Sự kiện Vũng Rô

Sự kiện Vũng Rô
Một phần của Chiến tranh Việt Nam
Vị trí địa lý vịnh Vũng Rô khi xem qua Bản đồ tin tức của Quân đội Hoa Kỳ
Thời gian Ngày 16 đến ngày 24 tháng 2 năm 1965 Địa điểm Vịnh Vũng Rô, tỉnh Phú Yên[1] 12°52′00″B 109°26′00″Đ / 12,866667°B 109,433333°Đ / 12.866667; 109.433333 Kết quả Quân lực Việt Nam Cộng hòa chiến thắng. Vị trí đường mòn Hồ Chí Minh trên biển bị lộ. Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam phá hủy tàu C-143 và các hang động chứa khí tài.
Tham chiến
Việt Nam Cộng hòa	Việt Nam Dân chủ Cộng hòa
Chỉ huy và lãnh đạo
Hồ Văn Kỳ Thoại	Lê Văn Thêm Phan Văn Bảng
Thương vong và tổn thất
Tử vong 1 trung đội trưởng và 100 binh lính. Thiệt hại chi phí hỏa lực, cháy 2 xe thiết giáp M-113. Gây tranh cãi trong nội bộ và thế giới về số lượng khí tài được chuyển vào miền Nam Việt Nam.	Tử vong 12 lính du kích của đại đội K.60. Tàu C-143 và khoảng 100 tấn khí tài (cất giấu trên tàu và ven vịnh) bị phá hủy. Chấm dứt bí mật đường mòn Hồ Chí Minh trên biển.

Sự kiện Vũng Rô diễn ra từ ngày 16 đến ngày 24 tháng 2 năm 1965 tại vịnh Vũng Rô (tỉnh Phú Yên), nói về việc phá hủy tàu C-143 (thuộc đoàn tàu Không số) của Lữ đoàn 125 Hải quân Nhân dân Việt Nam trong lúc bốc dỡ khí tài chi viện miền Nam thì bị máy bay tải thương của Quân đội Mỹ phát hiện.^[2]

Sự kiện này chấm dứt bí mật của đường mòn Hồ Chí Minh trên biển^[3], đồng thời thúc đẩy phía Mỹ triển khai Chiến dịch Market Time ngăn chặn sự xâm nhập theo đường biển từ miền Bắc vào Việt Nam Cộng Hòa ^[4].

Bối cảnh sự kiện

Vịnh Vũng Rô là ranh giới tự nhiên giữa hai tỉnh Phú Yên và Khánh Hoà. Vì nằm ngay sát rìa dãy núi Đèo Cả và có thế nước sâu (tàu có trọng tải lớn di chuyển dễ dàng) nên Vũng Rô được chọn để trở thành một bến tiếp nhận chi viện của tuyến đường mòn Hồ Chí Minh trên biển^[5].

Bằng các yếu tố thuận lợi, Lữ đoàn 125 Hải quân Nhân dân Việt Nam vận chuyển thành công 3 chuyến bằng tàu C-41 (có tải trọng 50 tấn) trong vòng hơn 2 tháng:

• Chuyến đầu ngày 16 tháng 11, cập bến ngày 5 tháng 12 năm 1964, vận chuyển 43,920 tấn vũ khí.
• Chuyến thứ hai ngày 21 tháng 12, cập bến ngày 31 tháng 12 năm 1964, vận chuyển 46,729 tấn vũ khí.
• Chuyến thứ ba ngày 28 tháng 1, cập bến ngày 09 tháng 2 năm 1965, vận chuyển 45,951 tấn vũ khí.

Lợi dụng giai đoạn xảy ra nhiều giao tranh với Quân lực Việt Nam Cộng hòa tại vùng Nam Trung Bộ, đồng thời là dịp xuân Ất Tỵ, Lữ đoàn 125 tiếp tục cho vận chuyển chuyến thứ tư ngày 02 tháng 2 năm 1965 bằng tàu C-143 với 63,114 tấn vũ khí rời cảng Bính Động vào bến Lộ Diêu (tỉnh Bình Định)^[6]. Tàu có thuyền trưởng là Lê Văn Thêm, chính trị viên là Phan Văn Bảng cùng 18 thủy thủ đoàn. Tuy nhiên tàu thay đổi lộ trình, không đến Lộ Diêu mà cập bến Vũng Rô lúc 23 giờ ngày 15 tháng 2 và được lực lượng tiếp nhận (gồm các đại đội du kích Hòa Hiệp, K.60, K.64 và tiểu đoàn 83) bốc dỡ khí tài đến 03 giờ sáng hôm sau thì neo gặp sự cố bất ngờ khiến tàu không thể rời bến. Khi tờ mờ sáng, thuyền trưởng Lê Văn Thêm cho chặt cây lá để ngụy trang, đồng thời ép sát tàu C-143 vào chân núi tại bãi Chùa và ở lại trong ngày.

