm biểu tượng phong trào chủ nghĩa Zion thập niên 1890.

Chủ nghĩa Zion hay còn gọi là chủ nghĩa Sion ציונות}/Tsiyonut (một số tài liệu tiếng Việt cũng gọi là chủ nghĩa phục quốc Do Thái hay chủ nghĩa Xi-ôn hay chủ nghĩa Xi-ôn-nít^[1]) là một hình thức của chủ nghĩa dân tộc của người Do Thái và văn hóa Do Thái ủng hộ một nhà nước quốc gia Do Thái trong lãnh thổ được xác định là vùng đất Israel. Chủ nghĩa Zion ủng hộ người Do Thái phát huy bản sắc Do Thái của họ và chống lại sự đồng hóa người Do Thái vào các xã hội khác và đã ủng hộ việc trở lại của người Do Thái Israel như là cách cho người Do Thái được giải thoát khỏi sự phân biệt đối xử chống người Do Thái, trục xuất và bức hại đã xảy ra trong các xã hội khác. Từ khi thành lập Nhà nước Israel, phong trào phục quốc Do Thái vẫn tiếp tục chủ yếu để ủng hộ sự lấn át lãnh thổ của người Do Thái như là trường hợp đối với Palestine. Trong một cách sử dụng ít phổ biến hơn, các thuật ngữ cũng có thể tham khảo không chính trị, văn hóa Zionism, được thành lập và đại diện nổi bật nhất bởi Ahad Ha'am; và hỗ trợ chính trị cho Nhà nước Israel không-người Do Thái, như trong Kitô giáo Zionism (Xi-ôn-nít). Các ý kiến phê phán chủ nghĩa Zion được xem như là một phong trào chủ nghĩa bài Do Thái (Chống chủ nghĩa Xê-mít)^[2][3].

Một phần của loạt bài về
Người Do Thái và Do Thái giáo
Từ nguyên Ai là người Do Thái?
Tôn giáo Thần trong Do Thái giáo (tên) Nguyên tắc đức tin Mitzvot (613) Halakha Shabbat Lễ tết Kinh cầu Tzedakah Vùng đất Israel Brit Bar và Bat Mitzvah Hôn nhân Tang lễ Triết học Luân lý Kabbalah Phong tục Hội đường Rabbi
Văn bản Tanakh Torah Nevi'im Ketuvim Talmud Mishnah Gemara Rabbinic Midrash Tosefta Targum Beit Yosef Mishneh Torah Tur Shulchan Aruch Zohar
Cộng đồng Ashkenazim Sephardim Italkim Romaniote Mizrahim Cochin Bene Israel Beta Israel Các nhóm liên quan Bnei Anusim Lemba Karaite Krym Krymchak Samari Do Thái ngầm Người Ả Rập Moses Subbotniks
Dân số Do Thái giáo theo quốc gia Danh sách So sánh dân số Vùng đất Israel Tiền Yishuv Hậu Yishuv Do Thái Israel Châu Âu Áo Ba Lan Belarus Bồ Đào Nha Bulgaria Cộng hòa Séc Đức Estonia Gruzia Hà Lan Hungary Hy Lạp Latvia Litva Moldova Nga Pháp România Tây Ban Nha Thụy Điển Ukraina Vương quốc Anh Ý Châu Á Azerbaijan Ấn Độ Indonesia Iran Iraq Liban Malaysia Nhật Bản Philippines Síp Syria Thổ Nhĩ Kỳ Trung Quốc Uzbekistan Việt Nam Yemen Châu Phi Ai Cập Algérie Ethiopia Libya Maroc Nam Phi Tunisia Zimbabwe Bắc Mỹ Canada Hoa Kỳ Mỹ Latin và Caribê Argentina Bolivia Brasil Chi Lê Colombia Cộng hòa Dominica Cuba El Salvador Guyana Haiti Jamaica México Paraguay Puerto Rico Suriname Uruguay Venezuela Châu Đại Dương Fiji Guam New Zealand Palau Úc
Giáo phái Bảo thủ Cải cách Chính thống Đổi mới Haymanot Karaite Nhân văn Tái thiết
Văn hóa Sân khấu Yiddish Múa Khiếu hài Minyan Đám cưới Trang phục Niddah Pidyon haben Kashrut Shidduch Zeved habat Cải đạo sang Do Thái giáo Hiloni Âm nhạc Tôn giáo Thế tục Ẩm thực Người Israel cổ Israel Sephardi Mizrahi Văn học Israel Yiddish Mỹ gốc Do Thái
Ngôn ngữ Hebrew Kinh thánh Tiếng Yiddish Tiếng Hy Lạp Koine Do Thái Do Thái-Hy Lạp Juhuri Shassi Do Thái-Iran Ladino Ký hiệu Ghardaïa Bukhori Canaan Do Thái-Pháp Do Thái-Ý Do Thái-Gruzia Do Thái-Aram Do Thái-Ả Rập Do Thái-Berber Do Thái-Malayalam
Lịch sử Niên biểu Tên gọi "Do Thái" Lãnh đạo Mười hai bộ tộc Israel Cổ sử Vương quốc Judah Đền thờ Jerusalem Cuộc đày ải Babylon Cuộc đày ải Assyria Yehud Medinata Đền Nhì Jerusalem (trong Do Thái giáo niên biểu) Triều Hasmoneus Sanhedrin Ly giáo Pharisêu Do Thái giáo Hy Lạp Các cuộc chiến tranh Do Thái–La Mã Lịch sử người Do Thái trong Đế quốc Byzantine Cơ đốc giáo và Do Thái giáo Ấn Độ giáo và Do Thái giáo Quan hệ Hồi giáo–Do Thái giáo Kiều dân Trung cổ Kỳ vàng son Phái Sabbatai Hasidim Haskalah Giải phóng Chủ nghĩa bài Do Thái Bài Do Thái giáo Bức hại Holocaust Israel Vùng đất Israel Aliyah Chủ nghĩa vô thần Do Thái Baal teshuva Xung đột Ả Rập–Israel
Chính trị Chính trị Israel Do Thái giáo và chính trị Liên hiệp Israel Quốc tế Phong trào Bund Phong trào phụ nữ Do Thái cánh tả Phục quốc Do Thái Tôn giáo Thế tục Không phe phái Xanh Lao động Mới Tôn giáo Xét lại
Thể loại Chủ đề
x t s

