Danh sách quân chủ Myanmar

Đây là danh sách các vua của Myanmar (Miến Điện), bao gồm quốc vương của tất cả các vương quốc chính từng tồn tại trên lãnh thổ Myanmar ngày nay. Mặc dù Myanmar về mặt truyền thống duy trì quan điểm các quốc gia của Myanmar (người Môn, người Miến, người Arakan), bắt đầu từ thế kỷ 9 TCN song các tư liệu lịch sử chỉ có thể xác nhận mốc thời điểm sớm nhất là 1044 SCN khi Anawrahta sáng lập triều Pagan. Còn các sự kiện nằm xa mốc năm 1044 khó có điều kiện kiểm chứng. Giả như, việc thành lập thành phố Pagan (Bagan) vào thế kỷ 9 mặc dù được kiểm chứng về niên đại, được ghi trong Biên niên sử vào năm 849, song vẫn còn các câu hỏi về việc sáng lập triều Pagan là từ thế kỷ 2 hay một mốc khác.^[1]

Tên và cách đọc Anh hóa của chúng cũng như ngày tháng ở đây nói chung được tham khảo từ G.E. Harvey và Htin Aung. Trong một số trường hợp, danh sách sử dụng ngày tháng chính xác hơn do các sử gia sau này đưa ra, bao gồm G.H. Luce và Than Tun. Ví dụ, các năm mất của Kyansittha, Wareru và Nyaungyan được đưa ra tương ứng là vào các năm 1113, 1307 và 1606 (không phải 1112, 1306 và 1605 theo Harvey và Htin Aung.) Tương tự, năm mất của Razadarit được ghi là 1422 ở giữa các nguồn của người Môn (1421) và các nguồn của người Miến (1423). Các vương quốc thời kỳ đầu chủ yếu mang tính huyền thoại và không có bằng chứng xác thực.^[1]

Arakan (đến 1430)

Xem thêm thông tin: Danh sách vua Arakan

Các biên niên sử Arakan thuật lại từ mốc thời gian 2666 TCN. Thời gian trước khi Pagan chinh phục Arakan hoàn toàn không được chứng thực.

Truyền thuyết Pagan (107–849)

Các biên niên sử Miến Điện không đồng nhất về nguồn gốc của triều Pagan. Các biên niên sử thế kỷ 18 cho rằng nguồn gốc của Pagan là năm 167 SCN, khi Pyusawhti, một hậu duệ của thần mặt trời, đã thành lập một triều đại ở Pagan. Song Hmannan Yazawin (Biên niên sử Cung Pha lê) liên hệ nguồn gốc của triều đại với thị tộc của Đức Phật và vị Phật quốc vương đầu tiên Maha Sammata (မဟာ သမ္မတ).^[2][3] Danh sách của Harvey bắt đầu từ Pyusawhti, không như Thamudarit bắt đầu với Hmannan.^[1]

Vua	Trị vì	Quan hệ	Chú thích
Thamudarit	107–152
Yathekyaung	152–167
Pyusawhti	167–242	Phò mã của Thamudarit	Sáng lập triều Pagan trước khi Hmannan
Htiminyin	242–299	Con trai
Yinminpaik	299–324	Con trai
Paikthili	324–344	Con trai
Thinlikyaung I	344–387	Con trai
Kyaungdurit	387–412	Con trai
Thihtan	412–439	Con trai
Một số người tiếm quyền	439–494
Tharamunhpya	494–516	Cháu của Thihtan
Thaiktaing	516–523	Con trai
Thinlikyaung II	523–532	Con trai
Thinlipaik	532–547	Em trai
Hkanlaung	547–557	Em trai
Hkanlat	557–569	Em trai
Htuntaik	569–582	Con trai
Htunpyit	582–598	Con trai
Htunchit	598–613	Con trai
Popa Sawrahan	613–640		Bị tiếm quyền
Shwe Onthi	640–652	Con rể
Peitthon	652–660	Anh/em trai
Peittaung	660–710	Con trai
Ngahkwe	710–716	Em trai
Myinkywe	716–726		Bị tiếm quyền
Theinkha	726–734		Triều đình lựa chọn; có dòng máu hoàng gia
Theinsun	734–744	Con trai
Shwelaung	744–753	Con trai
Htunhtwin	753–762	Con trai
Shwemauk	762–785	Con trai
Munlat	785–802	Anh/em trai
Sawhkinhnit	802–829	Con trai
Hkelu	829–846	Con trai

