Tự đảo chính

Kỵ binh trên đường phố Paris trong cuộc đảo chính ở Pháp năm 1851, khi Tổng thống được bầu lên qua con đường dân chủ Louis-Napoléon Bonaparte độc chiếm quyền lực, và sau đó một năm lên ngôi Hoàng đế Pháp.

Tự đảo chính là một hình thức đảo chính theo đó người đứng đầu một quốc gia, khi đã nắm quyền bằng cách thức hợp pháp, cố gắng duy trì quyền lực một cách bất hợp pháp. Người này có thể giải tán hoặc vô hiệu hóa cơ quan lập pháp quốc gia và thu lấy các quyền vốn không được trao cho mình trong những trường hợp thông thường. Các biện pháp khác có thể gồm bãi bỏ hiến pháp, đình chỉ hệ thống tòa án dân sự, và để người đứng đầu chính phủ độc chiếm quyền lực.^[1][2]

Từ năm 1946 đến năm 2022, ước tính có khoảng 148 nỗ lực tự đảo chính đã diễn ra, 110 trong số đó ở các nền chuyên quyền và 38 ở các nền dân chủ.^[3]

Các sự kiện đáng chú ý được mô tả là các cuộc tự đảo chính

• Cộng hòa La Mã: Julius Caesar (Tháng 02 năm 44 TCN; khi tuyên bố là Độc tài trọn đời - Dictator perpetuo)^{[cần dẫn nguồn]}
•  Thụy Điển: Vua Gustavus III (Ngày 19 tháng 8 năm 1772)^{[cần dẫn nguồn]}
•  Pháp: Tổng thống Louis-Napoléon Bonaparte (Ngày 2 tháng 12 năm 1851)^[4]
•  Bulgaria: Thân vương Alexander của Battenberg (Ngày 27 tháng 4 năm 1881)^{[cần dẫn nguồn]}
•  Uruguay: Tổng thống Juan Lindolfo Cuestas (Ngày 10 tháng 2 năm 1898)^[5]
•  Áo: Thủ tướng Engelbert Dollfuss (Ngày 1 tháng 5 năm 1933)^[6]
•  Đức: Thủ tướng Adolf Hitler (Ngày 23 tháng 3 năm 1933/Ngày 02 tháng 8 năm 1934)^[4][7]
•  Uruguay: Tổng thống Gabriel Terra (Ngày 31 tháng 3 năm 1933)^[8]
•  Estonia: Thủ tướng kiêm Quốc lão Konstantin Päts (Ngày 12 tháng 3 năm 1934)^[9]
•  Latvia: Thủ tướng Karlis Ulmanis (Ngày 15–16 tháng 5 năm 1934)^{[cần dẫn nguồn]}
•  Hy Lạp: Thủ tướng Ioannis Metaxas (Ngày 4 tháng 8 năm 1936)^{[cần dẫn nguồn]}
•  Brasil: Tổng thống Getúlio Vargas (Ngày 10 tháng 11 năm 1937)^{[cần dẫn nguồn]}
•  Paraguay: Tổng thống Higinio Morínigo (Ngày 30 tháng 11 năm 1940) ^{[cần dẫn nguồn]}
•  România: Vua Michael I của România (Ngày 23 tháng 8 năm 1944)^[10]
•  Bolivia: Tổng thống Mamerto Urriolagoitía (Ngày 16 tháng 5 năm 1951)^[11]
•  Indonesia: Tổng thống Sukarno (Ngày 05 tháng 7 năm 1959)^[12]
•  Thái Lan: Thủ tướng Thanom Kittikachorn (Ngày 17 tháng 11 năm 1971)^{[cần dẫn nguồn]}
•  Philippines: Tổng thống Ferdinand Marcos (Ngày 23 tháng 9 năm 1972)^[4][13]
•  Hàn Quốc: Tổng thống Park Chung-hee (Ngày 17 tháng 10 năm 1972)^[14]
•  Uruguay: Tổng thống Juan María Bordaberry (Ngày 27 tháng 6 năm 1973)^[1]
•  Trung Quốc: Thủ tướng Hoa Quốc Phong (Ngày 6 tháng 10 năm 1976)^{[cần dẫn nguồn]}
•  Thái Lan: Thủ tướng Kriangsak Chamanan (Ngày 10 tháng 11 năm 1977)^{[cần dẫn nguồn]}
•  Peru: Tổng thống Alberto Fujimori (Ngày 5 tháng 4 năm 1992)^[15]
•  Nga: Tổng thống Boris Yeltsin (Ngày 21 tháng 9 năm 1993)^{[16][17][18][19]}
•  Campuchia: Thủ tướng Hun Sen (Tháng 7 năm 1997)^[20][21]
•  Venezuela: Tổng thống Nicolás Maduro (Ngày 29 tháng 3 năm 2017)^[22]
•  Peru: Tổng thống Nicolás Maduro (Ngày 29 tháng 3 năm 2017)^[23][24][25]
•  Malaysia: Thủ tướng Muhyiddin Yassin (Ngày 29 tháng 02 năm 2020)^[26]
•  Nga: Tổng thống Vladimir Putin (Ngày 4 tháng 7 năm 2020)^[27][28][29]
•  El Salvador: Tổng thống Nayib Bukele (Ngày 1 tháng 5 năm 2021)^[30]
•  Tunisia: Tổng thống Kais Saied (Ngày 25 tháng 7 năm 2021)^[31][32][33]
•  Sudan: Chủ tịch Hội đồng Chủ quyền Abdel Fattah al-Burhan (Ngày 25 tháng 10 năm 2021)^[34]

