Bộ Hoa môi

Bộ Hoa môi
Dã chi ma trắng (Lamium album)
Phân loại khoa học
Giới (regnum)	Plantae
(không phân hạng)	Angiospermae
(không phân hạng)	Eudicots
(không phân hạng)	Asterids
Bộ (ordo)	Lamiales Bromhead, 1838
Các họ
Xem văn bản.

Bộ Hoa môi hay bộ Húng hoặc bộ Bạc hà (danh pháp khoa học: Lamiales) là một đơn vị phân loại trong nhánh Cúc (asterids) của thực vật hai lá mầm thật sự. Bộ Lamiales trước đây có giới hạn khá hẹp (ví dụ, trong hệ thống Cronquist), bao gồm các họ chính như họ Hoa môi (Lamiaceae hay Labiatae), họ Cỏ roi ngựa (Verbenaceae) và Boraginaceae cộng với một số họ nhỏ khác. Các công trình nghiên cứu về hệ thống phát sinh chủng loài gần đây đã chỉ ra rằng Lamiales theo định nghĩa hẹp như vậy là một nhóm đa ngành tương ứng với bộ Huyền sâm (Scrophulariales) và hai nhóm mà hiện nay thông thường tổ hợp trong một bộ mà trước kia nó bao gồm hai bộ Hippuridales và Plantaginales. Lamiales đã trở thành tên gọi được ưa thích cho nhóm tổ hợp lớn hơn này. Vị trí của họ Boraginaceae là không rõ ràng nhưng các nghiên cứu phát sinh loài chỉ ra rằng họ này không thuộc về bộ Lamiales.

Định nghĩa của họ Huyền sâm (Scrophulariaceae), trước đây là một nhóm đa ngành không đồng nhất được xác định chủ yếu bởi các đặc trưng có dạng chung. Nhiều họ khác cũng thuộc bộ Lamiales, có xuất phát nguồn từ đó, đã được chia tách một cách cơ bản để tạo ra một loạt các họ khác nhỏ hơn nhưng được định nghĩa tốt hơn và được coi là đơn ngành.

Các loài trong bộ Lamiales thể hiện các đặc trưng chung điển hình sau, mặc dù có một vài ngoại lệ đối với tất cả chúng:

• Nhụy hoa to bao gồm hai lá noãn hợp lại.
• Năm cánh hoa hợp lại thành ống.
• Tràng hoa đối xứng hai bên, thường là hai môi.
• Bốn (hoặc ít hơn) nhị hoa có khả năng sinh sản.

Phát sinh chủng loài

Biểu đồ chỉ ra mối quan hệ phát sinh chủng loài của bộ Hoa môi với các bộ khác trong nhánh Cúc như sau:

Asterids	Cornales       Ericales   Gentianidae  Lamiidae    Oncothecaceae     Metteniusaceae     Icacinaceae     Garryales       Boraginaceae     Vahliaceae     Gentianales       Solanales     Lamiales         Campanulidae    Aquifoliales       Asterales     Escalloniales       Bruniales       Apiales       Paracryphiales     Dipsacales

Biểu đồ chỉ ra mối quan hệ phát sinh chủng loài trong phạm vi bộ Hoa môi như sau^[1]:

Lamiales

Plocospermataceae         Carlemanniaceae     Oleaceae         Tetrachondraceae       Peltanthera       Calceolariaceae     Gesneriaceae         Plantaginaceae       Scrophulariaceae       Byblidaceae     Linderniaceae       Stilbaceae         Lamiaceae       Mazoideae (Mazaceae)       Phrymoideae (Phrymaceae)       Paulowniaceae       Rehmannia     Orobanchaceae                 Thomandersiaceae     Pedaliaceae       Schlegeliaceae     Martyniaceae       Bignoniaceae     Acanthaceae     Verbenaceae     Lentibulariaceae

Phân loại

Trong hệ thống phân loại Cronquist cũ, bộ Lamiales bao gồm các họ Lamiaceae, Verbenaceae, Boraginaceae và Lennoaceae. Nhiều họ khác liệt kê dưới đây đã được đưa vào trong bộ Scrophulariales.

APG II

Có khoảng 23.800 loài trong bộ Lamiales. Chúng được chia ra thành 1.059 chi trong 24-26 họ (hoặc nhiều hơn) (APG III, APG IV). Các họ và các chi (không xếp vào họ nào) được liệt kê trên website của APG.