Hanthawaddy sơ kỳ (825–1057)

Danh sách ở đây do Harvey dựa vào Shwemawdaw Thamaing (nghĩa "Lịch sử của chùa Shwemawdaw"); không rõ niên đại.^[4] Các biên niên sử của người Môn có một danh sách những người cai trị tương tự từ năm 573 đến 781 song không có ghi chép về giai đoạn sau đó, để lại một khoản trống 276 năm khi Pagan chinh phục Pegu năm 1057.^[5]. Nhưng theo Michael Aung-Thwin, các vương quốc Mông tiền Pagan ở hạ Miến Điện là truyền thuyết từ thế kỷ 15, không có bằng chứng xác nhận. Pegu mới chỉ xuất hiện trong các ghi chép Miến cổ vào năm 1266.^[6]

Danh sách ở đây là mỗi Harvey đã báo cáo từ Thamaing Shwemawdaw (dịch nghĩa "Lịch sử của Shwemawdaw chùa"); ngày unattested [4] Th 2 Chronicles cho một danh sách tương tự của các nhà cai trị từ 573 đến 781 với không có hồ sơ sau đó, để lại một khoảng cách 276 năm để chinh phục Pagan của Pegu năm 1057. [5] Harvey của danh sách tốt hơn đồng bộ hóa với lịch sử xác nhận ngày Pagan. Nhưng theo Michael Aung-Thwin, Pagan Th 2 vương quốc của Miến Điện Hạ là truyền thuyết thế kỷ sau đó 15, unattested bằng các chứng cứ. Pegu là tên một địa chỉ đầu tiên xuất hiện tại 1266 Old Miến Điện ghi. [6]

Vua	Trị vì	Quan hệ	Chú thích
Thamala	825–837		Thành lập Pegu (Bago) năm 825
Wimala	837-854	Anh/em trai
Atha	854–861	Cháu trai
Areindama	861–885	Con trai
Một vị sư tăng	885–902
Geinda	902–917
Migadeippa I	917–932
Geissadiya	932–942
Karawika	942–954
Pyinzala	954–967	Con trai
Attatha	967–982	Anh/em trai
Anuyama	982–994	Cháu trai
Migadeippa II	994–1004
Ekkathamanda	1004–1016
Uppala	1016–1028
Pontarika	1028–1043		Sáng lập Dagon
Tissa	1043–1057

Vương quốc Thaton (đến 1057)

Các biên niên sử Mông thuật lại rằng vương quốc Thaton được thành lập vào khoảng thời gian Đức Phật còn sống trên trần gian, và vị quốc vương đầu tiên là Thiha Raza đã qua đới cùng năm với Đức Phật, tức 543 TCN.^[7] Vua cuối cùng của vương quốc là Manuha, bị Anawrahta bắt, được cho là vua thứ 59 của Thaton. Tình trạng tồn tại của vương quốc này, cùng với các vương quốc Môn tiền Pagan khác vẫn còn là một câu hỏi.^[8]

Pagan (849–1298)

Đầu Pagan

Dưới đây là một phần danh sách các vua đầu của triều Pagan do Hmannan ghi nhận.^[9] Danh sách bắt đầu từ Pyinbya.

Vua	Trị vì theo Hmannan Yazawin / (được điều chỉnh)	theo Zatadawbon Yazawin	Quan hệ
Pyinbya	846–878 / 874–906
Tannet	878–906 / 906–934		Con trai
Sale Ngahkwe	906–915 / 934–943		Tiếm quyền
Theinhko	915–931 / 943–959		Con trai
Nyaung-u Sawrahan	931–964 / 959–992	956–1001	Tiếm quyền
Kunhsaw Kyaunghpyu	964–986 / 992–1014	1001–1021	Con trai của Tannet
Kyiso	986–992 / 1014–1020		Con trai của Nyaung-u Sawrahan
Sokkate	992–1017 / 1020–1044		Anh/em trai
Anawrahta	1017–1059 / 1044–1076	1044–1077	Con trai của Kunhsaw Kyaunghpyu

Đế quốc Pagan

Danh sách nói chung được lấy từ các biên niên sử ngoại trừ Kyansittha và từ Kyaswa đến Narathihapate, ngày tháng xét lại của Luce được sử dụng. Luce không công nhận Naratheinkha, và đưa ra một đứt quãng 9 năm giữa 1165 và 1174. Song điều này bị đặt nhiều dấu hỏi lớn.^[10]

