Chuẩn đô đốc

Chuẩn đô đốc (tiếng Anh: Rear admiral, tiếng Pháp: Contre-amiral), là cấp bậc sĩ quan hải quân cao cấp đầu tiên của bậc Đô đốc, là một cấp bậc tướng hải quân, tương đương với cấp bậc Thiếu tướng, dưới bậc Phó Đô đốc.

Nguồn gốc

Nguồn gốc cấp bậc này xuất phát từ tổ chức của các hải đoàn thuyền buồm kinh doanh vượt đại dương, về sau phát triển thành hệ thống cấp chỉ huy của Hải quân Hoàng gia Anh. Theo đó, mỗi một Hải đoàn sẽ được giao phó cho một Đô đốc chỉ huy. Vị Đô đốc sẽ chỉ huy từ chiến thuyền giữa đoàn và điều hành các hoạt động của hải đoàn. Một vị Đô đốc khác sẽ giúp đỡ vị Đô đốc chính chỉ huy các chiến thuyền đi đầu, vốn là những chiến thuyền sẽ chịu đựng mũi dùi của một cuộc tấn công trên biển. Vị này được xếp sau vị Đô đốc chính nên được gọi là Phó Đô đốc (Vice Admiral). Phía sau của hải đoàn, một Đô đốc thứ ba sẽ chỉ huy các chiến thuyền còn lại và vì phần phía sau của hải đoàn được xem là ít nguy hiểm nhất nên vị đô đốc chỉ huy ở phía sau thường là vị đô đốc cấp bậc thấp nhất trong số các đô đốc của hải đoàn. Việc này tồn tại cho đến thời hiện đại, cấp bậc "rear admiral" (đô đốc phía sau) là cấp bậc đầu tiên thấp nhất trong các cấp bậc Đô đốc (Phó Đô đốc, Đô đốc, Thủy sư Đô đốc) mà tiếng trong tiếng Việt gọi là Chuẩn Đô đốc.

Thông thường, quân hàm này tương đương cấp bậc thiếu tướng, hay tướng 2 sao của hải quân. Trong Hải quân Nhân dân Việt Nam hiện nay, từ năm 1981, danh xưng Chuẩn Đô đốc được quy định dùng cho hàm Thiếu tướng Hải quân với 1 sao.

Danh xưng Đề đốc

Danh xưng cấp bậc Đề đốc bắt nguồn từ danh xưng Đô đốc. Danh xưng Đô đốc (chữ Hán: 都督) dưới thời phong kiến của Trung Quốc và Việt Nam là chức quân chính cao cấp. Trải qua các thời kỳ khác nhau đô đốc có những quyền lực khác nhau. Theo đó, chức vụ Đề đốc (chữ Hán: 提督), vốn là một chức vụ gần tương đương với chức vụ đô đốc (Đề có ý nghĩa là Nâng lên cho đều). Trong thời hiện đại, danh xưng Đề đốc được dùng trong các tài liệu tiếng Việt dành để chỉ quân hàm cấp tướng hải quân dưới cấp Đô đốc và Phó đô đốc.

Việt Nam

Cập bậc Chuẩn đô đốc trong Hải quân Nhân dân Việt Nam được đặt ra từ năm 1988, tương đương cấp Thiếu tướng Hải quân trước đây.

Quân hàm Chuẩn Đô đốc Hải quân Nhân dân Việt Nam

Việt Nam Cộng hòa

Trước năm 1964, Hải quân Việt Nam Cộng hòa có cấp bậc Chuẩn Đô đốc là thiếu tướng hải quân 2 sao nhưng sau năm 1964 đổi danh xưng thành cấp bậc Đề đốc.

Ngoài ra, từ năm 1964, Hải quân Việt Nam Cộng hòa còn đặt thêm cấp bậc Phó Đề đốc, là cấp bậc dưới cấp bậc Đề đốc.

Các Đề đốc tiêu biểu:

Quân hàm Chuẩn đô đốc trước 1964
Quân hàm Đề đốc sau 1964

Anh Quốc

Hải quân Hoàng gia Anh vẫn giữ cấp bậc "Rear admiral" với hai sao (Đô đốc phía sau hay Chuẩn Đô đốc).

Lệnh kỳ của Chuẩn Đô đốc Hải quân Hoàng gia

Hoa Kỳ

Trong Hải quân Hoa Kỳ, Tuần duyên Hoa Kỳ, và một số đơn vị khác, Chuẩn Đô đốc được chia thành hai cấp loại: nửa dưới (Lower Half) và nửa trên (Upper Half). Việc sử dụng này bắt đầu trong cuối thế kỷ 19 khi các Chuẩn Đô đốc được giao một chức vụ cao cấp trong Hải quân hoặc có tên trong danh sách thăng chức của Tuần duyên. Những ai có tên trong nửa trên của danh sách sẽ nhận bậc lương cao hơn cho dù tất cả các Chuẩn Đô đốc được xem là cùng cấp bậc.

Khi Hải quân Hoa Kỳ và Tuần duyên Hoa Kỳ bỏ cấp bậc tướng hải quân 1 sao Commodore, các Chuẩn Đô đốc có tên ở nửa dưới của danh sách thăng chức nhận nhiệm vụ của các tướng hải quân 1 sao. Tuy nhiên cho đến thập niên 1980, tất cả các Chuẩn Đô đốc vẫn mang 2 sao trên quân hàm của họ. Sau đó trở đi, các Chuẩn Đô đốc (nửa dưới) mang 1 sao trong khi các Chuẩn Đô đốc (nửa trên) mang 2 sao. Cách gọi vẫn giữ nguyên là Chuẩn Đô đốc cho cả hai cấp bậc khác sao này. Tuy nhiên, để dễ phân biệt, trong một số tài liệu tiếng Việt, người ta vẫn thường gọi cấp bậc Chuẩn Đô đốc (nửa dưới) là Chuẩn tướng hải quân hoặc Phó Đề đốc, còn cấp bậc Chuẩn Đô đốc (nửa trên) là Thiếu tướng hải quân hoặc Đề đốc.