Dương Thị Cương

Dương Thị Cương (1932–2003) là một bác sĩ, nhà giáo người Việt Nam.

Tiểu sử

Dương Thị Cương sinh năm 1932, là con thứ bảy trong số tám người con và là con gái nhỏ tuổi nhất của Giáo sư Dương Quảng Hàm và bà Trần Thị Vân. Gia đình bà có quê gốc ở làng Phú Thị, tổng Mễ Sở, huyện Đông An, phủ Khoái Châu (nay thuộc xã Mễ Sở, huyện Văn Giang), tỉnh Hưng Yên^[1], nhưng như nhiều anh chị, bà sinh ra và lớn lên ở Hà Nội. Khi còn nhỏ, bà cùng các chị theo học tại trường nữ sinh Đồng Khánh.^[2][3][4]

Cuối năm 1946, Toàn quốc kháng chiến nổ ra, gia đình bà được dân quân giúp đỡ để di tản khỏi Hà Nội, bà cùng chị gái Dương Thị Duyên và em trai (út) Dương Tự Minh theo mẹ về Mễ Sở,^[5] còn cha bà ở lại và hy sinh ngày 23 tháng 12 do trúng phục kích của quân Pháp.^[6] Năm 1947, dưới sự sắp xếp của Công an Hà Nội, bà lại cùng mẹ, em trai Dương Tự Minh, em họ Trần Khắc Cần trở lại nhà cũ tại Hà Nội để làm cơ sở nuôi dưỡng cán bộ kháng chiến hoạt động nội thành.^[7] Năm 1948, bà vào học lớp Đệ tứ trường Chu Văn An (trường Bưởi), đồng thời cùng các bạn học Vũ Bội Trâm, Đỗ Thị Thi thành lập Tổ học sinh kháng chiến trường Chu Văn An, về sau phát triển thành Hiệu đoàn Học sinh kháng chiến, đặt dưới sự lãnh đạo Phạm Hướng và Thành đoàn Thanh niên cứu quốc Hà Nội.^[8]

Trong các năm 1949–1950, các tổ Học sinh kháng chiến đã tham dự các hoạt động ra báo bí mật, rải truyền đơn, treo cờ, tuyên truyền kháng chiến,...^[9][10] Phong trào diễn ra mạnh mẽ, thu hút được học sinh tất cả các trường học trong địa bàn thành phố, lôi kéo được nhiều con em quan chức, tướng tá.^[11] Hè năm 1950, chính quyền thực dân tiến hành khủng bố, bà cùng em trai bị bắt giữ, giam cầm và tra tấn trong suốt hai tuần rồi mới được thả vì đối phương không có chứng cứ.^[12][13] Sau khi ra tù, hai chị em bà chính thức được kết nạp vào tổ chức Đoàn, bản thân bà được giao nhiệm vụ phụ trách phong trào nữ sinh, đồng thời phụ trách hộp thư chuyển giao những công văn quan trong của Thành ủy Hà Nội vào nội thành. Sau đó, bà được kết nạp vào Đảng Lao động Việt Nam, tham gia Ban cán sự Sinh viên kháng chiến, vận động chống địch cưỡng ép di cư vào Nam.^[8]

Năm 1954, sau khi Thủ đô được giải phóng, bà thi đỗ Đại học Y dược. Nhận bằng tốt nghiệp loại ưu, bà công tác, thực hành và nghiên cứu sản khoa ở Bệnh viện Bạch Mai, Bộ môn Phụ sản Đại học Y Hà Nội, Bệnh viện C (đổi tên thành Viện Bảo vệ Bà mẹ và Trẻ sơ sinh vào năm 1966).^[8][14] Năm 1971, bà trúng cử Đại biểu Quốc hội khóa IV (1971–1975) tỉnh Hà Bắc.^[15] Năm 1985, bà được phong hàm Phó Giáo sư.^[16] Năm 1988, bà thay Giáo sư Nguyễn Thị Xiêm làm Giám đốc Viện Bảo vệ Bà mẹ và Trẻ sơ sinh và đảm nhận vai trò này trong mười năm (1988–1998).^[17][18] Năm 1990, bà được phong tặng danh hiệu Nhà giáo Ưu tú.^[8]

Bà qua đời năm 2003.^[8]

Sự nghiệp

Bà và bác sĩ Nguyễn Thị Xiêm là những lãnh đạo nữ đầu tiên của ngành sản phụ khoa.^[19] Với 42 năm công tác trong ngành y tế, bà đã viết 15 cuốn sách, trong đó có nhiều cuốn phục vụ cho sinh viên y khoa, cùng nhiều bài viết trên các tạp chí khoa học. Bà đã chủ trì 85 đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ và cấp Nhà nước, hoàn thành 83 đề tài nghiên cứu khoa học các cấp về sản, phụ, sơ sinh các cấp (có 1 đề tài cấp Nhà nước, 1 đề tài cấp Bộ và 5 đề tài hợp tác quốc tế do Tổ chức Y tế Thế giới chủ trì). Ngoài ra, bà còn dịch tổng cộng 6 đầu sách, chủ yếu về sản phụ khoa và tham gia viết Từ điển Y học.^[8]