Vua	Trị vì	Quan hệ	Chú thích
Anawrahta	1044–1077	Con trai của Kunhsaw Kyaunghpyu	Sáng lập đế quốc Pagan
Sawlu	1077–1084	Con trai
Kyansittha	1084–1113	Anh/em trai khác mẹ	1084–1112 theo Hmannan
Sithu I	1113–1167	Tôn	Cũng là tôn của Sawlu
Narathu	1167–1170	Con trai
Naratheinkha	1170–1174	Con trai
Sithu II	1174–1211	Anh/em trai
Htilominlo	1211–1235	Con trai
Kyaswa	1235–1249	Con trai	1235–1250 theo Hmannan
Uzana	1249–1256	Con trai	1250–1254 theo Hmannan
Narathihapate	1256–1287	Con trai	1254–1287 theo Hmannan
Kyawswa	1287–1298	Con trai	Chư hầu của Mông Cổ (1297–1298)
Sawhnit	1298–1325	Con trai	Phó vương Pagan của Myinsaing
Uzana II	1325–1369	Con trai	Phó vương Pagan

Các vương quốc nhỏ

Myinsaing (1298–1313)

Vua	Trị vì	Quan hệ	Chú thích
Athinhkaya Yazathingyan Thihathu	1298–1310 1298–1303 1298–1313		Anh em trai và cùng nhiếp chính

Pinya (1313–1364)

Vua	Trị vì	Quan hệ	Chú thích
Thihathu	1313–1324	Anh/em trai của Athinhkaya và Yazathingyan
Uzana I	1324–1343	Con nuôi	Con trai của Kyawswa của Pagan
Kyawswa I (Ngarsishin)	1343–1350	Anh/em trai kahcs mẹ	Con trai của Thihathu, anh/em trai của Sawyun của Sagaing
Kyawswa II	1350–1359	Son
Narathu của Pinya	1359–1364	Brother
Uzana II	1364	Brother

Sagaing (1315–1364)

Vua	Trị vì	Quan hệ	Chú thích
Sawyun	1315–1323	Con trai của Thihathu	Anh/em trai của Kyawswa I của Pinya
Tarabya I	1323–1336	Anh/em trai cùng mẹ
Shwetaungtet	1336–1340	Con trai
Kyaswa of Sagaing	1340–1350	Bác/Chú	Con trai của Sawyun
Nawrahta Minye	1350	Anh/em trai
Tarabya II	1350–1353	Anh/em trai
Minbyauk Thihapate	1353–1364	Anh rể	Bị con ghẻ Thadominbya ám sát

Ava (1364–1555)

Vua	Trị vì	Quan hệ	Chú thích
Thadominbya	1364–1368		Tôn của Sawyun
Swasawke	1368–1400	Được triều đình lựa chọn	Tôn của Kyawswa của Pagan và chất tôn của Thihathu
Tarabya	1400–1401	Con trai
Minkhaung I	1401–1422	Anh/em trai khác mẹ
Thihathu	1422–1426	Con trai
Minhlange	1426	Con trai	Bị ám sát
Kale Kyetaungnyo	1426–1427	Bác/Chú
Mohnyin Thado	1427–1440		Có nguồn gốc từ Kyawswa I của Pinya
Minyekyawswa	1440–1443	Con trai
Narapati	1443–1468	Anh/em trai
Thihathura	1469–1481	Con trai
Minkhaung II	1481–1502	Con trai
Thihathura II	1487–1502	Con trai	liên vương dưới thời trị vì của Minkhaung II
Shwenankyawshin	1502–1527	Con trai của Minkhaung II
Thohanbwa	1527–1543	Con trai của Sawlon của Mohnyin
Hkonmaing	1543–1546		Saopha của Thibaw
Mobye Narapati	1546–1552	Con trai	Saopha của Mobye (Mong Pai)
Sithu Kyawhtin	1552–1555		Saopha của Salin

Prome (1482–1542)

Vua	Trị vì	Quan hệ	Chú thích
Thado Minsaw	1482–1527	Con trai Narapati của Ava
Bayin Htwe	1527–1533	Con trai
Narapati	1533–1539	Con trai
Minkhaung	1539–1542	Anh/em trai

Hanthawaddy (1287–1539)

