Passiflora edulis

Passiflora edulis
Hoa
Quả
Phân loại khoa học
Giới:	Plantae
nhánh:	Tracheophyta
nhánh:	Angiospermae
nhánh:	Eudicots
nhánh:	Rosids
Bộ:	Malpighiales
Họ:	Passifloraceae
Chi:	Passiflora
Loài:	P. edulis
Danh pháp hai phần
Passiflora edulis Sims, 1818

Đối với các định nghĩa khác, xem Chanh dây.

Chanh dây tím hay còn gọi là dây mát, chùm bao trứng, chanh leo, danh pháp hai phần: Passiflora edulis, là một loài dây leo thuộc họ Lạc tiên (Passifloraceae). Loài cây này có nguồn gốc từ các nước Nam Mỹ (Argentina, Paraguay và Brasil) nhưng đã phổ biến ở nhiều nơi trên thế giới.

Loài cây này được trồng khắp vùng nhiệt đới và bán nhiệt đới từ Ấn Độ, Sri Lanka, New Zealand, vùng Caribe, Brasil, Colombia, Ecuador, Indonesia, Peru, California, Florida, Haiti, Hawaii, Úc, Đông Phi, México, Israel và Nam Phi.

Mô tả

Dây leo của loài

Hoa chanh dây tím trên cây

Chanh dây tím là dây leo thân cỏ, mọc dài đến 6 mét. Ở Bắc bán cầu cây ra hoa tháng 6 đến tháng 7, và kết quả vào tháng 10, 11.^[1]

Quả dạng hình cầu hoặc hình bầu dục, khi chín trở màu vàng hoặc đỏ tía thẫm. Trong quả mọng nước, có nhiều hột.

Có ba giống khác nhau khá rõ rệt:

• Giống quả màu vàng nhạt (tiếng Anh: Golden Passion Fruit), lớn tương tự quả bưởi chùm, vỏ nhẵn bóng, màu nhạt, vị chua. Ở Úc loài quả vàng được dùng làm gốc ghép cho giống quả màu đỏ tía.^[2]

• Giống quả màu đỏ tía thẫm, lớn gần bằng quả cam bình thường, ít chua hơn giống màu vàng mà cũng thơm hơn.^[3] Vỏ quả loại này có thể chứa cyanogenic glycoside^[4]
• Giống quả màu vàng đậm, nhỏ hơn so với các dòng khác, ngọt hơn so với các dòng khác mà cũng thơm hơn.^[5] Vỏ quả loại này có thể chứa cyanogenic glycoside^[6]. Độ brit có thể lên đến 24 độ.

Dinh dưỡng

Chùm bao trứng, loại quả màu đỏ tía sẫm

Giá trị dinh dưỡng cho mỗi 100 g (3,5 oz)
Năng lượng	406 kJ (97 kcal)
Carbohydrat	23.38 g
Đường	11.20 g
Chất xơ	10.4 g
Chất béo	0.70 g
Protein	2.20 g
Vitamin và khoáng chất Vitamin Lượng %DV^† Vitamin A equiv. 7% 64 μg Riboflavin (B2) 10% 0.130 mg Niacin (B3) 9% 1.500 mg Folate (B9) 4% 14 μg Vitamin C 33% 30.0 mg Chất khoáng Lượng %DV^† Calci 1% 12 mg Sắt 9% 1.60 mg Magiê 7% 29 mg Phốt pho 5% 68 mg Kali 12% 348 mg Kẽm 1% 0.10 mg
Khối lượng và giá trị dinh dưỡng tính cho phần ăn được.
^† Tỷ lệ phần trăm được ước tính dựa trên khuyến nghị Hoa Kỳ dành cho người trưởng thành,[7] ngoại trừ kali, được ước tính dựa trên khuyến nghị của chuyên gia từ Học viện Quốc gia.[8]

Quả chanh dây tím giàu chất beta caroten, kali và xơ tiêu hóa. Nước quả có nhiều vitamin C, tốt cho người bị cao huyết áp^[9]

Sử dụng

• Cơm quả có thể đánh lên dùng làm thức uống sinh tố, làm bánh, kẹo, kem và sữa chua,...
• Hạt có thể ép lấy dầu làm dầu ăn hoặc pha chế làm dầu sơn.^[1]
• Hoa làm cảnh.^[1] Hoa Passiflora edulis là "quốc hoa" của Paraguay.