Các sự kiện đáng chú ý được mô tả là những nỗ lực tự đảo chính

•  Guatemala: Tổng thống Jorge Serrano Elías (Ngày 25 tháng 5 – Ngày 5 tháng 6, năm 1993)^[35]
•  Indonesia: Tổng thống Abdurrahman Wahid (Ngày 1–25 tháng 7 năm 2001)^[36]
•  Malaysia: Thủ tướng Mahathir Mohamad (Ngày 23 tháng 2 – Ngày 1 tháng 3, năm 2020)^[37]
•  Hoa Kỳ: Tổng thống Donald Trump (Ngày 6 tháng 1 năm 2021)^[38]
•  Peru: Tổng thống Pedro Castillo (Ngày 7 tháng 12 năm 2022)
•  Brasil: Tổng thống Jair Bolsonaro (Ngày 30 tháng 10 năm 2022 – Ngày 31 tháng 12 năm 2022; sau khi thất cử)^[39][40]
•  Israel: Thủ tướng Benjamin Netanyahu (Sự kiện đang diễn ra, từ khi nhậm chức vào ngày 29 tháng 12 năm 2022)^{[41][42][43][44][45][46][47]}

Xem thêm

• Đảo chính hiến pháp
• Thoái trào dân chủ
• Đảo chính mềm

Tham khảo

1. ^ An early reference to the term autogolpe may be found in Kaufman, Edy: Uruguay in Transition: From Civilian to Military Rule, Transaction, New Brunswick, 1979. It includes a definition of autogolpe and mentions that the word was "popularly" used in reference to events in Uruguay in 1972–1973. See Uruguay in Transition: From Civilian to Military Rule – Edy Kaufman at Google Books.
2. Tufekci, Zeynep (7 tháng 12 năm 2020). “'This Must Be Your First'”. The Atlantic. In political science, the term coup refers to the illegitimate overthrow of a sitting government—usually through violence or the threat of violence. The technical term for attempting to stay in power illegitimately—such as after losing an election—is self-coup or autocoup, sometimes autogolpe
3. Nakamura, David (5 tháng 1 năm 2021). “With brazen assault on election, Trump prompts critics to warn of a coup”. Washington Post. Truy cập 5 Tháng Một năm 2021.
4. ^ Brownlee, Jason; Miao, Kenny (tháng 10 năm 2022). “Why Democracies Survive”. Journal of Democracy. 33 (4): 133–149. doi:10.1353/jod.2022.0052. S2CID 252909007. Truy cập 31 tháng Mười năm 2023.
5. “URUGUAY UNDER A DICTATOR.; Senor Cuestas Executes a Coup d'Etat and Dissolves the Assembly. (Published 1898)”. The New York Times. 11 tháng 2 năm 1898.
6. Weyland, Kurt (4 tháng 2 năm 2021). Assault on Democracy - Kurt Weyland - Google Книги. Cambridge University Press. ISBN 9781108844338. Truy cập 14 tháng Chín năm 2022.
7. “Germany 1933: from democracy to dictatorship”. Anne Frank Website. 28 tháng 9 năm 2018.
8. “The March Revolution in Uruguay 1933”. onwar.com.
9. XX sajandi kroonika, I osa. Eesti Entsüklopeediakirjastus. Tallinn, 2002. p. 383
10. Deletant, Dennis. Hitler's Forgotten Ally: Ion Antonescu and His Regime, Romania 1940–1944, Palgrave Macmillan, 2006.
11. “The Bolivian Revolution”. latinamericanstudies.org.
12. Pauker, Guy J. (1967). “Indonesia: The Year of Transition”. Asian Survey. 7 (2): 138–150. doi:10.2307/2642526. ISSN 0004-4687.