Gia đình

Bà lập gia đình với Giáo sư Vũ Văn Đính, người được coi là "cha đẻ" của ngành hồi sức cấp cứu tại Việt Nam.^[20][21]

Vinh danh

Năm 1999, bà được trao tặng giải thưởng Kovalevskaia với công trình nghiên cứu về hiếm muộn và phát hiện điều trị ung thư tử cung.^[22][23][24]

Cùng năm 1999, bà được Bộ Y tế tặng bằng khen "Thực hiện xuất sắc 12 điều y đức".^[25] Năm 2000, bà được Nhà nước trao tặng Huân chương Lao động hạng Ba.^[8]

Năm 2019, tên của bà được đặt cho một giảng đường ở Trung tâm Nghiên cứu khoa học, Đào tạo và Chỉ đạo tuyến của Bệnh viện Phụ sản Trung ương.^[26]

Chú thích

1. Phạm Kim Thanh (26 tháng 1 năm 2020). “Mễ Sở - vùng đất ven sông huyền thoại”. Báo An ninh Thủ đô. Lưu trữ bản gốc ngày 17 tháng 9 năm 2024. Truy cập ngày 15 tháng 10 năm 2024.
2. Dương Tự Minh (13 tháng 10 năm 2021). “Một cách "để của cho con" của cha tôi”. Báo Phụ nữ Thủ đô. Lưu trữ bản gốc ngày 8 tháng 12 năm 2024. Truy cập ngày 15 tháng 10 năm 2024.
3. N.Thương (13 tháng 11 năm 2017). “Phát hành bộ tem kỉ niệm 100 năm Trường Đồng Khánh - Trưng Vương”. Báo Pháp luật Việt Nam. Lưu trữ bản gốc ngày 17 tháng 9 năm 2024. Truy cập ngày 15 tháng 10 năm 2024.
4. Hoàng Thị Hoa (11 tháng 11 năm 2017). “Chủ tịch Quốc hội dự Lễ Kỷ niệm 100 năm thành lập Trường THCS Trưng Vương”. Báo Tin tức. Lưu trữ bản gốc ngày 6 tháng 2 năm 2023. Truy cập ngày 15 tháng 10 năm 2024.
5. Hương Vũ (21 tháng 5 năm 2018). “Gia đình giáo sư Dương Quảng Hàm: Một gia đình trí thức yêu nước”. Báo Công an nhân dân. Lưu trữ bản gốc ngày 8 tháng 12 năm 2024. Truy cập ngày 15 tháng 10 năm 2024.
6. Lê Thiếu Nhơn (7 tháng 9 năm 2024). “Giáo sư Dương Quảng Hàm: Lưu danh cùng văn học sử”. Báo Công an nhân dân. Lưu trữ bản gốc ngày 8 tháng 12 năm 2024. Truy cập ngày 15 tháng 10 năm 2024.
7. Lê Thắm (26 tháng 4 năm 2019). “Chuyện của một cựu tù chính trị”. Báo Lao Động Thủ đô. Lưu trữ bản gốc ngày 17 tháng 9 năm 2024. Truy cập ngày 15 tháng 10 năm 2024.
8. ^ Phạm Kim Thanh (8 tháng 12 năm 2017). “Giáo sư - Nhà giáo ưu tú Dương Thị Cương”. Bảo tàng Lịch sử Quốc gia. Lưu trữ bản gốc ngày 20 tháng 2 năm 2020. Truy cập ngày 15 tháng 10 năm 2024.
9. Trần Thường (27 tháng 7 năm 2020). “Ký ức 'nằm gai nếm mật' của con trai ông Dương Quảng Hàm ở Hỏa Lò”. Báo VietNamNet. Lưu trữ bản gốc ngày 17 tháng 9 năm 2024. Truy cập ngày 15 tháng 10 năm 2024.
10. Nguyễn Hoa (10 tháng 10 năm 2021). “Vẹn nguyên ký ức huy hoàng”. Báo Lao Động Thủ đô. Lưu trữ bản gốc ngày 17 tháng 9 năm 2024. Truy cập ngày 15 tháng 10 năm 2024.
11. Nguyễn Thị Khánh Hồng (29 tháng 1 năm 2017). “Chuyện về người mang số tù VN 2017”. Di tích nhà tù Hỏa Lò. Lưu trữ bản gốc ngày 31 tháng 1 năm 2018. Truy cập ngày 15 tháng 10 năm 2024.
12. Ánh Dương (23 tháng 7 năm 2020). “Chuyện về người tù Hỏa Lò và tấm thẻ với câu hỏi đến nay vẫn còn là ẩn số”. Báo Tuổi trẻ Thủ đô. Lưu trữ bản gốc ngày 17 tháng 9 năm 2024. Truy cập ngày 15 tháng 10 năm 2024.
