Mật thất (thực vật)

Mật thất
Phân loại khoa học
Giới (regnum)	Plantae
(không phân hạng)	Angiosperms
(không phân hạng)	Eudicots
(không phân hạng)	Asterids
Bộ (ordo)	Lamiales
Họ (familia)	Linderniaceae
Chi (genus)	Picria Lour., 1790
Loài (species)	P. fel-terrae
Danh pháp hai phần
Picria fel-terrae Lour., 1790
Danh pháp đồng nghĩa
Curanga amara Juss., 1804 Curanga melissifolia A.Juss., 1807 Gratiola amara (Juss.) Roxb., 1820 Herpestis amara Benth., 1835 không Span., 1841 Synphyllium torenioides Griff., 1836 Curanga torenioides Steud., 1840 Treisteria assamica Griff., 1854 Curanga fel-terrae (Lour.) Merr., 1917

Picria fel-terrae là một loài thực vật có hoa thuộc họ Linderniaceae.^[1] Nó cũng là loài duy nhất của chi Picria, được João de Loureiro mô tả khoa học lần đầu tiên năm 1790.

Phân bố

Loài này có ở Ấn Độ (Assam), Bangladesh, Indonesia, Lào, Malaysia, Myanmar, Philippines, Thái Lan, Trung Quốc (Quảng Đông, Quảng Tây, Quý Châu, Vân Nam) và Việt Nam.^[2][3] Tại Việt Nam nó được gọi là mật thất^[4] hay thanh ngâm. Tại Trung Quốc gọi là 苦玄参 (khổ huyền sâm, nghĩa là huyền sâm đắng).^[3]

Mô tả

Cỏ một năm có vị rất đắng, cao 0,5-1,0 m, mọc rễ từ các mắt; thân vuông. Các cành phân nhánh, có khía. Cuống lá 0,5–2 cm. Lá mọc đối; phiến lá hình trứng (hình xoan) hay gần tròn, dài 3-5,5 cm, xa trục có lông cứng trên các gân, gần trục có lông cứng ngắn. Đáy hình nêm, thuôn tròn hay cắt cụt. Mép lá có khía tai bèo-răng đều, nhọn đỉnh. Gân phụ 4-5 đôi ở mỗi bên của gân giữa, có lông mịn; cuống có cạnh. Chùm ở nách lá, thưa, cành hoa gồm 3-8 hoa mọc đối, cuống hoa đến 1 cm. Đài hoa 4 lá đài, thùy thuon dài-hình trứng, đến 1,4 x 1 cm ở quả, gân hình lưới rõ nét, 2 ngoài to rộng, 2 trong thẳng hẹp như kim, các thùy trên thường xẻ đôi ở đỉnh. Tràng hoa cao gần bằng đài, khoảng 1,2 cm, màu nâu đỏ hoặc trắng trừ môi dưới; ống tràng khoảng 6,5 mm, thu hẹp ở giữa; môi dưới khoảng 6,5 mm; môi trên thẳng đứng khoảng 4,5 mm, đáy rộng, gần thuôn dài và hẹp ở đỉnh, có khía; chỉ nhị trước có lông măng, tiểu nhụy thụ 2, tiểu nhụy lép vàng. Quả nang hình trứng, ngắn hơn đài, 5–6 mm; hột nhiều, vàng.^[3][4]

Môi trường sống

Ven rừng, rừng thưa, rừng thường xanh, đồng ruộng, ở cao độ 700-1.400m.^[3] Tại Việt Nam có ở Hoàng Liên Sơn, Hà Sơn Bình, Bình Trị Thiên. Chứa curangin, trị sốt, khai vị, bổ ruột, lợi kinh, hạ nhiệt; trị rắn cắn.^[4]

Chú thích

1. The Plant List (2013). “Picria fel-terrae”. Truy cập ngày 7 tháng 5 năm 2020.
2. Picria fel-terrae trong Plants of the World Online. Tra cứu 07-5-2020.
3. ^ Picria felterrae Loureiro (苦玄参 ku xuan shen) trong e-flora. Tra cứu 07-5-2020.
4. ^ Phạm Hoàng Hộ, 1999. Cây cỏ Việt Nam. Tập 2. Mục từ 7639, trang 904. Nhà xuất bản Trẻ.

Liên kết ngoài

• Dữ liệu liên quan tới Picria fel-terrae tại Wikispecies
• Tư liệu liên quan tới Picria fel-terrae tại Wikimedia Commons