Thư viện ảnh

• 
  3 giống quả chanh dây tím
• 
  Quả màu đỏ tía, khi chín thì nhăn nhúm
• 
  Quả màu đỏ tía bổ dọc

• 
  Quả màu vàng (P.flavicarpa)
• 
  Quả màu đỏ tía
• 
  So sánh kích cỡ hai loại quả

• 
  Quả trên cây
• 
  Hoa Passiflora edulis f. flavicarpa

Tham khảo

1. ^ Nguyễn Tiến Bân (chủ biên) (2003). Danh lục các loài thực vật Việt Nam, tập II. Hà Nội: Nhà xuất bản Nông nghiệp. tr. tr.393.
2. Reynhardt, Debbie (ngày 8 tháng 2 năm 2003). “Gardening with Debbie Reynhardt”. Dispatch Online. Dispatch Media (Pty) Ltd. Truy cập ngày 20 tháng 11 năm 2006.
3. “Bản sao đã lưu trữ”. Bản gốc lưu trữ ngày 5 tháng 7 năm 2020. Truy cập ngày 24 tháng 7 năm 2010.
4. Chassagne, David; Crouzet, Jean C.; Bayonove, Claude L.; Baumes, Raymond L. (ngày 18 tháng 12 năm 1996). “Identification and Quantification of Passion Fruit Cyanogenic Glycosides”. Journal of Agricultural and Food Chemistry. American Chemical Society. 44 (12). doi:10.1021/jf960381t. Truy cập ngày 25 tháng 1 năm 2010.
5. “Bản sao đã lưu trữ”. Bản gốc lưu trữ ngày 5 tháng 7 năm 2020. Truy cập ngày 24 tháng 7 năm 2010.
6. Chassagne, David; Crouzet, Jean C.; Bayonove, Claude L.; Baumes, Raymond L. (ngày 18 tháng 12 năm 1996). “Identification and Quantification of Passion Fruit Cyanogenic Glycosides”. Journal of Agricultural and Food Chemistry. American Chemical Society. 44 (12). doi:10.1021/jf960381t. Truy cập ngày 25 tháng 1 năm 2010.
7. United States Food and Drug Administration (2024). “Daily Value on the Nutrition and Supplement Facts Labels”. Truy cập ngày 28 tháng 3 năm 2024.
8. National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine; Health and Medicine Division; Food and Nutrition Board; Committee to Review the Dietary Reference Intakes for Sodium and Potassium (2019). Oria, Maria; Harrison, Meghan; Stallings, Virginia A. (biên tập). Dietary Reference Intakes for Sodium and Potassium. The National Academies Collection: Reports funded by National Institutes of Health. Washington (DC): National Academies Press (US). ISBN 978-0-309-48834-1. PMID 30844154.
9. “Passionfruit”. organicfood.com. WSPA. Bản gốc lưu trữ ngày 31 tháng 5 năm 2010. Truy cập ngày 25 tháng 8 năm 2008.

Liên kết ngoài

• Purdue.edu, Fruits of Warm Climates: Passionfruit
• CRFG.org Lưu trữ 2020-07-05 tại Wayback Machine, California Rare Fruit Growers: Passion Fruit Fruit Facts
• Passiflora.org, Passiflora Society International
• DaleysFruit.com.au, Australian Passionfruit Varieties
• Phytochemicals.info, phytochemicals in Passion Fruit
• Passionflow.co.uk, Passiflora Online
• HomelyCapers.com Lưu trữ 2008-06-06 tại Wayback Machine, How to Grow Passionfruit
• IndiaTimes.com, "Passion fruit helps asthma patients".
• CarribeanSeeds.com Lưu trữ 2011-07-08 tại Wayback Machine, Parcha: the story behind the name