• Họ Ô rô (Acanthaceae, bao gồm cả họ Avicenniaceae) với khoảng 229 chi và khoảng 4.000 loài.
• Họ Chùm ớt (Bignoniaceae) với khoảng 110 chi và 800 loài.
• Họ Byblidaceae: 1 chi, 6 loài.
• Họ Calceolariaceae: 2 chi, 260 loài.
• Họ Hương thiến (Carlemanniaceae): 2 chi, 5 loài.
• Họ Tai voi (Gesneriaceae) với khoảng trên 147 chi và 3.200 loài.
• Họ Hoa môi, còn gọi là họ bạc hà, (Lamiaceae) với 236 chi, 7.173 loài.
• Họ Nhĩ cán (Lentibulariaceae) với 3 chi, 320 loài.
• Họ Lữ đằng (Linderniaceae): 13 chi, 195 loài; đã từng được đưa vào họ Scrophulariaceae.
• Họ Martyniaceae: 5 chi, 16 loài.
• Họ Mazaceae: 4 chi, 40 loài.
• Họ Ô liu (Oleaceae) với khoảng 24 chi và khoảng 615 loài. Đôi khi còn được đưa vào bộ Long đởm (Gentianales).
• Họ Cỏ chổi (Orobanchaceae) với 99 chi với 2.060 loài (sensu lato). Không được liệt kê trong Uni-Ham; đã từng được đưa vào họ Scrophulariaceae.
• Họ Hông (Paulowniaceae): 1 chi, 6 loài.
• Họ Vừng (Pedaliacae) với 13 chi, 70 loài.
• Họ Thấu cốt thảo (Phrymaceae): Khoảng 19 chi (có lẽ ít hơn), 234 loài.
• Họ Mã đề hay còn gọi là họ Xa tiền (Plantaginaceae), bao gồm cả một họ cũ là Globulariaceae, khoảng 90 chi, 1.700 loài.
• Họ Plocospermataceae: 1 chi, 1 loài.
• Họ Schlegeliaceae: 4 chi, 28 loài.
• Họ Huyền sâm (Scrophulariaceae) với khoảng 65 chi và 1.700 loài (sensu stricto). Theo APG II thì họ này được định nghĩa lại để bao gồm cả họ Buddlejaceae và Myoporaceae cũng như loại bỏ một vài thành viên cũ, các thành viên này được đưa vào họ Calceolariaceae, Orobanchaceae, Paulowniaceae, Phrymaceae và Plantaginaceae.
• Họ Stilbaceae: 11 chi, 39 loài.
• Họ Tetrachondraceae: 2 chi, 3 loài.
• Họ Thomandersiaceae: 1 chi, 6 loài.
• Họ Cỏ roi ngựa (Verbenaceae) với 30-34 chi, 775 loài.
• Chi Peltanthera: 1 chi, 1 loài (Peltanthera costaricensis): Hiện tại xếp trong họ Peltantheraceae.
• Chi Rehmannia: 1 chi, 6 loài. Hiện tại xếp trong họ Orobanchaceae.
• Chi Wightia: Hiện tại xếp trong họ Wightiaceae, 1 chi, 2 loài.

Liên kết ngoài

• Lamiales trên website của APG.
• A parsimony analysis of the Asteridae sensu lato based on rbcL sequences Lưu trữ 2007-10-25 tại Wayback Machine
• Distintegration of the Scrophulariaceae Lưu trữ 2007-03-10 tại Wayback Machine (deals with relationships throughout Lamiales)
• http://www.itis.usda.gov Lưu trữ 2006-02-17 tại Wayback Machine of 2002-05-31 TSN: 500018
• L. Watson and M.J. Dallwitz (1992 onwards). The families of flowering plants: descriptions, illustrations, identification, information retrieval. Lưu trữ 2007-01-03 tại Wayback Machine http://delta-intkey.com Lưu trữ 2007-01-03 tại Wayback Machine
• http://www.biologie.uni-hamburg.de/b-online/vascular/acanth.htm Lưu trữ 2007-06-09 tại Wayback Machine 2002-09-06
• http://www.biologie.uni-hamburg.de/b-online/d52/52e.htm Lưu trữ 2007-06-30 tại Wayback Machine 2002-09-06
• http://www.biologie.uni-hamburg.de/b-online/d52/52efam.htm Lưu trữ 2007-06-09 tại Wayback Machine 2002-09-06
• http://www.science.siu.edu/parasitic-plants/Relation-Scroph.html Lưu trữ 2005-09-14 tại Wayback Machine
• http://www.rbgkew.org.uk/web.dbs/genlist.html Lưu trữ 2007-03-11 tại Wayback Machine 2002-09-06

Tham khảo

• Dữ liệu liên quan tới Lamiales tại Wikispecies
• Tư liệu liên quan tới Lamiales tại Wikimedia Commons

1. Bastian Schäferhoff, Andreas Fleischmann, Eberhard Fischer, Dirk C Albach, Thomas Borsch, Günther Heubl, Kai F Müller, 2010. Towards resolving Lamiales relationships: insights from rapidly evolving chloroplast sequences, BMC Evolutionary Biology 2010, 10:352