Bối cảnh và diễn biến

Những người Do Thái sùng đạo biểu tình ủng hộ Palestine đồng thời phản đối Chủ nghĩa phục quốc Do Thái Israel

Một chàng trai trẻ người do thái giơ cao biểu ngữ tích cực phản đối Israel

Thành viên người do thái thuộc nhóm Do Thái Giáo Chính Thống Neturei Karta biểu tình chống phá nhà nước Israel

Chủ nghĩa Zion không có một hệ tư tưởng thống nhất, nhưng đã phát triển trong một cuộc đối thoại giữa rất nhiều hệ tư tưởng: Chủ nghĩa Zion tổng quát, Chủ nghĩa Zion tôn giáo, Chủ nghĩa Zion lao động, Chủ nghĩa Zion xét lại, Chủ nghĩa Zion xanh, vv Tuy nhiên, mẫu số chung giữa tất cả các những người theo chủ nghĩa Zion là tuyên bố Eretz Israel là quê hương quốc gia của người Do Thái và là trọng tâm hợp pháp cho quyền tự quyết dân tộc Do Thái (như được chỉ ra bởi Gideon Shimoni và những người khác^[4]). Điều này được dựa trên mối liên hệ lịch sử và truyền thống tôn giáo liên kết những người Do Thái đất Israel^[5]

Sau gần hai thiên niên kỷ của sự tồn tại của cộng đồng người Do Thái mà không có một nhà nước quốc gia, phong trào phục quốc Do Thái được thành lập vào cuối thế kỷ 19 người Do Thái thê tục, chủ yếu là một phản ứng bởi những người Do thái Ashkenazi đối với chủ nghĩa bài Do Thái ngày một gia tăng ở châu Âu, được minh chứng bằng các vụ Dreyfus ở Pháp và những cuộc tàn sát chống lại người Do Thái ở Đế quốc Nga^[6]. Phong trào chính trị được chính thức thành lập bởi ký giả Áo-Hung Theodor Herzl vào năm 1897 sau khi xuất bản cuốn sách của mình có tựa Der Judenstaat.^[7] Vào thời điểm đó, phong trào tìm cách khuyến khích di cư người Do Thái đến các Palestine thuộc Ottoman. Từ lâu, các cộng đồng người Do Thái đã phát triển ở các nước châu Âu, và Hoa Kỳ, nhưng họ không bao giờ để mất bản sắc Do Thái của họ. Các chủng tộc khác thường xuyên khủng bố họ. Cuối thế kỷ 19, sự khủng bố này, hay còn gọi là chủ nghĩa bài Do Thái, đã dẫn đến phong trào gọi là chủ nghĩa Zion. Phong trào này kêu gọi người Do Thái trở về Palestine vùng xung quanh Jerusalem, được coi là quê hương tinh thần của họ.

