Pizza Margherita là một loại pizza đặc trưng đến từ vùng Napoli, được làm bằng cà chua San Marzano, phô mai mozzarella, húng quế tươi, muối và dầu ô liu thêm nguyên chất. Theo truyền thống, nó được làm bằng fior di latte (mozzarella sữa bò) chứ không phải bằng mozzarella sữa trâu.[1]
Người ta tin rằng vào tháng 6 năm 1889, pizzaiolo (thợ làm pizza) Raffaele Esposito, đầu bếp của Brand Brandi, đã phát minh ra một món ăn gọi là "Pizza Margherita" để vinh danh Hoàng hậu Ý, Margherita xứ Savoie và sự thống nhất của nước Ý, vì lớp phủ bên trên của nó bao gồm cà chua (đỏ), mozzarella (trắng) và húng quế (xanh lá cây), đại diện cho ba dải màu trên quốc kỳ Ý.[2]
Truyền thuyết trên về pizza Margherita được coi là giả lịch sử, tức là không có căn cứ, vì một loại pizza được làm cùng những lớp phủ bên trên tương tự như vậy đã có mặt ở Napoli trong khoảng thời gian từ 1796 đến 1810,[3] chỉ có điều là vào lúc đó, nó có lẽ chưa được gọi là "Margherita". Năm 1830, trong cuốn sách Napoli, contorni e dintorni, được viết bởi Riccio, loại pizza này được mô tả như một chiếc bánh pizza với cà chua, mozzarella và húng quế.[4] Năm 1849, Emanuele Rocco đã ghi chép lại các loại bánh pizza khác nhau như húng quế, cà chua và lát mozzarella mỏng;[5] cùng với lá húng quế, mozzarella được cắt lát mỏng, được sắp xếp thành hình bông hoa đặt lên trên nước sốt cà chua: đây có thể là nguồn gốc thực sự của tên gọi Margherita (có nghĩa là hoa cúc).[6]
Vào năm 1866, Francesco De Bourcard, khi viết về những tập tục của người Napoli,[5] đã mô tả những loại lớp phủ bên trên của pizza được sử dụng phổ biến nhất vào thời điểm đó, bao gồm những loại mà ngày nay được gọi là pizza marinara, pizza margherita và calzone:
Các loại pizza thông thường nhất, được gọi là coll'aglio e l'olio (nghĩa là "với tỏi và dầu"), được tưới dầu lên, và từ đó nó sẽ chảy ra xung quanh, [ngoài ra thêm] muối, kinh giới tép tỏi băm nhỏ. Các loại khác được phủ một lớp phô mai bào, cho thêm mỡ lợn, và sau đó họ phủ lên một vài lá húng quế. Trên loại đầu tiên thường được thêm một số loại cá biển nhỏ; một vài lát mozzarella mỏng. Đôi khi, họ sử dụng những lát prosciutto, cà chua, arselle, v.v.... Đôi khi, việc gấp hai miếng lại với nhau tạo thành thứ gọi là calzone.
— Francesco De Bourcard, Usi e costumi di Napoli e contorni descritti e dipinti (1866), Vol. II, p. 124[5]