13. “Declaration of Martial Law”. Official Gazette. Republic of the Philippines. Truy cập 18 Tháng sáu năm 2016.
14. The Military in Politics Library of Congress Country Studies
15. Kenney, Charles D. (2004). Fujimori's coup and the breakdown of democracy in Latin America. University of Notre Dame Press. ISBN 0-268-03171-1.
16. Kommersant (30 tháng 9 năm 2015). Все перевороты XXI века || [All coups of XXI century].
17. Landfried, Christine (7 tháng 2 năm 2019). Judicial Power: How Constitutional Courts Affect Political Transformations - Google Книги. Cambridge University Press. ISBN 9781108425667. Truy cập 14 tháng Chín năm 2022.
18. Hastedt, Glenn P.; Knickrehm, Kay M. (2003). International Politics in a Changing World - Glenn P. Hastedt, Kay M. Knickrehm - Google Книги. Longman. ISBN 9780205189939. Truy cập 14 tháng Chín năm 2022.
19. http://politeia.ru/files/articles/rus/Politeia-2000-2(16).pdf ^{[liên kết URL chỉ có mỗi PDF]}
20. “Making of a strongman: In July 1997, Hun Sen took full control of the country – and his party”. The Phnom Penh Post. Truy cập 23 tháng Mười năm 2023.
21. Desafíos actuales de Asia oriental. Pedrosa, Fernando, Noce, Cecilia, Povse, Max. ISBN 9789502331188
22. Casey, Nicholas; Torres, Patricia (30 tháng 3 năm 2017). “Venezuela Muzzles Legislature, Moving Closer to One-Man Rule”. The New York Times. Truy cập 31 Tháng Ba năm 2017.
23. “4 claves para entender la crisis política que atraviesa Perú tras la disolución del Congreso (y lo que puede pasar ahora)”. BBC News (bằng tiếng Tây Ban Nha). Truy cập 24 Tháng tư năm 2023.
24. “Peru military, police back Vizcarra as rebel lawmakers vow loyalty to VP”. Reuters (bằng tiếng Anh). 30 tháng 9 năm 2019. Truy cập 24 Tháng tư năm 2023.
25. Montes, Juan; Otis, John (2 tháng 10 năm 2019). “Peruvian Vice President Resigns After Congress Fails to Oust Nation's Leader”. The Wall Street Journal (bằng tiếng Anh). Truy cập 24 Tháng tư năm 2023.
26. “Malaysia's frustrated 'No. 2' leaders pull off political coup”. 22 tháng 3 năm 2020.
27. “Инвестклимат в России определяется ФСБ»: Сергей Гуриев о новом правительстве и «конституционном самоперевороте”. 6 tháng 2 năm 2020.
28. “Putin's Meaningless Coup”. 2 tháng 8 năm 2020.
29. Hill, Fiona (7 tháng 9 năm 2021). There Is Nothing for You Here: Finding Opportunity in the Twenty-First Century - Fiona Hill - Google Книги. Houghton Mifflin Harcourt. ISBN 9780358574316. Truy cập 14 tháng Chín năm 2022.
30. Meléndez-Sánchez, Manuel; Levitsky, Steven (20 tháng 5 năm 2021). “El Salvador's President Launched a 'Self-Coup.' Watch for Creeping Corruption and Authoritarianism”. The Washington Post (bằng tiếng Anh). Lưu trữ bản gốc 6 Tháng sáu năm 2021. Truy cập 26 Tháng tư năm 2023.
31. “Saied's Textbook Self-Coup in Tunisia”. 2 tháng 8 năm 2021.