Làn sóng di cư cận đại đầu tiên của người Do Thái tới Israel, hay Aliyah (עלייה) bắt đầu năm 1881 khi họ trốn chạy khỏi sự ngược đãi, hay đi theo những tư tưởng xã hội Zion của Moses Hess và những người khác về "sự cứu rỗi của đất đai". Những người Do Thái mua đất đai từ Ottoman và những chủ đất người Ả Rập khác. Sau khi người Do Thái đã lập nên những khu định cư nông nghiệp, căng thẳng nảy sinh giữa người Do Thái và người Ả Rập.

Theodor Herzl (1860–1904), một người Do Thái đến từ Áo, đã lập ra Phong trào Zion. Năm 1896, ông xuất bản cuốn Der Judenstaat (Quốc gia Do Thái), trong đó kêu gọi thành lập một nhà nước Do Thái. Năm sau đó, ông góp phần triệu tập Hội nghị Zion quốc tế đầu tiên.

Sự thành lập chủ nghĩa Zion dẫn tới Aliyah thứ hai (1904–1914) với số người Do Thái lên tới khoảng 40.000. Năm 1917, Bộ trưởng ngoại giao Anh Arthur J. Balfour đưa ra Tuyên bố Balfour "ủng hộ việc thành lập tại vùng đất Do Thái cũ đã bị người Palestine chiếm một nhà nước quê hương cho những người dân Do Thái". Năm 1920, vùng này được giao cho Hội Quốc Liên và được quản lý bởi Anh.

Làn sóng di cư của người Do Thái lại tiếp tục lần thứ ba (1919–1923) và lần thứ tư (1924–1929) sau Chiến tranh thế giới thứ nhất. Những cuộc bạo động ở Palestine năm 1929 của người Ả Rập đã giết chết 133 người Do Thái, gồm 67 người ở Hebron.

Sự trỗi dậy của Chủ nghĩa Phát xít năm 1933 dẫn tới làn sóng Aliyah thứ năm. Người Do Thái trong vùng tăng từ 11% của dân số năm 1922 lên tới 30% năm 1940. Việc tàn sát người Do Thái có tính chất diệt chủng ở châu Âu của Adolf Hitler khiến người dân Do Thái ở mọi miền châu Âu trốn chạy tạo nên làn sóng tỵ nạn mới. Tới cuối Chiến tranh thế giới thứ hai, số lượng người Do Thái ở Palestine đã lên tới xấp xỉ 600.000.

Palestine, một phần của đế quốc Ottoman, trong bốn thế kỷ qua đã được hầu hết các dân tộc người Ả Rập đến định cư. Sau thế chiến thứ nhất, lãnh thổ này bao gồm tất cả những vùng hiện có của Israel và Jordan, do Anh kiểm soát (được Hội Quốc Liên ủy nhiệm). Từ những năm 1930, làn sóng di dân Do Thái tăng lên nhanh chóng khi những người Do Thái chạy trốn khủng bố của Đức quốc xã, gây ra sự xung đột dai dẳng giữa người Ả Rập định cư và người Do Thái nhập cư.

Tham khảo

1. Đảng Tiến bộ và Chủ nghĩa xã hội Ma-rốc
2. Anti-semitism in Germany: the post-Nazi epoch since 1945 By Werner Bergmann, Rainer Erb, page 182, "Continuity and Change: Extreme Right Perceptions of Zionism" by Roni Stauber in Anti-semitism worldwide 1999/2000 Tel Aviv University
3. {{citation − | first=Kenneth L. | last=Marcus − | title=Anti-Zionism as Racism: Campus Anti-Semitism and the Civil Rights Act of 1964 − | journal=William & Mary Bill of Rights Journal − | volume=15 | issue=3 − | pages=837–891 − | year=2007 − }}
4. Gideon Shimoni, The Zionist Ideology (1995)
5. Aviel Roshwald, "Jewish Identity and the Paradox of Nationalism", in Michael Berkowitz, (ed.). Nationalism, Zionism and Ethnic Mobilization of the Jews in 1900 and Beyond, p. 15).
6. Wylen, Stephen M. Settings of Silver: An Introduction to Judaism, Second Edition, Paulist Press, 2000, p. 392).
7. Walter Laqueur, The History of Zionism (2003) p 40