Vịnh Vũng Rô thời Chiến tranh Việt Nam

Cùng khoảng thời gian đầu tháng 2 năm 1965, giao tranh giữa Quân Giải phóng miền Nam và Quân lực Việt Nam Cộng hòa tại trận Dương Liễu - Đèo Nhông thuộc huyện Phù Mỹ (tỉnh Bình Định)^[7] gây ra nhiều thương vong. Suốt tuần lễ sau đó, máy bay tải thương của Quân đội Mỹ liên tục bay qua khu vực Vũng Rô để chở thương binh vào các bệnh viện Quảng Ngãi, Quy Nhơn và Nha Trang.^[3]

Diễn biến

Khoảng 10 giờ ngày 16 tháng 2 năm 1965 (tính theo giờ Việt Nam), trong lúc lái một chiếc máy bay tải thương UH-1B bay dọc đường số 1 ven biển từ Quy Nhơn về Nha Trang, Trung úy James S. Bowers của Quân đội Mỹ phát hiện "một mỏm đá lạ nhô ra trên vách núi phía tây Vũng Rô" mà những ngày trước chưa có. Ngay lập tức, trung úy James báo cáo những gì nhìn thấy cho Harvey P. Rodgers - Thiếu tá Hải quân Mỹ, Cố vấn cấp cao Bộ tư lệnh Vùng II chiến thuật đóng tại Nha Trang^[8]. Harvey báo lại cho Thiếu tá Hồ Văn Kỳ Thoại - Tư lệnh Quân chủng Hải quân khu vực Duyên hải Nam Trung Bộ của Việt Nam Cộng hòa.^[9] Một tiếng sau, ông Thoại điều một số máy bay trinh sát đến khu vực Vũng Rô chụp ảnh và xác minh nghi ngờ.

Đến 14 giờ cùng ngày, 2 máy bay A-1 Skyraider của Không lực Việt Nam Cộng hòa bắn phá bãi Môn bằng tên lửa Rocket (tài liệu Lữ đoàn 125 viết thả bom xăng), cây lá ngụy trang cháy rụi và tàu tàu C-143 bị lộ. Chi huy trưởng đội du kích K.60 - Hồ Thanh Bình lệnh cho hai khẩu DShK-38 ở bãi lau nhả đạn 12,7mm vào các máy bay. Thủy thủ tàu và bộ binh dưới bến bắn trả binh lính Việt Nam Cộng hòa trên đồn Đèo Cả tràn xuống, thuyền trưởng Lê Văn Thêm bị thương.

Thống nhất cuộc họp lúc 16 giờ, nhằm xóa bỏ dấu vết và không để tàu bị Quân đội Việt Nam Cộng hòa chiếm dụng, Nguyễn Long An và một thủy thủ khác được ban chỉ huy lệnh xuống tàu đánh bộc phá 500 ki-lô-gam thuốc nổ. Tuy nhiên, do không tiếp cận được khoang máy nên phương án thất bại, 2 người bơi lại vào bờ.

Đêm ngày 16 tháng 2 năm 1965, Không lực Việt Nam Cộng hòa thả pháo sáng khu Vũng Rô.

Ngày 17 tháng 2 năm 1965, tướng Nguyễn Phúc Vĩnh Lộc chỉ huy Trung đoàn 46 Việt Nam Cộng hòa tấn công bãi Bàng và bãi Chính của khu Vũng Rô. Tối cùng ngày, Ban chỉ huy bến Vũng Rô cử một tiểu đội Công binh xuống và dùng 01 tấn thuốc nổ để phá hủy tàu C-143. Tuy nhiên sau khi giật nổ, tàu không tan xác mà chỉ xẻ làm đôi^[10].