Vua	Trị vì	Quan hệ	Chú thích
Wareru	1287–1307
Hkun Law	1307–1311	Anh/em trai
Saw O	1311–1324	Cháu trai
Saw Zein	1324–1331	Anh/em trai
Zein Pun	1331		Tiếm quyền
Saw E	1331	Cháu trai của Saw Zein
Binnya E Law	1331–1348	Bác/chú	Con trai của Hkun Law
Binnya U	1348–1384	Cháu trai	Con trai của Saw Zein
Razadarit	1384–1422	Con trai
Binnya Dhammaraza	1422–1426	Con trai
Binnya Ran I	1426–1446	Anh/em trai
Binnya Waru	1446–1450	Cháu trai
Binnya Kyan	1450–1453	Anh/em họ	Con trai của Binnya Dhamaraza
Leik Munhtaw	1453	Anh/em họ	Con trai của Binnya Ran
Shin Sawbu	1453–1472	Cô	Con gái của Razadarit
Dhammazedi	1472–1492	Con rể
Binnya Ran II	1492–1526	Con trai
Takayutpi	1526–1539	Con trai
Smim Sawhtut	1550		Đòi lên ngôi
Smim Htaw	1550–1552	Anh/em trai của Takayutpi	Đòi lên ngôi

Mrauk-U (1430–1785)

Vua	Trị vì	Quan hệ	Chú thích
Min Saw Mon	1430–1434	Con trai của Razathu	Dời đô đến Mrauk-U năm 1433
Min Khari	1434–1459	Anh/em trai
Ba Saw Phyu	1459–1482	Con trai
Dawlya	1482–1492	Con trai
Ba Saw Nyo	1492–1494	Bác/chú, con trai của Min Khari
Ran Aung	1494	Cháu trai, con trai của Dawlya
Salin Gathu	1494–1501	Cậu
Min Raza	1501–1523	Con trai
Gazapati	1523–1525	Con trai
Min Saw O	1525	Thúc tổ, anh/em trai của Salin Gathu
Thatasa	1525–1531	Con trai của Dawlya
Min Bin	1531–1553	Con trai của Min Raza
Dikha	1553–1555	Con trai
Saw Hla	1555–1564	Con trai
Min Setya	1564–1571	Anh/em trai
Min Palaung	1571–1593	Con trai của Min Bin
Min Razagyi	1593–1612	Con trai
Min Khamaung	1612–1622	Con trai
Thiri Thudhamma	1622–1638	Con trai
Min Sani	1638	Con trai	Trị vì 28 ngày
Narapati	1638–1645	Tằng tôn của Thasata
Thado	1645–1652	Cháu trai
Sanda Thudhamma	1652–1684	Con trai
Thiri Thuriya	1684–1685	Con trai
Wara Dhammaraza	1685–1692	Anh/em trai
Muni Thuddhammaraza	1692–1694	Anh/em trai
Sanda Thuriya I	1694–1696	Anh/em trai
Nawrahta Zaw	1696	Con trai	Trị vì 15 ngày
Mayokpiya	1696–1697	Tiếm quyền
Kalamandat	1697–1698	Tiếm quyền
Naradipati I	1698–1700	Con trai của Sanda Thuriya
Sanda Wimala I	1700–1706	Tôn tử của Thado
Sanda Thuriya II	1706–1710	Tôn tử của Sanda Thudhamma
Sanda Wizaya	1710–1731	Tiếm quyền
Sanda Thuriya III	1731–1734	Con rể
Naradipati II	1734–1735	Con trai
Narapawara	1735–1737	Tiếm quyền
Sanda Wizaya	1737	Anh/em họ	Trị vì 8 tháng
Madarit	1737–1742	Anh/em trai
Nara Apaya	1742–1761	Bác/chú
Thirithu	1761	Con trai	Trị vì 3 tháng
Sanda Parama	1761–1764	Anh/em trai
Apaya	1764–1773	Anh/em rể
Sanda Thumana	1773–1777	Anh/em rể
Sanda Wimala II	1777	Tiếm quyền	Trị vì 40 ngày
Sanda Thaditha	1777–1782		Lãnh chúa Ramree
Thamada	1782–1785

Toungoo (1510–1752)

Kinh đô: Toungoo (1510–1539), Pegu (1539–1635), Ava (1635–1752)