32. Tamburini, Francesco (2022). “'How I Learned to Stop Worrying and Love Autocracy': Kais Saied's "Constitutional Self-Coup" in Tunisia”. Journal of Asian and African Studies. 58 (6): 904–921. doi:10.1177/00219096221079322. S2CID 246962926.
33. “OPINION - Tunisia's dangerous moment: A self-coup”.
34. “Sudan's self-coup and four factors that will determine what comes next | African Arguments”. 27 tháng 10 năm 2021.
35. Barry S. Levitt (2006), "A Desultory Defense of Democracy: OAS Resolution 1080 and the Inter-American Democratic Charter, Latin American Politics and Society, Volume 48, Issue 3, September 2006, Pages: 93–123. pp104-5
36. Ingraham, Christopher (22 tháng 1 năm 2021). “Coup attempts usually usher in long stretches of democratic decline, data shows”. Washington Post.
37. Reuters Staff (25 tháng 2 năm 2020). “Mahathir proposes to lead 'unity government' - sources”. Malaysiakini.
38. Pion-Berlin, David; Bruneau, Thomas; Goetze, Jr., Richard B. (7 tháng 4 năm 2022). “The Trump self-coup attempt : comparisons and civil–military relations”. Government and Opposition. FirstView: 1–18. doi:10.1017/gov.2022.13. S2CID 248033246. Truy cập 21 Tháng hai năm 2023.
39. Carvalho, Diego (17 tháng 10 năm 2023). “Brazil's Bolsonaro Plotted Coup After Election Defeat, Congressional Probe Finds”. Bloomberg. Truy cập 11 Tháng Một năm 2024.
40. Arias, Juan (25 tháng 8 năm 2023). “Brazilian military caught in the crossfire after failed coup attempt against Lula's government”. El País. Truy cập 11 Tháng Một năm 2024.
41. Friedman, Thomas L. (14 tháng 2 năm 2023). “Netanyahu's Judicial Coup Could Destroy His Start-Up Nation”. The New York Times. Lưu trữ bản gốc 19 Tháng hai năm 2023. Truy cập 1 Tháng tám năm 2023.
42. Friedman, Thomas L. (28 tháng 3 năm 2023). “Netanyahu Cannot Be Trusted”. The New York Times. Lưu trữ bản gốc 28 Tháng Ba năm 2023. Truy cập 1 Tháng tám năm 2023.
43. Kingsley, Patrick (23 tháng 7 năm 2023). “Israel's Identity Hangs in Balance Ahead of Key Vote on New Law”. The New York Times. Lưu trữ bản gốc 23 tháng Bảy năm 2023. Truy cập 1 Tháng tám năm 2023.
44. “A Coup d'État in Israel? : The Bitter Harvest of Colonialism”. CrimethInc. (bằng tiếng Anh). 27 tháng 3 năm 2023. Truy cập 1 Tháng tám năm 2023.
45. Harari, Yuval Noah (9 tháng 3 năm 2023). “This Is Definitely a Coup. Israel Is on Its Way to Becoming a Dictatorship”. Haaretz (bằng tiếng Anh). Bản gốc lưu trữ 9 Tháng Ba năm 2023. Truy cập 1 Tháng tám năm 2023.
46. Freedland, Jonathan (31 tháng 3 năm 2023). “Netanyahu is leading a coup against his own country. But the threat is not only to Israel”. The Guardian (bằng tiếng Anh). ISSN 0261-3077. Lưu trữ bản gốc 1 Tháng tư năm 2023. Truy cập 1 Tháng tám năm 2023.
47. Starr, Michael (8 tháng 1 năm 2023). “30,000 march in Tel Aviv against 'coup d'état' Levin judicial reform”. The Jerusalem Post | JPost.com (bằng tiếng Anh). Lưu trữ bản gốc 8 Tháng Một năm 2023. Truy cập 1 Tháng tám năm 2023.