Từ ngày 18 đến ngày 24 tháng 2 năm 1965, hai bên tham chiến tiếp tục giao tranh. Phía Việt Nam Cộng hòa triển khai kế hoạch đánh từ trên cao xuống nhằm siết chặt vòng vây. Đêm ngày 24, quân lực hai bên chênh lệch, phía Quân Giải phóng miền Nam dùng mìn hủy các hang đá chứa khí tài, đồng thời phá vòng vây rồi rút về dãy Trường Sơn, theo đường 559 trở lại miền Bắc.^[11]

Kết quả

Áp phích tuyên truyền về sự kiện Vũng Rô tại Châu Á

Sự kiện Vũng Rô kết thúc cùng bí mật của đường mòn Hồ Chí Minh trên biển, 12 lính du kích thuộc đại đội K.60 của Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam tử vong. Tàu C-143 cùng khoảng 100 tấn khí tài được cất giấu trên tàu và ven vịnh bị phá hủy^[12].

Phía Quân đội Mỹ và Việt Nam Cộng hòa ước tính thiệt hại về chi phí hỏa lực rất lớn, trong đó có 2 xe bọc thép M-113 bị bắn cháy. Đồng thời có một trung đội trưởng và 100 binh lính tử vong^[13].Chính phủ Việt Nam Cộng hòa và cố vấn Hải quân Mỹ, Đại úy Franklin W. Anderson lập tức tổ chức dò tìm vũ khí ^[14], khoảng 100 tấn khí tài chiến tranh xuất xứ Liên Xô và Trung Quốc được phát hiện, bao gồm 4.000 khẩu súng trường và súng máy, 1 triệu viên đạn cỡ nhỏ, 1.500 quả lựu đạn, 2.000 quả đạn súng cối và khoảng 245 ki-lô-gam thuốc nổ^[15].

Khí tài Quân đội Mỹ và Việt Nam Cộng hòa thu giữ sau Sự kiện Vũng Rô.

Xác C-143 dài 39m cũng được cho trục vớt, tuy nhiên chỉ tháo gỡ được một số bộ phận tàu rồi đưa về Sài Gòn mở triển lãm và công bố trước báo chí^[16]. Điều này gây tranh cãi không chỉ trong nội bộ Quân đội Mỹ mà còn ở thế giới về số lượng vũ khí được chuyển vào miền Nam Việt Nam.

Tại tờ Naval Institute Press, Đại tá Mỹ R. Schrosbay nhận định:

“

Vụ Vũng Rô điều đã ngờ trong một thời gian dài nhưng chưa có bằng chứng. Số lượng chiến cụ lớn bị phát hiện chỉ ra rằng nhiều lô hàng lớn hơn đã được chở đến bằng tàu trước đó. Sự xuất hiện đồng thời loại vũ khí mới cỡ 7,62 mm của địch ở những khu vực ven biển khác nói lên một điều chắc chắn là địch còn sử dụng các vị trí khác nữa để nhận hàng chuyển bằng đường biển.[3]

”

Tham khảo

• Cutler, Thomas J. (2000), Brown Water, Black Berets: Coastal and Riverine Warfare in Vietnam (tạm dịch: Nước nâu và mũ nồi đen: Chiến tranh Việt Nam vùng sông biển), Nhà xuất bản Viện Hải Quân Annapolis. ISBN 978-1-55750-196-7.
• Kelley, Michael P. (2002), Where We Were in Vietnam (tạm dịch: Chúng ta đã ở đâu tại Việt Nam?), Hellgate Press (tạm dích: Nhà xuất bản Hellgate), thành phố Central Point, tiểu bang Oregon, Hợp chúng quốc Hoa Kỳ. ISBN 978-1-55571-625-7.
• Larzelere, Alex (1997), The Coast Guard at War, Vietnam, 1965-1975 (tạm dịch: Hải quân trong Chiến tranh Việt Nam 1965 - 1975), Nhà xuất bản Viện Hải Quân Annapolis. ISBN 978-1-55750-529-3.
• Marolda, Edward and G. Wesley Pryce, III, A Short History of the United States Navy and the Southeast Asian Conflict, 1950-1975, (Washington) U.S. Naval Historical Center, 1984.
• Phong, Đặng (2008), 5 đường mòn Hồ Chí Minh, Nhà xuất bản Tri thức, thành phố Hà Nội.
• Minh Đức, Nguyễn; Đình Sỹ, Lê; Danh Phiệt, Nguyễn - Bộ Quốc phòng, Viện lịch sử quân sự Việt Nam (2014), Lịch sử tư tưởng quân sự Việt Nam (1945 - 1975, tập IV), Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia - Sự thật.
• Đình Kính (2011), Huyền thoại tàu không số, Nhà xuất bản Thời Đại.