Vua	Trị vì	Quan hệ	Chú thích
Mingyinyo	1510–1530		Phó vương Toungoo, 1486–1510
Tabinshwehti	1530–1550	Con trai
Bayinnaung	1551–1581	Anh/em rể
Nanda	1581–1599	Con trai	Bị ám sát; cháu trai của Tabinshwehti
Nyaungyan	1599–1606	Anh/em khác mẹ
Anaukpetlun	1606–1628	Con trai
Minyedeippa	1628–1629	Con trai
Thalun	1629–1648	Bác/chú
Pindale	1648–1661	Con trai
Pye	1661–1672	Anh/em trai
Narawara	1672–1673	Con trai
Minyekyawdin	1673–1698	Cháu trai
Sanay	1698–1714	Con trai
Taninganway	1714–1733	Con trai
Mahadhammaraza Dipadi	1733–1752	Con trai

Hanthawaddy Phục hưng (1740–1757)

Vua	Trị vì	Quan hệ	Chú thích
Smim Htaw Buddhaketi	1740–1747		Thoái vị
Binnya Dala	1747–1757

Konbaung (1752–1885)

Kinh đô: Shwebo (1752–1760); Sagaing (1760–1764); Ava (1764–1783, 1823–1837), Amarapura (1783–1823, 1837–1857), Mandalay (1857–1885)

Vua	Trị vì	Quan hệ	Chú thích
Alaungpaya	1752–1760
Naungdawgyi	1760–1763	Con trai
Hsinbyushin	1763–1776	Em trai	Con trai thứ hai của Alaungpaya
Singu	1776–1782	Con trai	Bị ám sát
Phaungkaza Maung Maung	1782	Anh/em họ	Con trai của Naungdawgyi
Bodawpaya	1782–1819	Chú	Con trai thứ tư của Alaungpaya
Bagyidaw	1819–1837	Tử tôn	Phế truất
Tharrawaddy	1837–1846	Anh/em trai
Pagan	1846–1853	Con trai	Phế truất
Mindon	1853–1878	Anh/em trai
Thibaw	1878–1885	Con trai	Phế truất

Yên cầu ngai vàng Miến Điện từ 1885

Triều Konbaung

• Vua Thibaw (1885–1916)
• Công chúa Myat Paya Lat (1916–1956)
• Công chúa Myat Phaya (1956–1962)
• Hoàng tử Taw Phaya (1962–nay)

Xem thêm

• Danh sách vua Arakan
• Danh sách người cai trị Shan

Chú thích

1. ^ Harvey (1925): 364
2. Than Tun (1964): ix–x
3. Lieberman (2003): 196
4. Harvey (1925): 368
5. Phayre (1883): 289
6. Aung-Thwin (2005): 29
7. Phyare (1883): 288
8. Lieberman (2003): 91
9. Aung-Thwin (1985): 21–22
10. Htin Aung (1970): 40–44

Tham khảo

• Hmannan Yazawin (bằng tiếng Miến). 1–3 (ấn bản thứ 2003). Yangon: Ministry of Information, Myanmar. 1829.
• Aung-Thwin, Michael (1985). Pagan: The Origins of Modern Burma. Honolulu: University of Hawai'i Press. ISBN 0-8248-0690-2 Kiểm tra giá trị |isbn=: giá trị tổng kiểm (trợ giúp).
• Aung-Thwin, Michael (2005). The mists of Rāmañña: The Legend that was Lower Burma . Honolulu: University of Hawai'i Press. ISBN 0824828860, 9780824828868 Kiểm tra giá trị |isbn=: ký tự không hợp lệ (trợ giúp).
• Hall, D.G.E. (1960). Burma (ấn bản thứ 3). Hutchinson University Library. ISBN 978-1406735031.
• Harvey, G. E. (1925). History of Burma: From the Earliest Times to ngày 10 tháng 3 năm 1824. London: Frank Cass & Co. Ltd.
• Htin Aung, Maung (1967). A History of Burma. New York and London: Cambridge University Press.
• Htin Aung, Maung (1970). Burmese History before 1287: A Defence of the Chronicles. Oxford: The Asoka Society.
• Lieberman, Victor B. (2003). Strange Parallels: Southeast Asia in Global Context, c. 800–1830, volume 1, Integration on the Mainland. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-80496-7.
• Phayre, Lt. Gen. Sir Arthur P. (1883). History of Burma (ấn bản thứ 1967). London: Susil Gupta.
• Than Tun (1964). Studies in Burmese History (bằng tiếng Miến). 1. Yangon: Maha Dagon.