13. Kiến Nghĩa (3 tháng 9 năm 2017). “Người tù Hỏa Lò mang số VN 2017”. Báo Tiền Phong. Lưu trữ bản gốc ngày 17 tháng 9 năm 2024. Truy cập ngày 15 tháng 10 năm 2024.
14. Hà Thanh Minh (2 tháng 6 năm 2021). “Nhà có 5 giáo sư”. Báo Quân đội nhân dân Cuối tuần. Lưu trữ bản gốc ngày 24 tháng 11 năm 2024. Truy cập ngày 15 tháng 10 năm 2024.
15. Quốc hội Việt Nam (22 tháng 8 năm 2003). “Báo cáo của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội về tình hình và kết quả cuộc bầu cử Đại biểu Quốc hội khóa IV (Do ông Tôn Quang Phiệt, Tổng Thư ký Uỷ ban Thường vụ Quốc hội trình bày, ngày 07-6-1971)”. Văn kiện Quốc hội toàn tập, 4 (1971 – 1976). Hà Nội: Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia. Lưu trữ bản gốc ngày 16 tháng 4 năm 2023.
16. Lê Hồng Thiện (25 tháng 10 năm 2018). “Bốn người con gái của Giáo sư Dương Quảng Hàm”. Tạp chí Ngày mới Online - Tạp chí Người cao tuổi. Lưu trữ bản gốc ngày 17 tháng 9 năm 2024. Truy cập ngày 15 tháng 10 năm 2024.
17. “Giới thiệu Bệnh viện Phụ sản Trung ương”. Bệnh viện Phụ sản Trung ương. 2010. Lưu trữ bản gốc ngày 14 tháng 5 năm 2024. Truy cập ngày 15 tháng 10 năm 2024.
18. Diệu Bình (1 tháng 12 năm 2019). “Chuyện dạy con trong gia đình người Hà Nội có 3 con là giáo sư”. Báo VietNamNet. Lưu trữ bản gốc ngày 14 tháng 10 năm 2023. Truy cập ngày 15 tháng 10 năm 2024.
19. Thái Bình (17 tháng 10 năm 2020). “Tôn vinh các nữ "chiến sỹ" áo trắng điển hình tiên tiến của BV Phụ sản Trung ương”. Báo Sức khỏe và Đời sống. Lưu trữ bản gốc ngày 17 tháng 9 năm 2024. Truy cập ngày 15 tháng 10 năm 2024.
20. Phạm Tuyết (20 tháng 2 năm 2022). “"Cha đẻ" của ngành hồi sức cấp cứu”. Báo Hải Dương. Lưu trữ bản gốc ngày 17 tháng 9 năm 2024. Truy cập ngày 15 tháng 10 năm 2024.
21. Xuân Ba (19 tháng 9 năm 2024). “Nguyên Bí thư thứ nhất T.Ư Đoàn Đặng Quốc Bảo: Người truyền lửa”. Báo Tiền Phong. Lưu trữ bản gốc ngày 19 tháng 9 năm 2024. Truy cập ngày 15 tháng 10 năm 2024.
22. “55 tập thể, cá nhân đã được trao giải thưởng Kovalevskaia”. Cổng thông tin điện tử Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam. 6 tháng 3 năm 2014. Lưu trữ bản gốc ngày 24 tháng 11 năm 2024. Truy cập ngày 15 tháng 10 năm 2024.
23. Phúc Quân (6 tháng 3 năm 2016). “30 năm giải thưởng vinh danh các nhà khoa học nữ”. Báo Nhân Dân. Lưu trữ bản gốc ngày 24 tháng 11 năm 2024. Truy cập ngày 15 tháng 10 năm 2024.
24. Thái Minh (8 tháng 3 năm 2016). “Hy sinh cho đam mê”. Báo Đại biểu Nhân dân. Lưu trữ bản gốc ngày 24 tháng 11 năm 2024. Truy cập ngày 15 tháng 10 năm 2024.
25. “GS. Dương Thị Cương - Tận tuỵ với bệnh nhân, say mê với khoa học”. Trang tin điện tử Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam. 19 tháng 7 năm 2019. Lưu trữ bản gốc ngày 19 tháng 7 năm 2024. Truy cập ngày 15 tháng 10 năm 2024.
26. Phòng Công tác xã hội (19 tháng 7 năm 2019). “Lễ gắn biển tên Giảng Đường GS. Đinh Văn Thắng và GS. Dương Thị Cương nhân 64 năm ngày thành lập bệnh viện (19/7/1955 – 19/7/2019)”. Bệnh viện Phụ sản Trung ương. Lưu trữ bản gốc ngày 17 tháng 9 năm 2024. Truy cập ngày 15 tháng 10 năm 2024.