Chú thích

1. theo Michael P. Kelley (2002), Where We Were in Vietnam, pp 5-541, Hellgate Press, Central Point, OR. tạm dịch: theo Michael P. Kelley (2002), Chúng ta đã ở đâu tại Việt Nam?, trang 5-541, Nhà xuất bản Hellgate, thành phố Central Point, Oregon, Hoa Kỳ.
2. PHONG, BAO BIEN (23 tháng 9 năm 2020). “Vũng Rô, hôm nay và tương lai”. www.bienphong.com.vn. Truy cập ngày 29 tháng 3 năm 2022.
3. ^ theo Đặng Phong, 5 đường mòn Hồ Chí Minh (2008), Nhà xuất bản Tri thức.
4. PLO.VN (25 tháng 10 năm 2011). “Những người làm nên huyền thoại - bài cuối: Tàu Không Số giữa Sài Gòn”. PLO. Truy cập ngày 29 tháng 3 năm 2022.
5. “Vũng Rô: Trang sử vàng của "Đường Hồ Chí Minh trên biển"”. Cổng Thông Tin Điện Tử Phú Thọ. Truy cập ngày 29 tháng 3 năm 2022.^{[liên kết hỏng]}
6. baotintuc.vn (22 tháng 10 năm 2021). “Về thăm Vũng Rô”. baotintuc.vn. Truy cập ngày 29 tháng 3 năm 2022.
7. “Huyền thoại Vũng Rô -”. Tạp Chí Xưa và Nay (bằng tiếng Anh). 13 tháng 2 năm 2007. Truy cập ngày 29 tháng 3 năm 2022.
8. Nguyên Ngọc (22 tháng 12 năm 2014). “Bùng nổ sự kiện Vũng Rô”. Tuổi trẻ Online.
9. theo Alex Larzelere (1997), The Coast Guard at War, Vietnam, 1965-1975, p1, Naval Institute Press, Annapolis. tạm dịch: theo Alex Larzelere (1997), Hải quân trong chiến tranh Việt Nam 1965 - 1975, phần I, Nhà xuất bản Viện Hải Quân Annapolis.
10. Phước, Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Bình (3 tháng 10 năm 2021). “Bản lĩnh, tài trí của cán bộ, chiến sĩ Đoàn tàu không số”. Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Bình Phước. Truy cập ngày 29 tháng 3 năm 2022.
11. “Nhân chứng sống của "Sự kiện Vũng Rô"”. Báo Người lao động. Truy cập ngày 29 tháng 3 năm 2022.
12. “Tìm về huyền thoại tàu không số Vũng Rô”. Báo Điện tử An ninh Thủ đô. 8 tháng 2 năm 2016. Truy cập ngày 29 tháng 3 năm 2022.
13. “Những người làm nên huyền thoại đường Hồ Chí Minh trên biển”. Tạp chí mặt trận Online. 21 tháng 10 năm 2021. Truy cập ngày 29 tháng 3 năm 2022.
14. theo Thomas J. Cutler (2000), Brown Water, Black Berets: Coastal and Riverine Warfare in Vietnam, pp76-77, Naval Institute Press, Annapolis. tạm dịch: theo Thomas J. Cutler (2000), Nước nâu và mũ nồi đen: Chiến tranh Việt Nam vùng sông biển, trang 76-77, Nhà xuất bản Viện Hải Quân Annapolis.
15. “Sự kiện Vũng Rô - Vung Ro Bay incident về tàu không số của Hải Quân Bắc Việt Nam”. Chiến tranh việt Nam, Viet Nam War, hình ảnh, phim cuộc chiến chống Mỹ, Pháp (bằng tiếng Anh). 17 tháng 4 năm 2018. Truy cập ngày 29 tháng 3 năm 2022.
16. cand.com.vn. “Sự kiện Vũng Rô: Khúc bi tráng trong lịch sử Đoàn tàu không số”. Báo Công an Nhân dân điện tử. Truy cập ngày 29 tháng 3 năm 2022.